Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 14-maydagi PQ–3724-sonli “Elektron tijoratni jadal rivojlantirish cho-
ra-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori.
2. Kobelev O. A. Elektron tijorat: darslik / nashr. prof. S. V. Pirogov. – 2-nashr, qayta ko‘rib chiqilgan. va qo‘shing. – M. : 
“Dashkov va Ko” nashriyot-savdo korporatsiyasi, 2006. – S. 14.
3. Yurasov A. V. Elektron tijorat asoslari, Hotline-Telecom, Moskva, 2007-yil
4. Anil, K. : Introduction to e-commerce. http://www.ddegjust.ac.in/study-material/mcom/mc201.pdf (2019) 
5. Global Ecommerce: Statistics and International Growth Trends (Infographic). https://www.shopify.com/enterprise/glob-
al-ecommerce-statistics (2018) 
6. https://unctad.org/press-material/global-e-commerce-hits–256-trillion-latest-unctad-estimates 
7. https://mitc.uz/uz/stat/7
8. https://stat.uz/uz/2

---

T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
168
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
TADBIRKORLIK 
SUBYEKTLARINI 
MOLIYALASHTIRISH 
MEXANIZMINI 
TAKOMILLASHTIRISH 
ORQALI AHOLI BANDLIGINI 
TA’MINLASH
Shakirova Nigora Axralovna
Toshkent moliya instituti “Statistika va ekonometrika” kafedrasi dotsenti v.b. 
Annotatsiya:
Ushbu maqola tadbirkorlik subyektlarida aholi bandligini ta’minlashga oid statistik tadqiqotlarning nazariy 
asoslarini o‘rganadi. Turli statistik usullarni va ularni qo‘llashni o‘rganib, ushbu tadqiqot ish bilan ta’minlash imkoniyat-
lariga ta’sir qiluvchi omillar haqida qimmatli tushunchalarni taqdim etishga, siyosatchilar va korxonalarga ongli qarorlar 
qabul qilishga imkon berishga qaratilgan. Maqolada tadqiqot mavzusiga kirish, qo‘llanilgan usullarning umumiy ko‘rinishi, 
natijalar, topilmalarni muhokama qilish va kelajakdagi tadqiqotlar uchun takliflar bilan yakuniy izohlar mavjud.
Kalit so‘zlar:
statistik tadqiqotlar, aholi bandligi, tadbirkorlik subyektlari, nazariy asoslar, ma’lumotlar tahlili, mehnat bozori, 
bandlik imkoniyatlari.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются теоретические основы статистических исследований по обеспе-
чению занятости населения в хозяйствующих субъектах. Изучая различные статистические методы и их приме-
нение, это исследование направлено на то, чтобы предоставить ценную информацию о факторах, влияющих 
на возможности трудоустройства, позволяя политикам и предприятиям принимать осознанные решения. Статья 
содержит введение в тему исследования, обзор используемых методов, результаты, обсуждение результатов и 
заключительные комментарии с предложениями для будущих исследований.
Ключевые слова:
статистические исследования, занятость населения, хозяйствующие субъекты, теоретические 
основы, анализ данных, рынок труда, возможности трудоустройства.
Abstract:
This article explores the theoretical foundations of statistical research on the employment of the population in 
business entities. Having studied various statistical methods and their application, this study aims to provide valuable 
insights into factors affecting employment opportunities, allowing policymakers and businesses to make informed deci-
sions. The article contains an introduction to the topic of research, an overview of the methods used, results, discussion 
of findings and final commens with suggestions for future research.
Key words:
statistical research, population employment, business entities, theoretical foundations, data analysis, labor 
market, employment opportunities.
K I R I S H
Aholini ish bilan ta’minlash masalasi tadbirkorlik subyektlari uchun ham, umuman jamiyat uchun ham 
muhim ahamiyatga ega. Ishga joylashish imkoniyatlariga ta’sir qiluvchi omillarni tushunish siyosatchilar va 
korxonalarga ish istiqbollarini oshirish uchun samarali strategiyalarni shakllantirishda rahbarlik qilishi mumkin. 
Statistik tadqiqotlar bandlik shakllarini tahlil qilishda va dalillarga asoslangan qarorlarni xabardor qilishi mumkin 
bo‘lgan tendensiyalarni aniqlashda hal qiluvchi o‘rin egallaydi. Ushbu maqolada biz tadbirkorlik subyektlarida 
aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha statistik tadqiqotlarning nazariy asoslarini va uning mehnat bozori dinami-
kasini shakllantirishdagi ahamiyatini o‘rganamiz.
M A V Z U G A O I D A D A B I Y O T L A R
Aholini ish bilan ta’minlash bo‘yicha statistik tadqiqotlar o‘tkazishning birinchi bosqichi tegishli ma’lumotlar-
ni to‘plashni o‘z ichiga oladi. Milliy mehnat so‘rovlari, sohaga oid bandlik hisobotlari va demografik ma’lumotlar 
bazalari kabi turli manbalar bandlik tendensiyalari, ish turlari va ishchi kuchining xususiyatlari to‘g‘risida qim-
matli ma’lumotlarni taqdim etadi.

---

169
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
AQShlik iqtisodchi aholi bandligi va YaIM osishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni tadqiq etgan holda mamlakatdagi 
haqiqiy ishsizlik darajasining tabiiy ishsizlik darajasidan har bir foizga oshishi YaIMning 2 dan 3 foizgacha 
yo‘qotilishiga olib kelishini isbotlab bergan. 
Xorijiy tadqiqotchilar E. Krilov, V. Dolgov, N. Smirnova inqiroz sharoitida kichik biznes subyektlarida aho-
li bandligi fazalarini, E. Uzyakova, Y. Xabirova A. Poteyevlar bandlikning milliy iqtisodiyotga ta’sirini ta’sirini 
o‘rganishgan.
Respublikamiz tadqiqotchilari O. Amanov qishloq mehnat bozorini samarali rivojlantirish asosida aholi-
ni ish bilan bandligini oshirish yo‘llarini, N. Yuldashyev mehnat resurslari shakllanishining ijtimoiy-demografik 
omillari va hududiy xususiyatlarini, Z. Shakarov milliy iqtisodiyotda mehnat resurslari mobilligini tartibga solish 
mexanizmini takomillashtirishni, E. Rustamov iqtisodiyotni innovatsion rivojlantirish sharoitida aholining ish bi-
lan bandlik darajasini oshirish yo‘llarini, R. Qodirov Farg‘ona vodiysi viloyatlari mehnat resurslaridan samarali 
foydalanish yo‘llarini, D. Fayziyeva aholini ish bilan bandlik darajasini oshirishning demografik jihatlarini tadqiq 
etishgan.
TA D Q I Q O T M E T O D O L O G I YA S I
Ma’lumotlar yig‘ilgandan so‘ng, tadqiqotchilar ma’lumotni samarali tahlil qilish uchun turli statistik usul-
lardan foydalanadilar. Ta’riflovchi statistika ishsizlik darajasi, ishchi kuchining ishtirok etish darajasi va aholi 
bandligi nisbati kabi bandlikning asosiy ko‘rsatkichlarini umumlashtirishga yordam beradi. Inferensial statistika, 
masalan regressiya tahlili, ta’lim darajasi, iqtisodiy o‘sish va ish bilan ta’minlash imkoniyatlari kabi turli xil o‘zga-
ruvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni aniqlash uchun foydalaniladi.
Tadbirkorlik subyektlarida aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha statistik tadqiqotlarning nazariy asoslari turli 
tamoyillar, tushunchalar va metodologiyalarni o‘z ichiga oladi. Ushbu asoslar tadbirkorlik subyektlari ichidagi 
bandlik tendensiyalari, dinamikasi va muammolarini va ularning umumiy aholiga ta’sirini tushunish va tahlil qil-
ishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ba’zi asosiy nazariy asoslarga quyidagilar kiradi: