Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi mazmuni, predmeti, ilmiy tadqiqot ob’ekti va metodlari. Reja

Birinchidan. Aytib o'tilgan tabiiy integrativ kurslarni tuzish yo'llari ko'pincha bir-birini takrorlaydi va birga qo'llaniladi, bu bilan yangi asoslar yaratilib, ularni tartibga keltirish,ilmiy asos yaratish qiyinlashadi.
Ikkinchidan. Integrativ kurslar fanlararo aloqaning o'rnini bosa olmaydi. Bizning fikrimizcha,ular bu aloqaning tashkil etuvchilaridan biri.
Uchinchidan. Tabiiy ilmiy ta'limning optimal tuzilishi shundayki,integrativ kurslar o'quv rejasining o'zgaruvchan qismiga kirib,uning regional tashkil etuvchisi hisoblanadi.
To'rtinchidan. To'liq o'quv metodik qo'llanmalarning yo'qligi integrativ kurslarning o'quv jarayoniga tadbiq etilishida qiyinchiliklar tug'diradi. Ularning mualliflari progrpmma tuzib,umumiy metodik ko'rsatmalar tuzishgandan so'ng to'xtab qoladilar.
Beshinchidan.Integrativ kurslar uchun o'qituvchilarni rejali va maqsadga muvofiq tayyorlash tizimi hali etilgani yo'q.

Umumiy o'rta ta'limning davlat ta'lim standarti o'kuvchilar umumta'lim tayyorgarligiga, saviyasiga ko'yiladigan majburiy minimal darajani oelshlab beradi.

Davlat ta'lim standarti ta'|im mazmuni, shakllari, vositalari, usullarini, uning sifatini baholash tartibini belgilaydi. Ta'lim mazmunining o'zagi hisoblangan standart vositasida mamlakat hududida faoliyat ko'rsatayotgan turli muassasalarda ta'limning barkaror darajasiii ta'minlash sharti amalga oshirmladi. Davlat ta'lim standarti o'z mohiyatiga kura o'kuv dasturlari, darsliklar, ko'llanmapar, nizomlar va boshka mesrny hujjatlarni yaratish uchun asos bo'lib xizmat kiladi.
Davlat ta'lim standartini bajarish Uzbekistan Resnublikasi qududida faoliyat ko'rsatayotgan mulkchilik shakli va irodaviy bo'ysundirishdan qat'ny nazar barcha ta'lim muassasalari uchun majburiydir.
Umumiy o'rta ta'lim maktablari uchun tayanch o'kuv rejasi davlat ta'lim standartining tarkibiy qismi bo'lib, u ta'lim soqalarini ms'yorlashga xamda maktabning moliyaviy ta'minotini belgilashga asos bo'lgan davlat hujjatidir. Tayanch o'kuv rejasi o'kuv predmetn bo'yicha beriladigan ta'lim mazmunini o'kuvchiga egkazish uchun ajratilgan o'kuv soatlarining minimum hajmidagi mikdorini ifodalaydi.
Fanlar orasidagi integrasiya, ya'ni fanlar orasidagi o'zaro botliklik
Umumta'lim maktablarida integrasiyani mavjudligi
Bu kursning naqadar dolzarb ekanligi, erkin fikrlay oladigan kishigina jamiyatda o'z mavqeini to'la idrok kilingan yagona inson bo'ladi.
Tarix kursining integrativligining muhim qismi arxeologii, etnografik, san'atshunoslik o'z ichida teranlikni belgilovchi muxim omildir.
Umumta'lim maktablarida barcha fanlarning o'qitilishi bugungi kun o'smirlarimizning ijobiy munosabatlarini shakllantirishda yordam beradi
Usmir yoshdagi o'quvchilarning shaxsi va ularning kamoloti muammosi taraqqiy etayotgan va o'z taraqqiyotida yuksak cho'qqiga intilayotgan jamiyat o'zi eng dolzarb masalalaridandir. Har bir o'quv fanining o'rganilishi berilgan
ta'lim, samarasi yuksak bo'lishi, bolalar erkin fikrlashni o'rganishi naqadar dolzarb ekanligi hech kimda shubha uyg'otmaydi. Erkin fikrlay oladigan kishigina jamiyatda o'z mavkeini to'la idrok qila oladi.
Bilimdonlikning muhim qismi insoniy demokratik munosabatlar tizimidagi teranlik esa shaxe takdiri va salohiyatini belgilovchi muxim omildir.
Pedagogika va ijtimoiy psixologiyada hayotimizning barcha soxalarida har bir o'smir shaxening insonlar guruhida o'zini erkin sezish va fikrlarini to'la-to'kis bayon etishiga o'rganuvchi usul sifatida xizmat qiladi.
Bugungi kunda o'smirlarimizning shaxslararo munosabatlari va ular o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni ma'lum bir darajada ularning shaxeidagi psixologik holatlarni o'zgartirish va ijobiy munosabatlarini shakllantirishda yordam beradi.
Maktab ta'limining sa'nat yo'nalishi mazmuni bolalarning ta'lim tarbiya olishiga, odamiylik sifatlarini qunt bilan singdirib borsalar ular etuk va barkamol, soglom, mustaqil fikrlovchi shaxe bo'lib etishadilar.
Har bir yosh davrning psixologik xususiyatlarini xisobga olgan holda tarbiyaga ta'sir o'tkazish insonda o'z vaktida o'zini anglashini vujudga keltiradi. Bolalarda axlok-odob, nafosat, do'stlik, insonparvarlik xislatlarini shakllantirish va o'spirin sohasidagi aql-idroki va usullari hayotiy tajribaning mevasi sifatida xalq pedagogika shaklida tartib topdi.
Har bir yosh davrning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda tarbiyaviy ta'sir o'tkazish bolada o'z vaktida o'zini anglashi vujudga keltiradi. Bolada o'zini anglash tuyg'usi qancha erta uyg'onsa, shaxeiy nuqtai nazar, o'z xuquqini his etish, o'zining akliy va jismoniy imkoniyatlarini baholash shunchalik tez paydo bo'ladi.
Hozirgi vaktda hamma fanlar shu jumladan politexnik sikl har tomonlama talkin kilinar ekan, shu fanlarni chuqur o'rganish va uni ijtimoiy hayotni yaxshilashda foydalanish bugungi kunning dolzarb va kechiktirib bo'lmaydigan masalalaridan biridir.
Uzbekistondagi shu sohada kishilarning qarashlari, psixologik olimlarning olib borayotgan va olib borilishi rejalashtirilgan ilmiy-amaliy yunalishidagi barcha tadkiqotlarning qimmatli ahamiyati juda kattadir. Shuning bilan barcha yosh avlod ta'lim -tarbiyasining bugun va ertangi kun talablari uchun zarurdir.
Urta umumta'lim Sharq mutafikkirlarida ilg'or g'oyalar-yosh avlodni aqliy va jismoniy jihatdan etuk, ma'rifatli, bilim va hunarlarni egallagan, odob-axloq qoidalarini o'ziga mujassamlangan go'zal didli va zavqli qilib etishtirishdir. Avloddan avlodga og'zaki ijod va yozma adabiyotlar vositasida ommalashadi.
Yosh vlodni hayotga tayyorlashda ko'p aerlar davomida ko'llangan usul va vositalari tadbir va shakllar, o'ziga xos urf-odati va an'analari, tarbiya xaqida g'oyalari va hayotiy tajribasi xalk pedagogikada mujassamlangandir.
Ma'lumki, har bir xalq boshqa xalqlar bilan bog'liq xolda yaratilgan. Shu sababli ham ularning ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotlari, urf -odatlarida, ana'nalarida o'xshashlik mavjud. Bu o'xshashlik ularning mehnat va nafosat tarbiyasida akliy va ahlokiy tarbiya usullarida yorqin ko'rinadi. Ular har hil ish turlarida kasb egalari bo'la oladilar. Bular quyidagi kasblardir: mexanizator, ta'mirlovchi-payvandchi, chorvador, dehkon, o'quvchilarni hozirgi zamon kasb-hunarga o'rgatuvchi, mehnatkash inson psixolgiyasini rivojlantiradi. Umumta'lim maktabning maqsad vazifasi mana shulardan iborat. Ijtimoiy hayotimizdagi inqilobiy o'zgarishlar, mustaqillik, xuqukiy davlat tizimiga intilish insonparvar psixologiya konuniyatlarini va ilmiy materiallarni o'rganish monitoringidan turmushda foydalanishni quyidagicha baxo beradi:
- talabalarni individuallik qiyofasida shakllantirish;
- ta'lim-tarbiyani, odamiylik sifatlarini qunt bilan singdira borish;
- tarbiyaviy jarayonning natijasi;
- keng bilim saviyasiga ega bo'lish, turli bilimlardan xabardor bo'lishi
- yosh pedagogik-psixologiya, ijtimoiy psixologiya va pedagogika, yosh fiziologiyasi hamda maktab gigenasidan chuqur bilimlarga ega bo'lishi;
- o'zi dars beradigan fan bo'yicha mustaxkam bilimga ega bo'lib, o'z kasbi, soxasida jaxon fanida erishilgan yangi yutuk va kamchiliklardan xabardor bo'lishi;
- ta'lim va tarbiya metodikasini egallash;
- o'z ishiga ijodiy yondashishi;
- pedagogik texnikani {mantiq, nutq, ta'limining ifodali vositalari) va pedagogik taktikaga ega bo'lish;
- o'qituvchiniing o'z bilimi va pedagogik maxoratni doimiy ravishda oshirib borishi xar bir o'kituvchi psixologik jixatdan ana shu talablar monitoringiga eng yuqori darajada moe keladigan bo'lishiga intilishi lozim
Zamonoviy o'kituvchi u o'quvchilari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni yo'lga sola olish, bolalar jamoasida ijtimoiy-psixologik mexanizimlardan foydalanishini bilishi zarur. Jamiyat tomonidan ko'yilgan talablar bilan bir qatorda o'kituvchi o'z faoliyatida tevarak-atrofidagi kishilar, maktab ma'muriyati, xamkasblari, o'kuvchilar va ularning ota-onalarining undan nimalarni kutishni ham esdan chiqarmasligi lozim.
O'kitu vchilarning pedagogik maxorati va innovasion tayyorgarligi
O'quvchilarni tarbiyalash dasturini ishlab chiqarish va uni amalga oshirish qobiliyati etarli darajada bo'lishi lozimdir. Psixologik xususiyatlarning turlari hakida
Hozirga qadar yosh psixologiyasining sohalari chaqaloqlik, ilk bolalik, maktabgacha davr, kichik maktab, o'spirinlik, yoshlik, etuklik, keksalik davri bo'yicha bebaho ilmiy - amaliy ma'lumotlar to'plangan. Endi asosiy vazifa ana shu ma'lumotlarni ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida ko'llashdan iborat. Odamga chaqalokligidan keksalik davrigacha uning ichki imkoniyati, mayli, iktidori, aql-zakovati, qiziqishi, irodasi, his-tuyg'usi, diqqati va bilim jarayonlarining xususiyatiga ko'ra individual munosabatda bo'lishi bunga pedagogik - psixologik ta'limning talabalarga integrasiya moslashuv orqali kelib chiqqan holda ish olib borish maksadga muvofikdir.
Xulosa
Umumiy ta’lim poydevorini qo’yadigan boshlang’ich maktabdagi ko’p tushunchalar tabiatshunoslik, rus tili, musiqa, tasviriy san’at va boshqalar uchun umumiydir.
Hozirgi kunda bir qator o’quv predmetlari uchun umumiy bo’lgan tushunchalar orasidagi aloqalarni o’rnatish psixologik va metodik asosiy bo’lgan integratsiyalangan darslar tizimini ishlab chiqish va sinovdan o’tkazish lozim .Shu bilan birga predmetlararo aloqalar dars tarkibi darajasiada o’rgatilishi va zarur o’qitish vositalari bilan ta’minlanishi kerak.
Tekshirish davomida o’quv predmetlarini integratsiyalash jarayonida faol aqliy faoliyatga yordam beruvchi omillar; integratsiyalash uchun fanlarning ma’qul birlashishi, o’qituvchi va o’quvchi harakatlarining mos kelishi, bolalarning yosh imkoniyatlarini hisobga olgan holda mazmun , metod, usullarni tanlash.

^Adabiyotlar:
1. Karimov I.A Barkamol avlod-O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent “O`zbekiston” 1997
2. Barkamol avlod orzusi. Tuzuvchi muallif. SH. Karimov va boshqalar. Toshkent “Sharq” 1999
3.Mavlonova.R,Raxmonqulova.N.Boshlang`ich ta`limning integratsiyalashgan pedagogikasi. Toshkent “O`qituvchi” 2006
4.Tursunov.I,Nishonaliyev U pedagogika kursi.Toshkent“O`qituvchi” 1997