Bog’ zararkunandalari va ularga qarshi kurash reja: Asosiy qism

Oddiy o’rgimchakkana
– Tetranychus urticae Koch. Hamma 
yerda uchraydigan, xammaxo’r zararkunanda. U ko’pgina 
pastbo’yli o’simliklardan (g’o’za va boshqa ekinlar) tashqari juda 
ko’p turli daraxtlarni ham zararlaydi. Daraxtlardan ayniqsa: olma, 
gilos, olcha, olxo’ri daraxtlarini ko’p zararlaydi. Bu 
zararkunandani ta’rifi va hayot kechirishi 2-nchi bobda batafsil 
keltirilgan 
edi.
Do’lana kanasi
– Amphitetranychus viennensis Zacher. Buning 
ham hayoti oddiy o’rgimchakkanaga o’xshagani bilan u ko’proq 
daraxtlarda yashaydi (olma, nok, olxo’ri, gilos, olcha, shoftoli, 
o’rik); 
g’o’zani 
umuman 
shikastlamaydi.
Bog’ o’rgimchakkanasi
– Schizotetranychus pruni Oudms. 
Hammaxo’r, ammo: olma, gilos, olcha, olxo’ri, hamda tok 
barglarini kuchliroq zararlaydi. Janubiy Qozog’iston, Zakavkaze 
va 
O’rta 
Osiyo 
davlatlari 
hududlarida 
tarqalgan.
Shish qo’zg’atuvchi nok kanasi
– Eriophyes pyri Pagst. – to’rt 
oyoqli kanalarning Eriophyidae oilasiga mansub. Nok, olma, 
behi, do’lana va boshqa daraxtlar bilan oziqlanadi. O’rta Osiyo, 
Qozog’iston, Sibir, G’arbiy Evropa, Afrika, Avstraliya va boshqa 

---

qit’alarda 
uchraydi.
Qishloq 
xo’jalik 
mahsulotlarini 
saqlashda 
ombor 
zararkunandalari-kanalar, hasharotlar, qushlar va sichqonsimon 
kemiruvchilar ancha qiyinchilik tug’diradi va tashvishga soladi. 
Ular g’alla zapaslarini temir yo’llar va suv yo’llari orqali 
tashilganda, 
shuningdek 
omborlarda 
saqlanganda 
yoki 
tegirmonda, konditer va boshqa fabrikalarda zararlaydilar.
Tiroglifoidlar 
(Tyrogliphoidea)
 katta oilasi
vakillarini ombor k
analari deb ham yuritiladi. Chunki ular omborlarda saqlanadigan 
don, 
un 
va 
boshqa 
oziq-ovqat 
mahsulotlariga ko’plab zarar yetkazadi. Tiroglifoid kanalar qalq
onli kanalariga nisbatan kamroq,lekin 
tabiatda oziqovqat 
mahsulotlariga 
bog’liq 
holda 
ularning 
soni 
juda 
tez o’zgarishi mumkin. Tiroglifoid kanalar keng tarqalishi, tez k
o„payishi va qisqa muddat ichida sonining tiklanishi bilan boshq
alardan farq qiladi.
Ular paxta mahsulotlariga juda katta zarar yetkazadi. O’rta 
Osiyoda 
va O’zbekistonda kanalarni professor A.A. Zaxvatkin, professor 
S. N. Alimuhammedov va boshqalar o’rgangan. Ularning ishlari 
tufayli 
hozirgi 
vaqtda 
O’rta Osioda 
tiroglifoid kanalarning 47 turi aniqlangan.