Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich

№
7-son.
Asosiy tendensiyalar va yutuqlar:
a) 
manzilli ijtimoiy yordam:
O‘zbekistonda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari ehtiyojlarini 
samarali hal etish maqsadida manzilli ijtimoiy yordam dasturlari amalga oshirilmoqda. Ushbu dasturlar 
kam ta’minlangan oilalar, nogironlar va keksalarni bevosita qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Hukumat 
manzillilik mexanizmlarini takomillashtirish, ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni kuchaytirish va qamrovni ken-
gaytirish orqali ushbu dasturlar samaradorligini oshirdi.
b) 
Pensiya tizimini isloh qilish:
O‘zbekiston pensiya ta’minoti tizimini uzoq muddatli barqarorligini 
ta’minlash uchun uni isloh qilish ustida ishlamoqda. Keksa aholini ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirish-
da jamg‘arib boriladigan pensiya ta’minoti tizimining joriy etilgani, pensiya ta’minotini boshqarishning 
takomillashtirilgani muhim ahamiyat kasb etdi. Islohotlarda asosiy e’tibor pensiya ta’minotining tegishli 
darajasini ta’minlash, pensiya yoshini bosqichma-bosqich oshirish, fuqarolarning pensiya savodxonli-
gini oshirishga qaratilgan.
d) 
Ijtimoiy sug‘urta:
O‘zbekistonda ijtimoiy sug‘urta dasturlarini kengaytirish muhim tendensiya bo‘ldi. 
Hukumat ishsizlik, ishlab chiqarish bilan bog‘liq baxtsiz hodisalar va sog‘liqni saqlash xarajatlari kabi 
xavflardan himoya qilish uchun majburiy ijtimoiy sug‘urta sxemalarini joriy qildi.
A D A B I Y O T L A R TA H L I L I
Aholini ijtimoiy himoya qilishning hozirgi holati va undagi asosiy tendensiyalarni iqtisodiy-statistik tahlili 
borasida xorijiy olimlardan Amartya Sen: Ta’sirchan iqtisodchi va faylasuf, farovonlik iqtisodiyoti va ijtimoiy 
tanlov nazariyasi bo‘yicha ishi bilan tanilgan. Senning tadqiqotlari ijtimoiy himoya siyosatiga ta’sir ko‘rsata-
digan qashshoqlik, tengsizlik va qobiliyat yondashuviga qaratilgan 
[3]
. Ser Toni Atkinson: Daromad taqsimoti, 
qashshoqlik va ijtimoiy siyosatni o‘rganishga katta hissa qo‘shgan taniqli iqtisodchi. Atkinsonning tadqiqotlari 
ijtimoiy himoya dasturlarini loyihalash va samaradorligi haqida tushuncha beradi 
[4]
. Stefan Klasen: Tadqiqotlari 
qashshoqlik, tengsizlik, gender va ijtimoiy himoya kabi keng qamrovli mavzularni qamrab olgan rivojlanish iqti-
sodchisi. Klasen ishi ijtimoiy siyosatning farovonlik va rivojlanish natijalariga ta’sirini o‘rganadi 
[5]
. Armando Bar-
rientos: Rivojlanayotgan mamlakatlarda ijtimoiy himoya va qashshoqlikni kamaytirish bo‘yicha tadqiqotlari bilan 
mashhur ijtimoiy siyosat va rivojlanish iqtisodchisi. Barrientos ijtimoiy himoya dasturlarini ishlab chiqish, amalga 
oshirish va ta’sirini keng o‘rgandi 
[6]
. Sabina Alkire: Ko‘p o‘lchovli qashshoqlikni tahlil qilish va o‘lchash sohasi-
dagi yetakchi olim. Alkirening tadqiqotlari daromadga asoslangan yondashuvlardan tashqari kambag‘allikni 
tushunishga qaratilgan bo‘lib, mahrumlikning ko‘p jihatlarini hal qilishda ijtimoiy himoya muhimligini ta’kidlay-
di 
[7]
. Maykl Cichon: Ijtimoiy himoya, ijtimoiy yordam va ijtimoiy sug‘urta dasturlari bo‘yicha tadqiqot olib borgan 
ijtimoiy himoya mutaxassisi. Cichonning ishi siyosat tahlili, dasturni baholash va qashshoqlikni kamaytirishda 
ijtimoiy himoyaning rolini o‘z ichiga oladi 
[8]
. Frank J. Tompson: Ijtimoiy siyosat sohasidagi olim, ijtimoiy himoya, 
farovonlik davlatini rivojlantirish va sog‘liqni saqlash siyosati bo‘yicha keng qamrovli tadqiqotlar olib borgan. 
Tompsonning ishi ijtimoiy himoya tizimini shakllantiruvchi siyosiy va institutsional omillarni tushunishga yordam 
beradi 
[9]
.
O‘zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilishning hozirgi holati va undagi asosiy tendensiyalarni iqti-
sodiy-statistik tahlili borasida mahalliy olimlarimizdan Abdumalik Djumanov: O‘zbekistonda ijtimoiy himoya, 
qashshoqlik va daromad taqsimoti bo‘yicha tadqiqotlar olib borgan taniqli o‘zbek iqtisodchisi. Djumanovning 
faoliyati ijtimoiy siyosatning samaradorligi va aholining zaif qatlamlariga ta’sirini tahlil qilishga qaratilgan. Feru-
za Karimova: Oʻzbekistonda ijtimoiy himoya tizimlari va qashshoqlikni kamaytirish strategiyalarini oʻrganishga 
hissa qoʻshgan ijtimoiy siyosat boʻyicha tadqiqotchi. Karimova tadqiqotida mamlakatdagi ijtimoiy himoya das-
turlarini takomillashtirish muammolari va imkoniyatlari o‘rganilgan. Baxtiyor Hamidov: O‘zbekistonda ijtimoiy 
himoya siyosati va qashshoqlikni bartaraf etishga ixtisoslashgan ijtimoiy olim va siyosatshunos. Hamidov tad-
qiqotida ijtimoiy yordam dasturlarining roli va ularning qashshoqlikni kamaytirishga ta’siri o‘rganiladi. Dilshod 
Sultonov: Oʻzbekistonda ijtimoiy himoya va ijtimoiy taʼminot tizimlari boʻyicha tadqiqot olib borgan tadqiqotchi 
va akademik. Sultonovning faoliyati ijtimoiy himoya dasturlarini ishlab chiqish, amalga oshirish va baholashga 
qaratilgan. Muxiddin Jumayev: O‘zbekistonda ijtimoiy siyosat va ijtimoiy himoya masalalariga ixtisoslashgan 
tadqiqotchi. Jumayevning tadqiqotlari ijtimoiy himoya dasturlarining aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlam-
lariga ta’siri va qashshoqlikni kamaytirishga qaratilgan.
TA D Q I Q O T M E T O D O L O G I YA S I
O‘zbekiston Respublikasida aholini ijtimoiy muhofaza qilishning bugungi holatini chuqur tahlil qilish va 
asosiy yo‘nalishlarini aniqlash uchun kompleks tadqiqot va metodologik yondashuv qabul qilindi. Xususan, tad-
qiqot dizayni, ma’lumotlarni yig‘ish kabi usullardan foydalanilgan va ushbu tadqiqot uchun foydalanilgan tahliliy 
vositalar ko‘rsatilgan.

---

319
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
TA H L I L VA N A T I J A L A R
O‘zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilishning hozirgi holati va undagi asosiy tendensiyalarni iqti-
sodiy-statistik tahlili bo‘yicha bir qator usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Jumladan: