Boshlang’ich sinf darsini yangi pedagogik texnologiyalar va ularni o’quvchilarda qo‘llash usullari

Modulli ta’lim texnologiyasi. Bu o’quvchilarda darslik, ilmiy-ommabop va qo’shimcha adabiyotlar bilan mustaqil ishlash ko’nikmalari, ijodiy va mustaqil fikrlashni rivojlantirish maqsadida o’tkaziladi. Modulli ta’lim texnologiyasining o’ziga xos jihati o’rganilayotgan mavzu bo’yicha o’quvchilarning mustaqil va ijodiy ishlashiga imkon beradigan modulli dastur tuzishdir.

Hamkorlikda o’qitish texnologiyasi. Uning asosiy g’oyasi o’quv topshiriqlarini va faqat birgalikda bajarish emas, balki o’quvchilarni hamkorlikda o’qishga o’rgatish, ular o’rtasida hamkorlik, o’zaro yordam va fikr almashinuvini vujudga keltirish.

Muammoli ta’lim texpologiyasi. Muammoli vaziyat yaratish, savollar qo’yish, masalalar va topshiriqlarni taklif qilish, muammoli vaziyatni echishga qaratilgan muhokamani uyushtirish va xulosalarniig to’g’riligini tasdiqlashdir.

Intsrfaol metod texnologiyasi. O’quvchilarning ijodkorligiga tayanish, darsda erkin bahs-munozara sharoitini tug’dirish. Buning uchun sinf kichik guruhlarga bo’linadi va dars
davomida shu guruhlar bilan ishlanadi.

Didaktik o’yinlar texnologiyasi. Dars jarayonida turli didaktik o’yinlarni ko’llash va ular orqali darsda jonlanish, faol harakat va qiziqish uyg’otish.

Sinov darslari. O’quvchilarning ma’lum bilim va ko’nikmalarini sinash maqsadida o’tkaziladigan darslar bo’lib, ular test topshiriqlari yoki nazorat varaqlari orqali o’tkaziladi.

Xulosa qilib aytganda, yangi pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayoniga olib kirish davr talabidir. Bu ish esa o’qituvchiga bog’liq. O’qituvchi ijodkor bo’lishi, yangi pedagogik texnologiyalarning xilma-xil shakllarini, usullarini yaratib borishi, ularni ta’lim jarayonida qo’llab borishi lozim.

Ona tili dasturi va darsliklarida til materiallarining berilishi dars samaradorligi bilan uzviy bog’liqdir. Ma’lumki, uzoq davr mobaynida ona tili mashg’ulotlari dastur va darslik materiallari asosida tashkil qilindi. O’qituvchilar asosan darslik doirasida, uning materiallari asosida ishlashga odatlandilar. Buning bosh sababi ta’lim jarayonida deduksiya metodining ustivor bo’lganligidir.
Bulardan ko’rinadiki, ma’lum bir bilimlarni egallash, malaka hosil qilish usuli ona tili mashg’ulotlarida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Ona tili mashg’ulotlaridan kelib chiqadigan pirovard natija o’quvchilarda ma’lum bir ko’nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishdir. Bu maqsadga va ko’zlangan natijaga erishishning eng samarali usuli induksiya (tahlil) usulidir. Induksiya usuli xususiylikdan umumiylikka qarab borish usuli, ya’ni mashqlar tahlilidan xulosalar, qoida va ta’riflarga qarab borish usulidir. Ona tili o’qitish metodikasida bu tushuncha o’quvchiga noma’lum bo’lgan til hodisalarini bilib olishda oldingi bilimlarga tayangan holda kuzatish, taqqoslash, guruhlarga ajratish, umumlashtirish kabi usullardap foydalanib, qoida, ta’rif va xulosalar chiqarish yo’lidir. Bu usulnipg mohiyati shundaki, unda o’quvchiga kat’iy qoidalar berilmaydi, o’quvchi qoida yodlash bilan bapd bo’lmaydi, balki bir qator o’xshash na noo’xshash hodisalarni saralab, ular ustida ishlaydi va o’qituvchi hamkorligida saralangan hodisalarni umumlashtiradi.
Bu usul orqali o’quvchilarning aqliy faoliyati rivojlanadi, o’quv materialini tushunish engillashadi. Bu usulda til hodisalari o’quv topshiriqlari shaklida beriladi. Masalan, 5-sinfda «Uyushiq bo’laklar» mavzusiga oid nazariy ma’lumotlarning o’quv topshirig’i tarzida berilishini ko’rib o’taylik:
51-mashq. 1-topshiriq. Berilgan gapdagi ajratib ko’rsatilgan so’zlar qaysi gap bo’lagi bo’lib kelganligini aniqlang.

1. O’zbek xalqi azaldan ajoyib xususiyatli, mehrli, oqibatli xalq bo’lgan.

   
   

2. Buyuk san’atkor Olim Xo’jayev madaniyatimizda o’chmas, yorqin iz qoldirdi.

   
   

3. Adolatsizlikka, nohaqlikka qarshi kurashish kerak.

   
   

2-topshiriq. Ajratib ko’rsatilgan so’zlarga so’roq bering, ularning qaysi so’zga bog’langanligini aniqlang.