4. Tadqiqotchi tomonidan beriladigan savollarga o`rganiluvchining to`g`ri va to`liq javob qaytarishiga
5. Suhbat jarayonini aniq muddatga mo`ljallash, uni haddan tashqari cho`zib yubormaslik.
mo’ljallanayotgan, o’rganilishi talab qilinadigan katta sonli reprezentativ
sinaluvchilarda (2-3 ming) testni o’tkazish orqali amalga oshiriladi.
Test standartlashtirilishi 2 bosqichda o’tkaziladi. 1 – bosqichda testni qo’llash
yo’riqnomasi shakllanadi: topshiriqlar tanlanadi, uni o’tkazish uchun ko’rsatmalar
ishlab chiqiladi, sinaluvchiga beriladigan yo’riqnoma tuziladi va testni o’tkazishning
boshqa masalalari ko’rib chiqiladi. 2 – bosqichda normalar aniqlanadi, ya’ni test
natijalarini baholash uchun boshqa individlar yoki guruhlar natijalari bilan
solishtirish uchun normalar tizimi belgilanadi.
Testning ishonchliligi – shu test qayta o’tkazilganda (aynan shu
tekshiruvchilarda) olingan ma’lumotlarning bir-biri bilan mos kelishi. Ishonchlilikni
baholashning asosiy ko’rsatkichi korrelyatsiya koeffitsenti.
Testning validligi – test qanday maqsadda yaratilgan bo’lsa, o’sha maqsad uchun
qo’llaniladi.
Qo’llanilish sohasiga qarab:
1. Intellekt testlari.
2. Maxsus qobiliyatlarni aniqlash va yutuqqa erishish testlari.
3. SHaxs xususiyatlarini aniqlash testlari.
4. Qiziqishlar, ustanovka, qadriyatlarni aniqlash testlari.
5. SHaxslararo munosabatlar diagnostikasi uchun mo’ljallangan testlar farqlandi.
Masalan, shaxslararo munosabatlarni va shaxs sifatlarini diagnostika qilish uchun
ko’pincha amerikalik psixolog T. Liri tomonidan yaratilgan metodika qo’llaniladi.
Bu metodik so’rovnoma bo’lib, 128 ta punktdan iborat. Sinaluvchi o’zi va
atrofidagilarda muayyan hislatlarning mavjudligini, shuningdek, o’zida va
sheriklarida bo’lishini xohlaydigan sifatlarni ko’rsatadi. Natijalar qayta ishlangach,
tadqiqotchi sinaluvchining shaxsi, yo’nalishini aniqlab va shu asosda shaxslararo
o’zaro ta’sirni prognoz qilishi mumkin.
SHunday qilib, testlar – bu maxsus metodlar bo’lib, u yoki bu ijtimoiy
psixologik hodisa qisqa muddat ichida tekshiriladi. Testlar asrimizning boshlarida
kashf qilingan bo’lib, ular 20 – 30 yillarda hayotga, amaliyotga shiddat bilan kirib
keldi. Natijada maxsus soha – psixometrika yuzaga keldi. Testlarni qo’llashning
qulayligi shundaki, bir test yordamida ma’lum shaxsning u yoki bu xususiyatlarini
bir necha marta, takroran sinab ko’rish mumkin.
Dostları ilə paylaş: