Bojxona qoidalari: Qaysi holatlarda deklaratsiya to’ldirish kerak?

6-jihat. Bitimning taraflari (sotib oluvchi va sotuvchi) bir-biriga o’zaro bog’liq shaxslar bo’lmasligi kerak.

Bunda bitim taraflarining o’zaro bog’liqligi bitimning bahosiga ta’sir etmaganligi deklarant yoki bojxona brokeri tomonidan isbotlanishi lozim.

O’zaro bog’liq shaxslar deganda quyidagi belgilarning hech bo’lmaganda bittasiga mos keladigan shaxslar tushuniladi:

bitim taraflarining biri (jismoniy shaxs) yoki bitim taraflaridan birining mansabdor shaxsi ayni vaqtda bitim boshqa tarafining mansabdor shaxsi bo’lsa;

bitim taraflari yuridik shaxsga birgalikda egalik qiluvchilar bo’lsa;

bitim taraflarining biri (jismoniy shaxs) boshqa taraf bilan mehnat munosabatlari bo’yicha bog’liq bo’lsa;

bitim taraflarining biri bitim boshqa ishtirokchisining ustav fondida (ustav kapitalida) ovoz berish huquqi bilan ustav fondining (ustav kapitalining) kamida besh foizini tashkil etuvchi hissaga (payga) egalik qilsa yoki aktsiyalarining egasi bo’lsa;

bitimning har ikkala tarafi bevosita yoki bilvosita uchinchi shaxs tomonidan nazorat qilinayotgan bo’lsa;

bitimning taraflari bevosita yoki bilvosita uchinchi shaxsni nazorat qilayotgan bo’lsa;

bitimning bir tarafi va (yoki) uning mansabdor shaxsi bevosita yoki bilvosita bitimning ikkinchi tarafini nazorat qilayotgan bo’lsa;

bitim taraflari va (yoki) ularning mansabdor shaxslari qarindosh bo’lsa.

Mazkur jihatlardan boshqa holatlar bojxona qiymatini aniqlashda asosiy usulni (1-usul) qo’llash uchun to’sqinlik qila olmaydi.

Bundan tashqari, bojxona qiymatini aniqlashda olib kirilayotgan tovar bojxona chegarasini kesib o’tayotgan paytda tovar uchun amalda to’langan yoki to’lanishi lozim bo’lgan narxga kiritilmagan yoxud chiqarib tashlanadigan xarajatlar ham mavjud bo’lishi mumkin.

Ya’ni, olib kirilayotgan tovarning bojxona qiymatini aniqlashda bitimning narxiga quyidagi xarajatlar kiritiladi, agar bu xarajatlar bitimning narxiga kiritilmagan bo’lsa:

a) tovarni bojxona hududiga olib kiriladigan joyga yetkazib berilgunga qadar qilinadigan xarajatlar:

tashish qiymati;

tovarlarni yuklash, tushirish, qayta yuklash va boshqa joyga to’kish xarajatlari;

sug’urta qiymati;

b) sotib oluvchi tomonidan qilingan xarajatlar:

vositachilik va brokerlik haqlari, bundan tovarni xarid qilishdagi vositachilik xarajatlari mustasno;

konteynerlar va (yoki) ko’p marta ishlatiladigan boshqa idishlarning qiymati, agar ular O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyatining tovar nomenklaturasiga muvofiq baholanayotgan tovar bilan bir butun deb qaralsa;

o’rov-joylov qiymati, shu jumladan o’rash-joylash materiallarining va o’rash-joylash ishlarining qiymati;

v) sotuvchi sotib oluvchiga bepul yoki arzonlashtirilgan narxda bevosita yoxud bilvosita taqdim etadigan xizmatlarning va boshqa tovarlarning qiymati;

g) intellektual mulk ob’ektlaridan foydalanganlik uchun sotib oluvchi baholanayotgan tovarni sotish sharti sifatida bevosita yoki bilvosita to’lashi kerak bo’lgan litsenziya to’lovlari va boshqa to’lovlar;

d) olib kirilgan tovarni keyinchalik qayta sotish, o’zgacha tarzda tasarruf etish yoki undan boshqa tarzda foydalanishdan tushgan tushumning bevosita yoki bilvosita sotuvchiga tegishi kerak bo’lgan har qanday qismining qiymati.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan, bitimning narxiga kiritiladigan xarajatlar tegishli tovarlar, ishlar va xizmatlar (tashish, sug’urta qilish, brokerlik xizmati) uchun haq to’langanligi to’g’risida vakolatli shaxs tomonidan taqdim etilgan hujjatlar (hisobvaraq-fakturalar, to’lov topshiriqnomalari, cheklar) asosida aniqlanadi.

Ushbu moddada ko’rsatilmagan xarajatlarni bitim narxiga qo’shishga yo’l qo’yilmaydi.

Turli nomdagi tovarlardan tashkil topgan tovarlarning bitta turkumi yetkazib berilganda, bojxona hududiga olib kirilgan tovarlardan har birining bojxona qiymatiga qo’shilishi lozim bo’lgan hamda tovarlarning butun turkumi uchun belgilangan xarajatlarni aniqlash har bir tovar qiymatining tovarlar turkumining qiymatiga nisbati bilan aniqlanadigan kattalikka mutanosib ravishda, transport xarajatlarini hisobga olishda esa, tovarlarning og’irligiga yoxud hajmiga mutanosib ravishda amalga oshiriladi.

SHuningdek, olib kiriladigan tovarning bojxona qiymatini aniqlashda bitim narxidan quyidagi to’lovlar va xarajatlar, basharti ular bojxona hududiga olib kiriladigan tovar uchun haqiqatda to’langan yoki to’lanishi lozim bo’lgan narxdan ajratib olingan bo’lsa, chiqarib tashlanadi:

sanoat qurilmalari, mashinalar yoki uskunalar kabi tovarlar bojxona hududiga olib kirilganidan keyin amalga oshirilgan uskunalarni qurish, o’rnatish, yig’ish, montaj qilish, sozlash va ularga xizmat ko’rsatish yoki texnik ko’maklashish xarajatlari;

tovar bojxona hududiga olib kirilganidan keyin qilinadigan transport xarajatlari;

tovarni olib kirish yoki sotish bilan bog’liq holda O’zbekiston Respublikasida to’lanadigan bojxona to’lovlari va boshqa to’lovlar, agar kontrakt (shartnoma, kelishuv) shartlariga ko’ra bu to’lovlar sotuvchi tomonidan to’lansa.

Bitimning narxidan chiqarib tashlanadigan to’lovlar va xarajatlar, bundan O’zbekiston Respublikasida to’lanadigan bojxona to’lovlari mustasno, tegishli tovarlar, ishlar va xizmatlar (tashish, sug’urta qilish) uchun haq to’langanligi to’g’risida vakolatli shaxs tomonidan taqdim etilgan hujjatlar (hisobvaraq-fakturalar, to’lov topshiriqnomalari, cheklar) asosida aniqlanadi.

13-mavzu. Bojxona qiymati.