Boshlang'ich siniflarda kasr tushunchasi

---

BOSHLANG'ICH SINIFLARDA KASR TUSHUNCHASI 
Pirnazarova Zarifa 
Jizzax davlal pedagogika instituti 
Ilmiy maslahatchi F.Yo’ldoshev 
Annotatsiya. Ushbu maqola boshlangich siniflarda matematikani o’qitish 
o’z ichiga oladi. Boshlangich sinf matematikalasi oqituvchilarga yetarlicha bilim 
berib tayorlashi kerak. Avvalo o’qituvchilarga qo’shimcha talim berish bu 
ta’lablarga javob beradigan mal’um miqdorda matematik bilim va ko’nikmalarga 
ega bo’lish, matematika fanini muvaffaqiyatli o’rganish imkoniyatlarini va 
murakkablik darajasini oshiradi. 
Kalit so’zlari: matematika, boshlangich sinf, o’quvchilar, ta’lim. 
Аннотация. В этой статье рассказывается об обучении математике в 
начальной школе. Элементарная математика должна готовить учителей, 
давая им достаточные знания. Во-первых, дополнительное обучение 
учителей увеличит шансы и сложность получения определенного количества 
математических знаний и навыков, отвечающих этим требованиям, а 
также способность успешно изучать математику. 
 
Ключевые слова: математика, начальная школа, ученики, 
образование. 
 
Annotation. This article covers teaching math in elementary school. 
Elementary math should prepare teachers by providing them with sufficient 
knowledge. First of all, additional training for teachers will increase the chances 
and complexity of having a certain amount of mathematical knowledge and skills 
that meet these requirements, as well as the ability to successfully study 
mathematics. 
 
Keywords: math, elementary school, students, education. 
Maktab – bu bolaning hayotidagi o’ziga xos bosqich hisoblanadi. 
Boshlangich maktabda yoshida bolaning doimiy qiziqish va mayillilari 
sharhlanadi. U yoki bu mavzuni aynan shu davrda ochish kerak bu matematikaning 
jozibador tomonlaridir. 
Maktab o’qituvchilarining o’quv faoliyatini tog’ri tashkil etish yangi axborot 
texnalogiyalari tanqidiy fikrlashni rivojlantirish universal ta’limni shakilantirishga 
harakat qilishi ta’lab qilinadi. Matematik ta’limning zamonaviy konsepsiyasiga 
ko’ra uning eng muhim maqsadi “ matematikaga xos fikrlash, matematik xotira 
o’quvchilarining, intelektual rivojlanishi, shaklanishi darkor. 
Matematika boshlang’ich siniflarda o’rganiladigan eng muhim fanlardan 
birirdir. Bu fan o’quvchilarning eng muhim fanlardan biridir. Bu fan 

---

o’quvchilarning tafakkurini, mantiqiy, fikrlashini xotirasini mustahkamlab 
beruvchi fandir. Matematika fanini o’rganish hamda o’rgatish ham bir muncha 
qiyindir. Matematikani o’qitish o’quvchilarning malakasini oshirishga asosiy 
vazifani bajaradi. 
Matematika bo’yicha boshlang’ich ta’limning asosiy maqsadlariga 
quyidagilar kiradi: 
Boshlangich sinf o’quvchilarining matematik rivojlanishi. 
a) 
Boshlangich sinf o’quvchilarining matematik xotirasini rivojlantirish. 
b) 
Matematik bilimlarni shakllantirish oqituvchida qiziqish uyg’otish. 
Matematika fanini 1-sinifda 4-sinifgacha oqitish davrida quyidagi masalalarni 
yechish zorur. 
1) Mustaqil intelektual faoliyat elementlarini shakllantirish. 
2) Matematik nutqni rivojlantirish
3) Matematik xotira va tafakkurini rivojlantirish 
4) Fazoviy geometric shakllarni rivojlantirish 
5) Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish
Ushbu muammmalarni hal qilishda o’qituvchilar dunyoni hal qilishda 
o’qituvchilar dunyoni tushinishning matematik tamonlari asosiy matematik 
bilimlarni egallaydilar. 
Matematikaning tashqi dunyo va boshqa maktab darsliklari bilan 
aloqadorligini hal qilishdan iboratdir. 
Kichik yoshdagi o’quvchilarning Yoshi xususiyatlaridan kelib chiqib dars 
tashkillantiriladi. 
Talim jarayoni; Axborot – kommunikatsiya texnalogiyalaridan 
foydalanish samaradorlik, ko’rish qobuliatini taminlaydi. O’quvchilarda 
voqealik hissi va ko’rish istagi yuzaga keladi. 
Biz 3-siniflar uchun “Perspektiv” – fikr nuqtai nazar dasturi bo’yicha 
dars rejasini ishlab chiqdik. 
Mavzu: Kasr tushinchasi. 
Maqsad: Kasrlar haqida tasavvir hosil qilish. 

---

Vazifalar: 
1) 
Talimiy: Kasr tushunchasini o’rganish/ 
2) 
Rivojlantiruvchi: mantiqiy fikralashni matematik, xotirani, 
matematik nutqni o’stirish. 
3) 
Tarbiyaviy: darsga qiziqish uygotish, adob-axloq qoidalari bilan 
bog’langan holda dars o’tish. 
Dars turi aralash. 
Dars metodi: savol-javob, ko’rgazmalilik, didaktiv o’yin. 
Darsning borishi
1. Tashkiliy qism. 
Salomlashish, davomatni aniqlash, sinf tozaligini tekshirish, 
o’quvchilarning darsga tayyorlash. 
2. O’tilgan mavzuni mustahkamlash. 
Qani o’quvchilar otgan dars qaysi mavzuni o’rgandik. 1 o’qqa 
nisbatan simmetrik figuralar. 
Uyga vazifa 6 – 7 masalalar 124-bet. 
6 masala 
Tomoni 35 mm bo’lgan kvadrat chizing uning simmetriya o’qlarini 
o’tkazing. 
Kvadratga nechta simmetriya o’qini o’tkazish mumkin. 
7 – misol 
To’gri burchakli uchburchakning simmetriya o’qida nisbatan tasvirni 
hosil qiling. 
I 
So’ng o’quvchilarga savol beramiz. Hamma uyga vazifani 
bajarganmi? 
( Ha bajarganmiz) 
Simmetriya o’qiga misol bo’la oladigan shakllarni aytib bering. 

---

(kapalak, olma, kvadrat, teng yonli teng tomonli uchburchaklar, 
yaprogni simmetriya o’qini qayerga korishimiz mumkin? (kapalakning 
tanasi, qanotiga nisbatan simmetrik, kvadrating teng buklangan joyi, 
chiziqqa nisbatan simmtrik…) 
Bugun esa kasrlar haqida bilib olamiz. 
3. Yangi mavzu bayoni. 
Keling 126 – betdagi kasr tushunchasi mavzusiga qaraymiz. 
Narsalarni teng bo’laklarga bo’lish davomida insonlar kasr sonlar ( 
yarim, chorak kablar)ga duch kelishgan. 
(a) 2 ta olma 2 ta bolaga teng bo lib berilsa: 2: 2 = 1, ya'ni har bir 
bola 1 tadan olma oladi. 
b) 1 ta olmani 2 ta bolaga teng bo'lib berilsa-chi? Bitta olma nechta teng 
qismlarga bo'linadi? 
Har bir bola teng qismlardan nechtasini oladi? Bitta olma teng 2 qismga 
bo'linib, har bir bola ikkidan bir qismini oladi: 1 : 2 = ½
Bu son kasr san korishda ½ ifodalandi va ikkidan bir deb o’qiladi. 
Kasr chizig'ining tagiga butun nechta teng qismlarga bo'linganini (bitta olma 
teng ikkiga bo'lindi) ko'r. 
(satuvchi son yoziladi va kasr maxraji deyiladi. Kasr chizig'ining ustiga 
bo'lingan teng qismlardan 
Nechtasi (bo'lingan surat teng qismlardan bittasi) olingani yoziladi va Kasr 
surati deyiladi. 
surat 
Kasr – ½ - kasr chizigi
Maxraj 

---

Quydagi jadvalda doira nechta teng qisimga bo’yalganini ifodalovchi 
chizma kasr ko’rinishidagi yozuvi va o’qilishi keltirilgan. 
Qani bolajonlar darsimizni tushunyapsizmi endi misolar bajaramiz endi 127 
-betdagi 2-misolga qaraymiz
2-misol 
Kasirlarni òqing
1/2 ; 1/3 : 3/4 ; 5/6 ; 4/6 ; 7/12. 
Qulini kutargan bolalardan suraymiz 
3-misol
Kesma nechta teng bulaklarga bulingan ? 
Kesmaning beshdan bir , beshdan ikki , beshdan tòrt qismini kursating
Bunda òzlashtirishi past darsga qatnashmaydigan bolalardan suraymizda 
ularnu darsga qiziqtiramiz 
|V tushunish bosqichi
Qani bolajonlar Sarvarda 4 ta olma bor uni 3 nafar singlisiga bòlib berishi 
kerak
Biz buni qanday taqsimlab bersak bòlarkin ?Navbatma navbat barcha 
òquvchilarning javobi eshitiladi sòngra xulosa 4/3 natijaga kelinadi
1. Qani òquvchilar har bir shakily nechta nechta teng bòlaklarga bòlingan? 
Javobi kasr maxrajiga yozamiz .Shakilning nechta qismi bòyalgan ekan? uni 
kasrning suratiga yozamiz 
Chizma 
Kasr 
Nomi 
Birdan bir 
Ikkidan bir 
Uchdan bir 
To’rtdan bir 

---

Namuna 1/2 
Qani bolajonlar kasrlar nega kerak ekan (òquvchilar javobi) 
V Òquvchilarni baholash
V| Uyga vazifa 6 - 7- misol masala
4. 4 ta doira chizing . Using tòrtdan bir , tòrtdan ikki , tòrtdan uch, tòrtdan 
tòrt bòlaklarni buying 
Boshlanģich sinf matematika òquvchilarini yaxshi tayyorlash kerak bola 
maktab yoshida asosiy bilimni olishi malum miqdordagi matematik taffakur va 
kunikmalarga ega bulishi lozim . Matematikaga kelganda boshqa fanlarni 
òzlashtirishida asosiy tayanch buladi . 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Jumayev M.E. ,,Boshlanģich matematika nazariyasi va metodikasi '' 
2. S. Burxonov ,, 3-sinif matematika yangi darislik (1) '' 
3. Yuldoshev, F. (2021). УКУВЧИЛАРНИНГ БИЛИМ, КУНИКМА ВА 
МАЛАКА 
УЗЛАШТИРИШЛАРИ. Журнал 
инновации 
в 
начальном 
образовании, 1(Архив№ 2). 
4. Yuldoshev, F. (2021). BOSHLANG ‘ICH TA’LIM O ‘QITISH JARAYONIDA 
MUAMMOLI TA’LIM TEXNOLOGIYASI. Журнал инновации в начальном 
образовании, 1(Архив№ 2). 
5. Yuldashev, F. (2020). USE OF SOFTWARE TOOLS IN DIAGNOSIS OF 
PRIMARY 
SCHOOL 
LEARNING. 
In SCIENCE 
AND 
EDUCATION: 
PROBLEMS AND INNOVATIONS (pp. 204-206).