Boshlangʻich taʼlim sirtqi 1-kurs 22-08guruh talabasi Bahriddinova Kamolaning Ona tili fanidan tayyorlagan

---

Boshlangʻich taʼlim sirtqi
1-kurs 22-08guruh talabasi 
Bahriddinova Kamolaning
Ona tili fanidan tayyorlagan
2023-y 

---

Mavzu: Mustaqil soz ot otning leksik gramatik 
xususiyatlari. 
Reja: 
1.Ot va uning leksik-grammatik xususiyatlari (leksik 
ma'nosi, morfologik belgilari, sintaktik vazifasi). 
2.Otning ma'no turlari: atoqli va turdosh otlar 
3.Turdosh otlarning turlari: aniq va mavhum otlar, 
yakka va jamlovchi otlar 
 

---

Ot va uning leksik-garmmatik xususiyatlari 
Predmetning nomini (keng ma'noda) bildiruvchi mustaqil so'z turkumiga ot 
deyladi. Ot so'z turkumiga oid so'zlar kim? Nima? Kimlar? Nimalar? so'rog'laridan 
biriga javob berad: 
Yer, quyidagi leksik-semantik xususiyati: 
1)Keng ma'noda predmet ma'nosini ifoda etish otning leksik xususiyatidir. Predmet 
ma'nosini tirik mavjudotlar (parranda, qush, chumoli kabilar), yer va osmonga, 
kundalik turmushga oid narsalarning nomi (quyosh, oy, tog', tosh, daryo, tuz, non, 
choynak, qoshiq kabilar), o'simliklarning nomi (paxta, sholi, jo'xori, beda kabi), 
voqea-hodisalarning nomi (to'y, anjuman, majlis, shodlik, ishonch, kurash) o'rin
vaqt nomlari (yoz, kuz, pastlik, tepalik), atab qo'yilgan shaxs va predmetlarning 
nomi (Toshkent, Zulfiya, Sirdaryo, «O'qituvchi» nashriyot kabi) ifoda etadi. 
Shunga ko'ra otlar ma'no jihatdan 2 turga bo'linadi: atoqli va turdosh otlar. 
Samarqand, Akmal. «Qora ko'zlar» (roman), «Fan» (nashriyoti)-atoqli otlar. Kitob, 
daftar, kulgi, tinchlik, turdosh otlar.
Otning morfologik xususiyatlari: 
1)Ot son kategoriyasiga ega, ya'ni predmet anglatuvchi so'zlar birlik va ko'plik sonda 
qo'llanadi. 
2)Ot egalik kategoriyasiga ega, ya'ni predmetning (keng ma'noda predmetlik 
tushunchasi: shaxs voqea-hodisa va b) uch shaxsdan biriga taaluqligini, 
qarashliligini, mansubligini bildiradi: menning daftarim, sening ukang, uning 
quvonchi kabi 
3)Ot kelishik kategoriyasiga ega. Otlar oltita kelishik ma'nosiga ega bo'lib, kelishik 
qo'shimchalari otning otga yoki otning fe'lga tobeligini ifodalaydi: bosh kelshik-
kitob, qaratgich kelishik-kitobning., tushum kelishigi-kitobni, jo'nalish kelishigi-
kitobga, o'rin-payt kelishigi-kitobda, chiqish kelishigi-kitobdan. (Zulfiyaning kitobi, 
kitobni sevadi) kabi. 
4) Ot so'z yasalish xususiyatlariga ega. Ot va so'z turkumi faol so'z yasalish usullari 
morfologik, sintaktik; shuningdek faqat ot so'z turkumini yasaydigan abbrevasiya 
usuli bilan yasaladi: xizmatchi, kulgi, taroq, gulzor, quvonch (morfologik usul 

---

bilan); belbog', ko'zoynak, baxt-saodat, ota-ona (sintaktik usul); DAN, ToshDPU 
(abbreviasiya usuli bilan) 
4)Otlarda modal forma yasalishi ham mavjud. Otlarda modal ma'no otning leksik 
ma'nosiga kichraytirish, erkalash, hurmat, kuchaytirish, gumon, noaniqlik, kesatiq 
kabi qo'shimcha ma'nolarni qo'shish bilan hosil qilinadi: qizcha, qo'zichoq, bo'taloq, 
bolagina, Karimjon, Ra'noxon, un-pun, non-pon kabi.