Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarni bayon yozishga o‘rgatish

II.Boshlang‘ich sinflarga bayon o‘rgatishning ahamiyati
2.1. Bayon va inshoning o‘zaro o‘xshashligi
Inshoning har bir turi o‘z shakliy va mazmuniy xususiyatlariga ega.
Bizga birinchi sinfdan tanish bo‘lgan oddiy yozma tasvirlar, rasm asosidagi hikoya turli xil maktublar ham inshoga o‘xshaydi.Lekin ularni tom ma’noda insho deb bo‘lmaydi. Chunki bunday yozma ishlarda o‘quvchining mustaqilligi va ijodiyligi chegaralangan bo‘ladi. Muayyan badiiy asar yoki undagi qahramonlar haqidagi insho adabiy inshodir. Bunday inshoda biror asar yoki qahramonlartaqdiri tahlil qilinadi.
Adabiy-ijodiy inshoda biror badiiy asar va unda ishtirok etuvchi qahramonlar taqdirini tahlil qilishda o‘quvchi o‘z mustaqil fikri bilan yondoshadi. Ya’ni adabiy-ijodiy inshoda ijodiy fikrlashga katta etibor beriladi. Bu insho turining adabiy inshodan farqi ham ana shunda. O‘quvchining ma’lum bir mavzuga oid bilimlari, axloqiy-tarbiyaviy, ijtimoiy siyosiy dunyoqarashi, fikr mulohazalarini aks etuvchi insholar erkin insholardir. Erkin insholarda o‘quvchining bir mavzu bo‘yicha turli fanlardan olgan bilimlari va uning shaxsiy ta’sutotlari birgalikda ifodalanadi.
Adabiyot, ona tili, tarix, geografiya, biologiya fanlari bilan aloqador erkin insho mavzularini shakillantiring. Ulardan birining muassal rejasini tuzing.
Insholar yozish qobiliyati nafaqat maktabda yaxshi baholar olish, balki shaxsning umumiy ijodiy rivojlanishi uchun ham muhim ahamiyatga ega. Biroq, ona tili va adabiyoti darslarida bolaga yaxshi insho yozish qoidalarini o‘rgatishning imkoni yo‘q. Ushbu ko‘nikmani shakllantirish uchun ota-onalar va o‘qituvchilar o‘ziga xos usulda yo‘l tutishlari kerak. Darslarda bolalarga mavzuni ajratish, reja tuzish, kompozitsiyaga amal qilish va hokazolar haqida so‘zlanishi mumkin. Biroq, o‘qituvchilar eng asosiy narsa – badiiy qimmatga ega matnni qanday hosil qilish haqida hech narsa aytmaydilar. Bunday ko‘nikmalarni takomillashtirish bo‘yicha o‘z-o‘zidan yuzaga kelgan uslublar esa mutlaqo samarasizdir. Masalan, bir tadqiqotda aytilishicha, inshoni tekshirish vaqtida o‘qituvchi unda qoldiradigan tuzatishlar va qaydlar vazifasini bajarmaydi va o‘quvchilar shunchaki ularga ahamiyat bermaydi. Biroq, bu ota-onalar va o‘qituvchilar umuman kuchsiz degani emas. Yozuvchilik ko‘nikmalarini shakllantirishga turli omillar ta’sir qiladi va ularni yodda tutgan holda bolaga o‘zining ijodiy usulini topishda yordam berishingiz mumkin. 1. Qiziqish Bu insholarni yozish bilan birga, faoliyatning istalgan boshqa turida ham muvaffaqiyatga erishishning kalitidir. Agar odam qilayotgan ishiga qiziqish bildirsa, ko‘nikma o‘z-o‘zidan hosil bo‘ladi. Bunda gap manfaatli qiziqish haqida borayotgani yo‘q. Faoliyat jarayonining o‘zi shaxs tomonidan ahamiyatli va qiziqarli sifatida baholanishi kerak. Xususan, bu bolada ijod, o‘z fikrini bayon etish, intellektual mehnat asosiy o‘rinlarni egallaydigan ma’lum qadriyatlar tizimini tarbiyalashni nazarda tutadi. Insho — shunchaki fikrlar bayoni emas. U ijodiy faollik natijasidir. Bolada yozuvchilik san’atiga nisbatan ehtirom tarbiyalanishi zarur, buyuk adiblar u uchun hurmatga loyiq namunaga aylanishi kerak. Eng asosiysi – bola ular nima uchun hurmat qozonganini tushunib yetishi lozim. Ya’ni, u adabiyotning estetik qadrini, til go‘zalligini anglashi zarur. Masalan, tadqiqotlarda ta’kidlanishicha, o‘quvchiga bitta uzun gap bir nechta qisqalariga nisbatan chiroyliroq eshitilishini ko‘rsatish muhim. Unga gaplarni birlashtirish, bunga qanday vositalar orqali erishish mumkinligini o‘rgatish kerak. Tilning boshqa badiiy
jihatlari ham huddi shunga bog‘liq.
2. Adabiyotga nisbatan hurmat Buning uchun bola, albatta, mutolaa qilishi kerak. Biroq, bu uni maktab dasturini to‘liq o‘zlashtirishga majburlash degani emas – ko‘pincha bunday usul aks ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘pchilik odam qancha ko‘p o‘qisa, shuncha yaxshi yoza oladi, deya xato fikr yuritadi. Bu mutlaqo noto‘g‘ri. Hattoki so‘zlar lug‘atini boytishi nuqtai nazaridan ham: yangi so‘zlar faol nutqdan o‘rin olishi uchun ularni doim ishlatish kerak. Faol nutqni boyitish uchun yangi so‘zlarni taqdim etish va ularni inshoda qo‘llash vazifasidan iborat usul samaraliroq bo‘ladi. Adabiyot “yuklangan vazifa” bo‘lgani uchun o‘qilishi kerak emas. Maktab dasturi mumtoz adiblar asarlarini sifat emas, balki son jihatidan o‘rganishga qaratilgan. Odamda asarga nisbatan qiziqish va uning badiiy qadri tushunchasi paydo bo‘lishi uchun tashqaridan bosim o‘tkazilmasligi kerak. Yakka tartibdagi yondashuv ancha samaraliroq bo‘ladi: bolaga qaysi janr yoqishini aniqlash va shu yo‘nalishga urg‘u berish. Masalan, unga fantastika yoqsa-da, darslarda esa u hech qiziqmaydigan Abdulla Qodiriy o‘tilayotgan bo‘lsa, uning qiziqishlaridan kelib chiqib adabiyot olamini ochib berish eng to‘g‘ri yo‘l bo‘ladi, misol uchun, bolaga Gibson yoki Lem kabi ilmiy fantastika mumtoz asarlarini taklif qilish, ushbu kitoblarda ko‘tarilgan muammolarni muhokama qilish, unga mustaqil fikrini bildirish va qiziqarli
mavzularda muloqot qilish imkonini berish.
3. Fikrlashga rag‘batlantirish Small girl thought about lessons Albatta, bu maktab dasturini unutish kerak degani emas: unga nisbatan ham o‘qituvchilik usullari yordamida ma’lum qiziqish uyg‘otish mumkin. Bizning maktabda hamma adabiyot darsini juda yaxshi ko‘rardi, chunki o‘qituvchimiz darslarni har doim darsliklarga murojaat qilmay o‘tardi. U birgina asarning o‘zisha deyarli butun chorakni bag‘ishlashi mumkin edi. Lekin, asarni shu qadar puxta o‘rgatardiki, muhokama jarayoniga barcha jalb etilardi. U tanqidiy “standartlarga” qarama-qarshi bo‘lgan o‘z nuqtai-nazarini aytib, bizni muhokamaga undardi. Insho yozishda standart qadamlar mavjud: mavzuni tanlash; reja tuzish; mavzu taqdimoti ko‘rsatilgan kirishni yozish; inshoning asosiy qismini yozish; xulosali yakuniy qism. Bu istalgan insho ustida ishlashning mantiqli tuzilishi bo‘lib, u aslida to‘g‘ri va ketma-ket fikrlashni aks ettiradi. Uni o‘rganish kerak, ammo uni asos qilib olish shart emas. Bolani quruq abzatslarni qaytarishga majburlash, ijodiy energiyasini jilovlash, begona qoidalar bo‘yicha o‘ynashga majburlash orqali unda qiziqish uyg‘otish qiyin kechadi. Aksincha, bola o‘zini qiziqtiradigan mavzuda cheklovlarsiz o‘z fikrini bildirish erkinligi va so‘zlash imkoniyatiga ega bo‘lsa, bu ish samaraliroq kechadi. Inshoni yozish jarayonida esa, Siz uni tuzatishingiz yoki matnni yaxshiroq tuzish bo‘yicha maslahatlar berishingiz mumkin. Bola tuzilishni o‘zlashtiradi, ammo buni shaxsiy
tajribasida o‘rganadi.
4. Kattalarga taqlid Tadqiqotlarda qayd etilishicha, amalda keng tarqalgan usul – o‘quvchini qog‘oz bilan yolg‘iz qoldirib, so‘ngra tayyor natijaga tuzatishlar kiritishga qaraganda insho yozish jarayonining to‘liq monitoring qilinishi, o‘quvchiga real vaqt rejimida ko‘mak berish yaxshiroq samara beradi. Siz bolangizni huddi kattalardek fikrlash va so‘zlashga o‘rgatmoqchisiz. Ishoning, uning o‘zi ham shuni o‘rganishni istaydi. Lekin, bunga erishish uchun Sizning fikrlashingiz doim uning fikrlashiga tutashgan bo‘lishi kerak. Ko‘pincha odamlar avval o‘zlarini ma’lum obrazga o‘xshatib, keyingina uning sifatlariga ega bo‘ladilar. Xususan, badiiy maktabni a’lo baholarga bitirgan odam “Men iste’dodli rassomman” deb o‘ylaydi. Va, ancha yillik tajribadan so‘ng, keyingchalik uning suratlari yoshligida o‘zini loyiq deb topgan maqomga mos kela boshlaydi. Har bir bola katta bo‘lishni istaydi. Agar unga katta bo‘lish – noodatiy fikrlash va fikrlarini chiroyli bayon etishni bilish ekanligini uqtira olsangiz, bola muvofiq ravishda o‘sib boradi. Buning uchun insholar dastavval Siz bilan birga yozilishi kerak. 5. Doimiy amaliyot Umuman olganda, fikrlarini tushunarli ravishda bayon etishga o‘rganish uchun mana shu bandning o‘zi ham yetarli. Agar odam nimanidir muntazam ravishda bajarsa, vaqt o‘tgani sayin uning ishi takomillashib boraveradi. Hattoki, yozishni umuman istamasa-da, ammo uy vazifasini bajarish ustidan qat’iy nazorat va doimiy amaliyot natijasida bola insholarni yoza olishi va yaxshi baholar olishi mumkin. Biroq, bunday yondashuvdan qanday ma’no va qurbonlik kutiladi? Maktabda kimyo fanidan uch baho olgan aksariyat odamlar hayotlarida biron martta ham o‘zlarini bolalikdagi bekorchiliklari uchun koyimagan bo‘lsalar kerak. Chunki, ularga kimyoning baribir keragi bo‘lmasdi. Maktabdagi baho hayotdagi muvaffaqiyat ko‘rsatkichi emas. Hech qachon bolaga buning aksini aytmang, yo‘qsa u kelajakda shaxsiy ijodiy energiyasini topa olmay, sun’iy, boshqalar tomonidan
yaratilgan maqsadlarga intiladi.
Ko‘pchilik insho oddiy insho deb o‘ylashadi. biroq, bu unday emas.
insho nasriy adabiy janr. frantsuz tilidan tarjima qilingan "insho" yoki "rasm" degan ma'noni anglatadi. insho muallifning individual tajribalarini, muayyan masalaga bo‘lgan qarashlarini aks ettiradi. u aniq bir savolga to‘liq javob bermaydi, lekin o‘z fikrini yoki taassurotini aks ettiradi. Inshoni yozishda mantiq mukammal rivojlanadi, o‘z fikringizni isbotlash, ma'lumotni to‘g‘ri taqdim etish qobiliyati. taqdimot uslubi ko‘proq suhbatdir. Insholar insholari inshoni to‘g‘ri yozish uchun uni boshqa janrlardan ajratib turadigan xususiyatlarni hisobga olish kerak.
Inshoning asosiy xususiyatlari:

1. 
   Muammoni o‘z ichiga olgan va o‘quvchini fikrlashga undaydigan aniq bir tor mavzuning mavjudligi.
   
2. 
   Subyektiv mualliflik pozitsiyasi. insho muallifning mavjud muammoga bo‘lgan qarashlari, dunyoga munosabati, nutqi va fikrlashi bilan ajralib turadi.
   
3. 
   So‘zlashuv uslubi. murakkab so‘zlar, juda uzun bo‘lgan jumlalardan qochish kerak. o‘quvchi bilan aloqa o‘rnatish uchun qat'iy uslubni saqlash muhimdir. inshoni haddan tashqari yaroqsiz matnga aylantirgan holda, uni haddan oshirmaslik juda muhimdir. matnga to‘g‘ri, emotsional rang qisqa, sodda va aniq jumlalar, jumlalarda turli xil intonatsiyalardan foydalanish orqali beriladi.
   
4. 
   Muammoni batafsil tahlil qilish. o‘z nuqtai nazaringizni faktlarga asoslangan holda asoslab berishingiz kerak.
   

5. Nisbiy qisqarish. hech qanday sahifa cheklovlari yo‘q, ammo insho kichik.

   
   
6. 
   Bepul qurish. insho taqdimotning o‘ziga xos xususiyatiga ega, u biron bir aniq doiraga mos kelmaydi. qurilish muammoni turli tomonlardan ko‘rib chiqishga harakat qilib, muallif o‘zi rioya qiladigan o‘z mantig‘iga bo‘ysunadi.
   

Taqdimot mantig‘i. tarkib erkin bo‘lishiga qaramay, insho ichki birdamlikka, muallifning o‘z fikrini ifoda etuvchi bayonotlariga muvofiq bo‘lishi kerak.
Shunday qilib, insho hikoyaning o‘ziga xos uslubi bilan ajralib turadi, uning maqsadi o‘quvchini fikrlashga undashdir. muallif o‘z nuqtai nazarini ta'kidlamaydi, balki go‘yo o‘quvchini mulohaza yuritishga va muhokama qilishga taklif qiladi. Mavzuni qanday tanlash kerak agar siz ulardan birini tanlashingiz mumkin bo‘lgan mavzular ro‘yxati bo‘lmasa, ammo faqat umumiy yo‘nalish berilgan bo‘lsa, inshoning qaysi auditoriyasi uchun mo‘ljallanganligini hisobga olishingiz kerak. variantlar har xil bo‘lishi mumkin: universitet o‘qituvchisi, komissiya, adabiy hamjamiyat, ish beruvchi. agar o‘qituvchi uchun insho yozilgan bo‘lsa, unda qaysi fazilatlar baholanishi haqida o‘ylashingiz kerak. shundan kelib chiqqan holda, mavzuni tanlab olish kerak, shunda tekshiruvchidan muallifdan kutadigan qobiliyatlarni ko‘rsatish mumkin: o‘ziga xoslik, jumlalarni mantiqiy tuzish qobiliyati, savodxonlik, professional fazilatlar va boshqalar. Taqdim etilgan ro‘yxatdan insho yozish mavzusini tanlashda siz ma'lum bilimlar, mulohazalar yoki shunchaki kuchli qiziqish mavjud bo‘lgan birini tanlashingiz kerak. Agar insho ish beruvchiga qaratilgan bo‘lsa, unda inshoning mavzusi ham, mazmuni ham muallifning fe'l-atvori, samimiyligi, o‘ziga xosligi, insoniyligi va shaxsiyati aks etishi maqsadga muvofiqdir.
Insho nima insho - bu muayyan bir masala yoki masala bo‘yicha individual taassurotlar va fikrlarni ifoda etuvchi va aniq yoki to‘liq talqin qilinishini talab qilmaydigan, kichik hajmdagi va erkin kompozitsiyadan iborat nasriy kompozitsiyadir. bu muallifning o‘z nuqtai nazarini ifoda etishini, munozara mavzusiga subyektiv shaxsiy baho berishni o‘z ichiga oladi, materialni nostandart (ijodiy), original yoritishga imkon beradi. Inshoning maqsadi mustaqil ijodiy fikrlash va o‘z fikrlaringizni yozib yozish kabi ko‘nikmalarni rivojlantirishdir.
insho yozish muallifga fikrlarni aniq va to‘g‘ri shakllantirishni o‘rganishni, ma'lumotlarning tuzilishini, asosiy tushunchalarni ishlatishni, nedensel munosabatlarni ta'kidlashni, tajribani tegishli misollar bilan tasvirlashni va o‘z xulosalarini asoslashni o‘rganishga imkon beradi.
Insho yozish bosqichlari inshoning mavzusiga qaror qiling: u, avvalambor, siz uchun qiziqarli bo‘lishi kerak. bundan tashqari, mavzuni tanlashda, siz o‘zingizning pozitsiyangizning dalillari va dalillarini to‘plashingizga ishonch hosil qiling. sabab munosabatlari va hikoyalar mantig‘iga ko‘ra insho rejasini tuzing.
Kamchiliklari va kamchiliklarini ko‘rib chiqing. dalillar sifatida mantiqiy to‘g‘ri xulosalar, tarixiy faktlardan foydalaniladi. odatda, insho 2-3 ta dalil beradi.
insho uslubini tanlang: ko‘pincha jurnalistik yoki ilmiy uslubda yozish tavsiya etiladi.
1. Kontekst to‘g‘risida qaror qabul qiling. Agar insho sizga berilgan bo‘lsa, unda siz uchun ba'zi parametrlar aniqlanadi: bu inshoning uzunligi, muqova sahifasining formati, maqsadli auditoriya (masalan, o‘qituvchi, qabul komissiyasi, veb-sayt o‘quvchilari). sizga qanday shartlar qo‘yganingiz muhim emas, ularga rioya qiling. inshoning asosiy g‘oyasi nimaga qaratilishi kerak.
Mavzuni tanlang.ehtimol, mavzu siz uchun tanlanadi, lekin agar bo‘lmasa, unda biron bir ko‘ngilochar yoki yaxshiroq narsani tanlashga harakat qiling, sizning ehtirosingiz nima. keyin insho yozish osonroq bo‘ladi. bundan tashqari, siz mutlaqo rozi bo‘lmagan mavzuni tanlashingiz mumkin, unga qarshi yozing, chunki keyin o‘zingizning argumentlaringizda "yoriqlar" ni yaxshiroq ko‘rishingiz mumkin. siz shuningdek asosiy tezis to‘g‘risida qaror qabul qilishingiz mumkin, ammo bu sizning inshoning qoqintiradigan joyiga aylanmasligi kerak, chunki istalgan vaqtda mavzuni bitta g‘oyadan ham ko‘proq kengaytirishingiz mumkin. tezis - bu o‘zingizning inshoda isbotlashga yoki izohlashga harakat qilayotgan narsadir. buni bitta jumladan ortiq bo‘lmaslikka harakat qiling va inshoda aytilganlarning hammasini o‘z ichiga oling.
3.Ma'lumot to‘plang. Tezisni dalil bilan isbotlash uchun sizga ilmiy haqiqat to‘g‘risida yozayotganligingiz yoki bu faqat sizning shaxsiy kuzatishlaringiz to‘g‘risida ma'lumot kerak. faktlar qaysi ma'lumotlardan kelib chiqqaniga e'tibor bering. sizning nuqtai nazaringizni rad etadigan dalillar va bayonotlarni e'tiborsiz qoldirmang. yaxshi insho muallifi tezisini qo‘llab-quvvatlash uchun har doim sabab topadi.
4-qadam. Inshoni rejalashtiring.Endi sizning asosiy fikringizni dalillar bilan mustahkamlash vaqti keldi. siz to‘plagan barcha ma'lumotlarni diqqat bilan tahlil qiling. asosiy printsiplar va kuzatuvlarni ko‘ryapsizmi? yozayotganda kuzatadigan aqliy xaritani yaratishga harakat qiling. qisqa reja tuzing, inshoning tuzilishini tartibga solish uchun paragraflar sarlavhalarini tuzing.
5. Avval asosiy tanani yozing.
Matn tezisini kuchaytirishga yordam beradigan uchta asosiy g‘oyani aniqlang. Har bir nuqtai nazar dalillar, misollar va dalillar bilan qo‘llab-quvvatlanishi kerak. qisqa inshoda har bir paragraf bitta fikrni qamrab olishi kerak. uzunroqlarida, nuqtai nazarni asoslash uchun butun sahifa talab qilinishi mumkin. o‘zingizning rejangizga rioya qiling, jumlalarni mantiqiy tartibda, boshqasidan boshqasiga ajrating. barcha asosiy fikrlarni bayon qilganingizdan so‘ng, barcha bo‘laklarni bog‘lovchi jumlalar bilan bog‘lang.
6-qadam. Xulosa yozing.asosiy g‘oyalaringizni umumlashtirib, o‘quvchiga ularni rivojlantirish uchun yo‘nalishni taklif qiling. tezisdan qanday xulosalar chiqarish mumkin? qanday savollar javobsiz qoldi? bu har qanday yangi ma'lumotni taqdim etish uchun joy emas, shunchaki kengroq istiqboldan foydalanib, muhokama qilgan
narsalarni "qayta tayyorlash".
7-qadam. Kirish so‘zini yozing. Endi siz asosiy qismni va xulosani yozganingizdan so‘ng, siz nima haqida yozishingizni o‘quvchiga tushuntirishga yaxshiroqdir. asosiy tafsilotlarda tezis bayonini tushuntiring va uni qanday isbotlashingiz mumkin. aniq iboralarni ishlatmang: "bu nima haqida insho ..." yoki "ushbu inshoning mavzusi ..." yoki "endi men buni ko‘rsataman ...". Umumiy gapdan boshlang, savol yoki muammo bilan zaxiralang, so‘ngra tezis va nuqtai nazaringizni qisqacha ko‘rib chiqing.Uzoq insholar uchun ba'zan mavzuni kengroq tavsiflash bilan boshlaganingizda va uni asta-sekin matnning asosiy g‘oyasigacha qisqartirganingizda "inverted piramida" tushunchasidan foydalanish foydali bo‘lishi mumkin.
8. Qadamni o‘qing. Endi matnlar va grammatik xatolar haqida tashvishlanmang. Biroz vaqtdan keyin matnni qaytarish va tuzatish uchun ularni tanlang. Boshidan oxirigacha insho oling. Bir jumla boshqasiga ravon o‘tadimi? Va bitta xatboshidan boshqasiga? Har bir ibora qandaydir tarzda avvalgisi bilan bog‘liq bo‘lishi kerak. Agar siz fikrlar tartibini yoki paragraflarning tuzilishini yoqtirmasangiz, ularni to‘g‘rilang.
9. Xatolarni tekshiring. Qayta takrorlanadigan so‘zlardan, jargonlardan qoching, tinish belgilarini tekshiring.Insho yozishda sizga muvaffaqiyat tilayman!
inshoni qanday tashkil qilish kerak inshoni tayyorlayotganda, ushbu turdagi ish kerakli elementlarni o‘z ichiga olganligini hisobga olish kerak. qaysi mavzu bo‘yicha insho yozilmasa ham bo‘lishi kerak: sarlavha, mazmun, kirish, bo‘lim va xulosa.
sarlavha muammoning mohiyatini aks ettirishi kerak. shu bilan birga, ismni uzoq vaqt davomida murakkablashtirmaslik kerakligini yodda tuting.
odatda sarlavha sahifasi va tarkibga ega sahifa raqamlanmaydi, lekin bu holda, ushbu fikrlarni o‘qituvchi yoki maktab yoki institut veb-saytida tekshiring.
"kirish" matni 3-betdan boshlanadi. turli tadqiqotchilar nuqtai nazarini, bibliografik tavsifning barcha qoidalariga muvofiq tuzilgan manbani ko‘rsatgan holda etkazish kerak.Inshoning oxirida foydalanilgan va ilmiy manbalar ro‘yxati keltirilgan
barcha qoidalarga muvofiq tayyorlangan adabiyotlar. har bir yangi manbada uning seriya raqami ostida yangi satr ko‘rsatilgan. Insho odatda kamida 4 va 16 betdan ko‘p bo‘lmagan matnni o‘z ichiga oladi. Sahifalar soni mavzuni ochishning ob'ektiv murakkabligiga va adabiy manbalarning mavjudligiga bog‘liq. Matnni chop etish qog‘oz varag‘ining bir tomonida amalga oshiriladi. A4 formati (210x297 mm).
yozish uchun varaqning chap chegarasi 35 mm, o‘ng qirrasi 15 mm, yuqori qismi 25 mm, pastki qismi esa 20 mm. Sahifalar sarlavha sahifasidan boshlab, yuqori markazga joylashtiriladi, ammo sahifa raqami sarlavhaning o‘zida joylashtirilmaydi.
matn times new roman shrifti bilan bir yarim marotaba 14 pt hajmda bosilgan.
bitta sahifada 30 tadan ko‘p satr bosilmasligi kerak, har bir satrda 56-60 belgidan iborat so‘zlar, vergullar, nuqtalar va boshqa tinish belgilarining orasidagi intervallar mavjud.
Paragraf bir santimetrga teng. Ishning har bir bo‘limi yangi sahifa bilan boshlanadi. Sarlavhalar katta harflar bilan, sahifaning yuqori qismidan to‘rt santimetr o‘lchamda yozilgan.