Bob. «Ilmiy-tadqiqot metodologiyasi» fani predmeti va asosiy tushunchalari

 
Nazorat savollari 
1.
Fan predmeti nima? 
2.
Ilmiy tadqiqotning umumiy tushunchasi. 
3.
Kurs vazifalari nimadan iborat? 
4.
Kursni o‗rganish natijalari nimada namayon bo‗ladi? 
5.
Fanning zamonaviy rivojlanish tendensiyalari nimalardan iborat? 
6.
Fan sohasi bо‗yicha ilmiy tadqiqot olib borish ilmiy maqomining 
asosiy belgilari nimalardan iborat? 
7.
Ilmiy bilish nima? 
8.
Ilmiy tadqiqotning umumlashgan rejasi qanaqa bo‗ladi? 

---

11 
2 BOB. О„ZBEKISTONDA VA HORIJDA ILMIY 
TADQIQOTLARNING RIVOJLANISHI 
 
2.1. Qadimgi dunyo ilmiy markazlarining rivojlanishi 
 
Insoniyat tarixida ilk mulk munosabatlari paydo bо‗lishi, 
terimchilik va ovchilik hayot tarzidan о‗troq hayotga asoslangan yangi 
davrning vujudga kelishi tamaddun rivojlanishidagi alohida bosqichni 
ochib berdi. Bu davrda insonlar jamoa bо‗lib, tabiiy kelib chiqishi 
mumkin bо‗lgan turli tо‗siqlarni bartaraf etish, hayot kechirishni 
qulaylashtirishga bо‗lgan intilish, mehnat qilishni yengillashtirish 
omillarini yaratish uchun insoniyat uni о‗rab turgan muhitni о‗rganish, 
turli bilimlarni о‗zlashtirish orqali yangi va qulay qurollarni kashf etish, 
mol-mulk munosabatlaridagi turli hisob-kitob ishlarini amalga oshirish 
uchun qonuniyatlarni vujudga keltirish hamda kundalik hayotga tadbiq 
etish uchun asos bо‗ldi. 
Insoniyat tarixi ilk gomosafens turning neondertal odamlar turini 
siqib chiqarishi oqibatida boshlangan bо‗lib, bu turning hayot nishabini 
egallash ustunligini nafaqat tana tuzilishining qulayligi, balkim uning 
neondertal turdan fikrlash qobiliyatining ustunligi bо‗lgan. Shunday 
qilib, insoniyat tarixining ibtidosida insonning yashab qolishga nisbatan 
bо‗lgan kurashuvchanlik qobiliyatining ustunligi boshqa bosqichlarda 
yashovchanligini belgilab bergan. 
Ushbu ustunlik mazkur turning keyingi rivojlanish bosqichlarida 
о‗zaro raqobat muhitini yaratib berdi. Bu raqobat о‗z navbatida 
rivojlantirishning asosiy omilini belgilab berdi. 
Raqobat – bu eng avvalo hayot uchun kurashishda kо‗ringan 
bо‗lsa, mulkdorlik munosabatlari paydo bо‗lgach, alohida guruhlarning 
hukmronlik mavqeiga erishish, uni kuchaytirish, qolaversa boshqarish 
mexanizmini takomillashtirish yо‗llarini ahtarishga majbur qildi. 
Tarixga nazar soladigan bо‗lsak, qayerda mexanizm takomillashtirish 
kuchli bо‗lgan bо‗lsa, kuchli markazlashgan davlatning barpo bо‗lishiga 
olib kelib, uning boshqa mavjud davlatlardan ustunligini belgilab 
bergan. Bunda asosiy omil bо‗lib fanning turli kо‗rinishidagi rivojlanishi 
natijalari, erishayotgan yutuqlari salmog‗i bilan о‗lchangan. 
О‗z о‗rnida savol tug‗iladi - nega qadimda mavjud bо‗lgan 
davlatlarning hattoki fan rivojlangan, gullab-yashnaganlari ham 
tanazulga yuz tutgan? Bunday savollar ushbu davlatlar tarixiga nazar