Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich

№
7-son.
2-jadval: 
Sug‘urta mukofotlarining sug‘urta turlari bo‘yicha dinamikasi (mln. so‘m)
Ko‘rsatkichlar
2019
2020
2021
2022
Jami
2 313 903.6
2 213 713
3 732 845
6 231 726
Umumiy sug‘urta tarmog‘idagi sug‘urta tashkilotlari, shu jum-
ladan,
1 727 547,4
1 879 346
3 015 813
4 707047
-ixtiyoriy
1 429 449,7
1 541 310
2 539 156
4 215 771
- majburiy
298 097,7
338 036
476 657
491 276
Hayotni sug‘urta qilish tarmog‘idagi sug‘urta tashkilotlari, shu 
jumladan:
586 356,2
334 367
736317
1 524679
-ixtiyoriy
571 122,3
311 464
691 335
1 497 912
- majburiy
15 233,9
22 903
25 696
26 776
Kompnaniyalarning soni ortishiga qaramay, jami sug‘urta mukofotlari hajmi o‘tgan yilga nisbatan ortdi va 
6 231 726 mln. so‘mni tashkil etdi. Demak, mamlakatimiz sug‘urta bozorida mukofotlari o‘sish tendensiyasiga 
ega. 
3-jadval:
Sug‘urta mukofotlar dinamikasi hududlar kesimida (mln.so‘mda)
№
Hudud
Sug‘urta mukofotlari
2019
2020
2021
2022
Umumiy 
1 727 547,4
1 879 346,0
2 996 541
6 231 726
1
Qoraqalpog‘iston Respublikasi
39 694,6
48 678,5
135 843
262 527
2
Andijon viloyati
69 856,1
73 641,1
108 373
165 349
3
Buxoro viloyati
73 070,9
80 554,7
100 871
166 988
4
Jizzax viloyati
51 984,1
44 676,7
47 748
78 918
5
Qashqadaryo viloyati
68 246,7
65 317,7
114 547
164 516
6
Navoiy viloyati
40 157,6
48 336,6
67 963
139 046
7
Namangan viloyati
65 196,3
68 800,4
81 805
168 627
8
Samarqand viloyati
69 507,5
79 814,3
98 412
144 892
9
Surxandaryo viloyati
56 466,3
49 813,5
63 896
86 017
10 Sirdaryo viloyati
35 777,9
43 556,9
49 671
56 888
11 Toshkent viloyati
143 096,4
161 952,5
124 694
200 077
12 Farg‘ona viloyati
80 307,6
87 981,1
120 788
198 143
13 Xorazm viloyati
58 179,5
53 968,3
72 096
154 184
14 Toshkent shahri
876 005,9
972 253,9
1 809 834
4 245 555
Yalpi sug‘urta mukofotida 10 ta eng yirik sug‘urta kompaniyalari ulushi 52% (yoki 3 239 083 mln. so‘m) ni 
tashkil qiladi. Bu esa, sug‘urta bozorining konsentratsiyasi yuqori ekanligini ko‘rsatadi. Tuzilgan shartnomalar 
soni 0,7% ga ortib, jami yig‘ilgan sug‘urta mukofotining ushbu shartnomalarga nisbatan sug‘urta polisining o‘rta-
cha narxi 889 ming so‘mni tashkil etmoqda. 
Yuqoridagi javdalda eng yuqori ulush Toshkent shaxrida 2022 1ilda 4 245 555 mln.so‘m hamda eng past 
ko‘rsatkich Sirdaryo viloyatida 56 888 mln. so‘m qayd etilganini ko‘rishimiz mumkin. Milliy sug‘urta bozorini tahlil 
qilganda hududlarning iqtisodiy, tabiiy, madaniy, diniy xususiyatlari, mintaqaviy sug‘urta bozorini rivojlantirish va 
uning ehtiyojlari uchun ma’lum bir variantni tashkil qiladi. Sug‘urta bozorlari o‘zgaruvchan bo‘lib, ularning tuzili-
shi va tarkibi doimiyravishda o‘zgarib turadi. Bu o‘z navbatida hududlardagi sug‘urta qamroviga ham bog‘liqdir. 
Hududlar kesimidagi sug‘urta dinamikasining o‘sishining sabablaridan biri nafaqat mahalliy sug‘urta kompani-
yalari (mintaqada ro‘yxatdan o‘tgan), balki filiallarning ham mavjudligidir. Hududlarda sug‘urta bozorining holati 
mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy tizimiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Yurtimiz sug‘urta bozori 14 ta hududni qamrab olgan. 
Bunda jami sug‘urta kompaniyalarining hududiy filalillari, bo‘linmalari kiradi. Ushbu bozor ikki asosiy ishtirok-
chilar: sug‘urtalovchilar hamda sug‘urtalanuvchilar ishtirokida sug‘urta xizmatlarini sotish yoki sotib olish yo‘li 
bilan sug‘urta fondini shakllantirib undan qofoydalanish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar 
amalga oshiriladi.

---

203
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
Yuqoridagi jadvaldan ma’lum bo‘lmoqdaki, sug‘urta mukofotining asosiy ulushi Toshkent shaxriga to‘g‘ri 
kelmoqda.Bu esa o‘z navbatida hududlarning sug‘urta faoliyati, aholi zichligi bilan bog‘liq va milliy sug‘urta mu-
nosabatlarida ayrim kamchiliklar mavjud. Misol uchun, kompaniyalar tomonidan mijozga yo‘naltirilgan alohida 
mexanizm yo‘qki, bugungi kunda bozor subyektlarining aksariyatida ishonchsizlik avj olgan. Bundan tashqari, 
kapitallashuv, operativsizlik, jumladan, tashqi xavflar (jahon moliya bozoridagi barqarorsizlik, global epimdemi-
ya kabi muammolar sug‘urtalovchilarning imkoniyatlari ochilishiga to‘siqlik qilmoqda. O‘zbekiston sug‘urta bo-
zorini istiqbolli baholash uchun dastlab uning kuchli va zaif tomonlarini ko‘rib chiqsak (4-jadval). 
4-jadval:
O‘zbekiston sug‘urta bozorining SWOT-tahlili