Boshlang`ich sinf mehnat darslarida qog`ozdan amaliy ishlarni tashkil etish

1.2 Boshlang’ich sinf mehnat darslarida qog’ozdan amaliy ishlarni

tashkil etishning psixologik – pedagogik ahamiyati

Boshlang`ich sinflarda mehnat ta`limi dasturi bolalarni har tomonlama kamol toptirishga aqliy va jismoniy, ahloqiy va estetik, iqtisodiy va ekologik bilimlarini shakllantirishga va tarbiyalashga qaratilgan bo‘lib o‘z oldiga qo‘yidagi maqsadlarni qo‘yadi.

1. 
   Bolarning mehnat tajribasini ularning kishilarning ishlab chiqarish faoliyati to‘g`risidagi bilimlarni kengaytirish, mehnatsevarlik, mehnatga va mehnat kishilariga munosib munosabat ruhida tarbiyalash;
   
2. 
   Mehnat malakasi, mehnat madaniyati asoslarini, o‘z ishi va o‘rtoqlari ishini rejalashtirish va tashkil qilish malakalarini rivojlantirish.
   

Mehnat ta`limi dasturi talablari quyidagilarni o‘z ichiga oladi.

1. 
   Buyumlarni kundalik uchun zarurligi.
   
2. 
   Narsa-buyum yoki ishni bajarish jarayonida bolalarga berish mumkin bo‘lgan dasturda ko‘rsatilgan bilim va malakalarining mazmundorligi.
   
3. 
   Barcha o‘quvchilarni darsda band qilish imkoniyati.
   

Mehnat ta`limining yangi dasturlari, metodlari va tashkiliy shakllari asosida ishlab chiqiladi. Mehnat dasturlarida mehnat madaniyatining malaka va ko‘nikmalari aks ettirilgan bo‘lib, unga qarab maktab o‘quvchisi, o‘qituvchisi va maktab faoliyatiga baho beriladi. O‘qituvchi o‘quvchilarning u yoki bu xususiyatlarini, mehnat madaniyatining tarkibiy qismi birligini hisobga olganda dastur tuzib chiqadi.

Mehnat ta`lim yo‘nalishlaridan birinchisi bolada va o‘smirda inson mehnati haqida va uning mehnatining mahsuli yaratilgan buyumlar to‘g`risida, ishlab chiqarish muhiti, materiallarni ishlab chiqarish texnologiyasi, moddiy ishlab chiqarish iqtisodiyoti haqida tasavvurlar hosil qilishga har tomondan yondashishni talab qiladi.

Mehnat ta`limining yo‘nalishining ikkinchisi, o‘quvchilarda oilada va turmushdagi vazifalarni taqsimlash, ularni bajarish to‘g`risidagi tasvvurlarni shakllantirish.

Mehnat ta`limining yo‘nalishining uchunchisi esa hozirgi zamon o‘quvchisi tabiatga ekologik munosabatda bo‘lishni shakllantirish, uni qishloq xo‘jaligi sohasidagi malaka va ko‘nikmalari bilan qurollantirish kerak.

Mehnat ta`limi jarayonida hosil qilingan bilimlar, malakalar va ko‘nikmalar maqsadsiz emas, balki insonning asosiy qobiliyati – mehnatga bo‘lgan qobiliyatini rivojlantirish vositasi hisoblanadi.

Qog`oz bilan ishlash darslarida o‘quvchilarga ish urnini tashkil qilish, qog`oz va uning turlari, qog`ozdan buyumlarni yasash boskichlari haqida, ya`ni qog`ozni buklash, qirqish, yirtish, yig`ish va ishlov berish to‘g`risida, ishni to‘gatgandan so‘ng xato va kamchiliklarni yo‘qotish haqida va boshqalar to‘g`risida tasavvur hosil bo‘ladi.

Birinchi sinf o‘quvchilari qog`oz bilan ishlash darslarida quyidagilarni o‘rganadilar.

1. 
   Qog`oz turlari —chizmachilik, rasm, gazeta, rangli qog`ozlar. Tashqi ko‘rinishiga ko‘ra — yaltiroq, baxmalsifat, bo‘yalgan qog`ozlar.
   
2. 
   Qog`ozlarning asosiy xususiyatlari: mustahkamligi, rangsizligi, bukiluvchanligi.
   
3. 
   Qog`oz bilan ishlashda foydalaniladigan asboblar va moslamalar (qaychi, tekislagich, chizgich, qalamuchburchak lineyka, shablon, trafaret), ularning ishlatilishi, ishning texnik xavfsizligi.
   
4. 
   YAsaladigan buyumning namunasini ko‘rib chiqish. Detallar miqdori, shakli, har bir detal o‘lchamalarining qiyosiy tahlili, detallarni birlashtirish usullari.
   
5. 
   Teshiklar uchun ishlatiladigan asbob, yoyilma (razvertka) haqida ma`lumot.
   
6. 
   Detal yigma eskizini o‘qish: konturli, chiqariladigan o‘lchamli chiziqlar.
   

Bukish chizig`i. Eng oddiy razvertkalar — quticha, kubikcha.

7. 
   Izchil bajariladigan ishlarni jamoaviy rejalashtirish.
   

Yangi texnologiyalar: xalqali applikatsiya..

Ikkinchi sinf o‘quvchilari qog`oz bilan ishlash darslarida quyidagilarni o‘rganadilar.

1.Tashqi qo‘rinishi va maqsadga muvofiq qog`oz turlari: yaltiroq, jurnal, yozuv, duxobasifat, nusxa olish qog`ozlari.

2. 
   Karton. Kartonning turlari va xususiyatlari. Kartonning qog`ozdan farqi.
   
3. 
   Karton chetlariga ishlov berish - hoshiyalash.
   
4. 
   Ko‘p qatlamli applikatsiya. Tayyor elementlardan naqshli applikatsiya; geometrik shakllar; qog`ozning yirtiq bo‘laklari. yangi texnologiyalar: kartonga naqsh berish.
   

Uchinchi sinf o‘quvchilari qog`oz bilan ishlash darslarida quyidagilarni o‘rganadilar.

1. 
   Karton. Kartonning turlari va xususiyatlari. Kartonning qog`ozdan farqi.
   
2. 
   Karton chetlariga ishlov berish - hoshiyalash.
   
3. 
   Ko‘p qatlamli applikatsiya. Tayyor elementlardan naqshli applikatsiya; geometrik shakllar; qog`ozning yirtiq bo‘laklari. yangi texnologiyalar: kartonga naqsh berish.
   

Bolalarning ijodiy ishlari: ko‘p qatlamli va naqshli applikatsii yasash. To‘rtinchi sinf o‘quvchilari qog`oz bilan ishlash darslarida quyidagilarni o‘rganadilar.

1. 
   Qog`ozlar bilan ishlash.
   
2. 
   Konus va tsilindr asosida hajmli narsalar tayyorlash va ularning elementlari bilan qog`oz plastikni bezash.
   
3. 
   Taxlangan bir necha qatlam zagotovkadan erkin qirqish. Namunani mustaqil tahlil qilish. Mustaqil rejalashtirish. Narsalarning loyihaviy xususiyatlarini asoslash, uning maqsadini belgilash. O‘z ishini baholash. Qog`oz bilan ishlash darslari so‘ngida bolalar quyidagilarni bilishlari zarur:
   

• 
  o‘rganilgan materiallarning turlari va ularning xususiyatlari;
  
• 
  o‘rganilgan amteriallarga qayta ishlov berish bo‘yicha qo‘l asboblarining nomlari va vazifalari, ular bilan ishlash xavfsizligi;
  
• 
  har bir o‘rganilayotgan materialning texnologik jarayoni bosqichlari; • mehnat ob`ektini rejalashtirish, ularni tayyorlashning ahamiyatli belgilari va asosiy bosqichlarini farqlash;
  
• 
  texnologik operatsiyalar bajarilishining izchilligini o‘rnatish
  

(rejalashtirish);

• 
  majburiyatlarni taqsimlagan holda guruhlar bilan individual ishlash;
  
• 
  topshirilgan shartlar bilan narsaning loyihasini o‘zgartirish;
  
• 
  asboblar bilan ishlash xavfsizligi qoidalariga rioya qilish.
  

Ishlab chiqilgan dastur ta`lim sifatini oshirishning muhim shartlaridan biri bo‘lib, tadbirkorlikni shakllantirishni ta`limning boshlang`ich bosqichlarida amalga joriy qiladi. Ushbu dastur zamonaviy talablarga to‘liq javob beradi, bolalarda atrof voqelikdagi turli hodisalarga moslashuv qobiliyatini shakllantirishga imkon beradi.