Boshlang`ich sinflarda matematika fanining o`qitish jarayonida induksiya
Yüklə 251,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Boshlang‘ich sinflarda misol va malalar yechishda Induksiya, deduksiya va analogiya usullaridan foydalanish yo‘llari Dastlab bolalar hisoblashga oid turli mashqlar bajaradilar. Keyin esa ular masalalar yecha boshlaydilar. Masala tushunchasi bilan tanishtiruvga oid tayyorgarlik ishlari. Tayyorgarlik davridagi ishdan maqsad- bolalarga real hayotda yuz beradigan holatli hodisani simvollar, belgilashlar yordamida matematika tiliga o`tkazish, ya’ni matematik model tuzish imkoniyatini anglatishdan iboratdir. Bu holatda rasmlar yordamida masalalar tuzishning zarurati 5 yo`q. Yaxshisi kichik hikoya shaklida bayon etilgan holatni bolalar matematik belgilar bilan daftarga yozib olish imkoniyatiga ega bo`lsin. Hikoya uchun D+P=D yoki Q-D=P sxematik shakldagi yozuvlar yo`llanma bo`lib xizmat qilishi mumkin. Masalan, ,,ikki tasvir keltirilgan (tasvirlar doskaga ilinadi yoki kompyuter orqali ekranga tushiriladi )-mana bu rasm bo`yicha men tuzgan hikoyaga diqqat qilinglar’’ 1. “Olmaning bir shoxida 3 dona olma, boshqa shoxida esa 1 dona olma bor edi, har ikkala shoxidagi olmalar soni 4 ta ekan ’’. Bu hikoyani yozib olish uchun qanday shakldan foydalanish mumkin? (birinchisi 3+1=4) 2. “Olmaning shoxida 4 dona olma bor. Shuning bittasini uzib olishdi, shoxida endi 3 dona olma qoldi’’. Bu hikoyani matematik belgilar bilan qay ko`rinishda yozib olish mumkin? (4-1=3). 3. “Bir shoxida bir dona olma bor edi. Ikkinchi shoxida esa undan 3 dona olma ko`p edi’’. Hisoblab ko`ringchi, ikkinchi shoxida qancha olma bor ekan? (1+3=4). 4. “Bir shoxda 3 dona olma bor edi. Ikkinchisida esa undan 2 ta kamroq ’’ –ikkinchi shoxda qancha olma bor ekan? (3-2=1). Bolalar asta-sekin shunday hikoyalar tuzishga kirisha boshlaydilar. Sxematik shakl ular uchun yo`llanma bo`lib xizmat qiladi. Tayyorgarlik bosqichida quyidagi topshiriqdan (masaladan) ham foydalanish mumkin: “Qush uyasida 6 ta chumchuq bor. Ularga yana bir gala chumchuqlar kelib qo`shilgach, qushning soni 9 ta bo`ldi. Inga necha 6 qush kelib qo`shildi?’’ .Bolalar mashg`ulot davomida namoyish taxtasida 6 ta qush tasvirini terib qo`yadilar. Keyin ularning soni 9 taga yetgunga qadar qushlarning tasvirini qo`shib teradilar (Har gal bir donadan qo`shib borishlari ham mumkin). So`ng uyaga kelib qo`shilgan qushlar sonini ko`rsatadilar. Ko`rgazmali vositalar yordamida vaziyatni bolalar tushunib olishlariga, keyinchalik esa, shu mazmundagi masalalarni yechishda harakat yo`lini to`g`ri tanlashlariga omil bo`ladi. Bu bosqichda arifmetik amallarni tanlash haqidagi masalalarni ko`tarish ham maqsadga muvofiq emas, chunki, yechim qushlarni bevosita sanab chiqish yo`li bilan hal etiladi. “Masala’’ iborasini qo`llashdan avval uning boshqa xil topshiriqlardan farqini bolalarga tushuntirib berish kerak. Buning uchun quyidagi 2 masalani taqqoslash mumkin. 1. Ikkita oq va bitta qizil rangli mashinalar tasviri tushirilgan rasmdan foydalaniladi. O`quvchi so`raydi: “Rasmda nimani ko`ryapsiz?’’ (Ikkita oq va bitta qizil mashina ). “Rasmdagi mashinalar soni qancha?’’ (3 ta). O`qituvchi misoldagi barcha ma’lumotlar aniq ekanligini ta’kidlaydi (Hammasi rasmda ko`rinib turibdi). Shundan so`ng boshqa masalani ko`rib chiqishni tavsiya etadi. 2. “Karimda 3 ta, Po`latda esa 5 ta marka bor edi. Karim va Po`latda jami qancha marka bor?’’ O`qituvchi dastlab 3 ta markani olib, konvertga soladi, keyin 5 ta markani olib, shu konvertga soladi. -“Bu masalada biz uchun nima ma’lum va nima nomalum?’’ 7 (Karimda 3 ta, Po`latda 5 ta marka borligi ma’lum. Ammo, ulardagi jami markalar soni noma’lum). Yüklə 251,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|