Bob. S in xr o n g e n e r a t o r n in g e le kt r t a r m o g t b ilan p aralle L is h L a s h I

E (i
v a t / 7. ve ktor lar i bir- biriga nis ba ta n te s kar i fa zada boMadi, 
y a ’ni 
E
g
= - U T .
Uc h faza li S G la r ni s inx r onos kop c hir o qla r i “ o ‘c h is h ” 23.1,tf- ras m 
va uyorugMik a y la nis hi” 23.1 ,Z)- rasm s xe malari b o ‘yicha ula na d i. Quy ida
“ o ‘c h is h ” s xe mas i (2 3.1 ,^- r a s m) b o 'y ic h a g e n e r a to r ni par a lle l ulas h 
us ulini k o ‘rib c h iq a m iz.
2 3 .1 - r a s m. 
Uch f a z a li S Gni
e le k tr 
tarm og ‘iga 
c hiro ql i 
s inx ronos kop y ordam ida paralle l
ulas hning : 
«o ‘c his h» 
(a) 
va
«y orug‘lik ay lanis hi» 
(b) sx emalari 
ham da S Gni tarmoqqa ulash paytiga
mos keladigan EY K va kuchlanish
vektor diagram m alari 
(d, e).
Bu s xe mada c h ir o q la r A- A', B- B' va C- C' n u q t a la r oras iga ula nga n 
DoMib, ha r bir ju ft nuqta la r bir fazani tas hkil qiladi. Bu nuqt a la r oras idagi 
kuc hla nis hla r q iy m a t i nolga te ng boMganda va c h ir o q la r o ‘c hg a nd a
jla g ic h “ Q ” q o ‘s h ila d i. Bu h o ld a t a r m o q k u c h la n is h i 
U T
va S G
E Y K £ 0. lar bir- biriga nis ba ta n te s kari fa za da boMadi (23.1 ,o- ras m). 
“ Yo r ug Mik a y la n is h i” s xe mas i b o ‘y ic h a g e n e r a t o r n i t a r m o q q a
2 5 5

---

par alle l ulas h 2 3 .1 ,6- r as mda k o br s atilgan. Bund a I- c hir oq A- A' bir xil 
faza nuqt a la r ig a , qo lg a n ikkita c h ir o q esa h a r xil faza nuqta la r ig a B- B' 
va C- B' ula ng a n boMadi. Ula g ic h “ Q ;” A- A' nuqt a d a g i c h ir o q o ‘c hg a n 
va qo lga n ikki c h ir o q esa bir xil ravs han y on g a n h o la t da ula nis hi ke rak.
Ula g ic h “ Q , ” nin g yaxs hi ulas h h o la t in i bilis h uc h un yuqo r ida g i 
s xe ma da h a m A- A' nuq ta la r oras iga v o lt m e t r ula na d i. A- A' nuq ta la r
or as idagi k uc h la nis h q iy m a t i nol boMganda bu v o lt m e t r n in g s tre lkas i 
c h ir o q la r o ‘c hg a nda va y o ng a nda s e kin te br a na di va n o ln i k o ‘rs atadi. 
An a s hu va qtda ge ne r a tor ula nis hi lo zim .
H o z ir g i 
v a q t d a
e le k t r
s t a n s iy a la r d a
m u k a m m a lla s h g a n
s inx r ono s kopla r is hla tilm o qd a . Bu s inx r o nos ko pla r S G la r ni pa r a lle l 
ula s hda gi va qtni a n iq koT s atib be rad i.
2. 
N o
aniq s inx ronlas h us uli.
S G la r ni 
aniq
s inx r onla s h us uli b ila n
par alle l ulas h k o ‘p vaqt («1 0 m in u t ) ta lab q ila di. S h un in g uc h un hozirgi 
va qtda ju d a k o ‘p e le ktr s tans iyalar da 
o ‘z- o‘z ini (noaniq) sinx ronlas h
us uli
q o Mla n ilm o q d a . Bu us ul b ila n S G k uc h la n is h i va c ha s tota s i 
t a r m o q n ik id a n nis ba t a n ka m m iq d o r d a fa r qli boMga n h o ld a h a m
ge ne r a to r ni qis qa va qtda ta r m o q q a pa r a lle l ulas hga e r is hila di.
N o a n iq s in x r o n la s h d a b ir la m c h i m o t o r y o r d a m id a h a li 
q o ‘z g ‘a t ilm a g a n ( q o ‘z g ‘a tis h c h u lg ' a m i o ‘zg a r m a s t o k m a n b a y ig a
u la n m a g a n ) ge ne r a to r ning rotor i s inx r on a yla nis h c ha s tota ga y a qin 
c has tota bila n a y la nt ir ila di, ke yin s tator c h u lg ‘a mla r i t a r m o q q a ula na d i 
va q o ‘zg ‘atis h c h u lg ‘a m ig a o ‘zga rmas to k be r ila di. Bu pa ytda s ta tor 
t o k in in g te br a nis hi kuza t ila di. S h u n in g u c h un bu us ul g e ne r a to r ni te z 
Va qis qa vaqt ic hida ta r m o q q a par a lle l ulas h ke r ak boMganda qula y
h is o bla na di. Sinx r o nla s hda n o ld in ge ne r a tor va ta r m o q k uc h la nis h i 
a y r im fa za la r ining ke tma- ke tligi te ks hir ilga n boMis hi s hart.
23.2. Sinxron generatorning e le ktromagnit quvvati va mome nti, 
burchak xarakte ris tikalari va aktiv quwatini rostlash
Ka tta q u w a t li (U = c ons t, f = cons t) e le ktr tar mogM b ila n pa r a lle l 
is hlayotga n S G ning x ar akte r is tikalar i a v to no m is hlayotga n S G n ik id a n
u m u m a n fa r q q ila d i. K a t t a q u v v a t li t a r m o q n in g k u c h la n is h i 
ma s h ina ning ha r qa nda y ish r e jimida n qa t’i na zar o ‘zga rma ga nligi tufayli 
s inx r on m a s h in a ning ve ktor dia g r a mm a s id a o ‘zga rma s boMadi.
S G ning ak tiv q uw atini о ‘zgartirish uchun
uni har akatga ke ltirayotgan 
b ir la m c h i m e x a n izm (ma s a la n , t u r b ina )g a t a ’s ir e t is h, y a ’ni u n in g
a yla nis h c ha s tota s ini o ‘zgar tir is h lo zim . Buni esa t ur b ina g a ke la yotga n
2 5 6