Boshlang‘ich ta’lim va sport tarbiyaviy ishi” yo‘nalishi 4-kurs 19/14-guruh talabasi Farxadova Dinaraning

2.2. Mehnat ta’limi o‘qitish metodikasi
Mehnat ta’limi o‘qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash fanining maqsad va vazifalari. O'quvchilarni mehnat va kasb olamiga olib kirishning har xil yo'llari orasida «Mehnat ta’limi» fani muhim o'rin tutadi. Uning metodikasini takomillashtirish orqali fan uchun moddiy jihozni mustahkamlash, maktabni o'z atrofidagi sanoat va qishloq xo'jaligi sohasi bilan aloqasini mustahkamlash, ijtimoiy foydali, unumli mehnatni tashkil etish, uning tarbiyaviy iqtisodiy samaradorligini oshirish, uni ta ’lim bilan qo'shib olib borish, o'quvchilarni mehnatga tayyorlashni yaxshilash bo'yicha ishlar yo'lga qo'yiladi. Mehnat darsi maktabdagi boshqa fanlar uchun umumiy didaktik tamoyillarni qo'llasada, uning o'ziga xos xususiyatlari ham mavjud. o‘quvchilar bilish faoliyati bilangina emas, balki yaratish faoliyati bilan ham shug'ullanadilar. Mehnat fanlari, qurollari, jarayonlari oddiy o'rganish obyekti sifatida emas, balki 5 o'quvchilar ishlarini faollashtiruvchi ko'rsatmalilik vositasi, didak tik material, ta’limning texnik vositasi sifatida xizmat qiladi. Fanni o'qitishdan m aqsad — o'quvehilarni h ar tom onlam a barkamol rivojlangan, hozirgi zamon ruhida tarbiyalangan, bo ­ zor iqtisodiyoti davrida ta ’lim -tarbiya ishini tashkil etish va uni amalga oshirishga oid dolzarb muammolarni ijobiy hal eta oladigan, milliy istiqlol g'ovasi, milliy va um um insoniy qadriyatlarimizni chuqur his etib, ularni ta'lim-tarbiya mazmuniga singdira oladigan shaxs — m ehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llash o'qituvchisi sifatida shakllantirishdir. Mazkur kursning maqsadi talabalarga u m u m iy o 'rta ta ’lim m ak tab larin in g 5—9-sinflari uchun m ehnat ta ’lim i o'qituvchisi bo'lib yetishishlarida tegishli m etodik tayyorgarlik ko'rishlarini ta ’m inlashga xizm at qilishdir. Fanning vazifasiga quyidagilarni kiritish mumkin: o'quvchilarda pedagogik-psixologik bilim larni unum mehnat, kasb tanlashga yo'llash va um um kasbiy ko'nikma va malakalarni shakllantirish jarayoniga tatbiq etish; — pedagogik-psixologik ilim larni bevosita tanlangan sohalariga tatbiq eta olish va yangi pedagogik ham da axborot texnologiyalari asosida metodik m uam molarni hal etish; maktablarda mehnat ta’limi va kasb tanlashga yo'llash darslarini o'qitishni tashkil etish hamda uni amalga oshirish metodikasini o'rgatishdan iborat. 2. «Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash» o'quv fanini o'zlashtirish jarayonida bakalavr egallashi kerak bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalar yig‘indisi. «Mehnat ta’limi o'qitish m etodikasi, kasb tanlashga yo'llash» o'quv fanini o'zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr: — mehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llash yo'nalishlari bo'yicha ta’lim mazmunining uzviyligi va o'zaro bog'liqligi; o'quv moddiy bazasining tashkil etilishi (o'quv materiallari va m oslam alar bilan ta ’m inlanishi); Davlat ta’lim stan d artlarin in g ishlab chiqish mezonlari va unga qo'viladigan talablarni, kasb tiplari, kasbga yaroqlilik, kasb tanlashga ta’sir etuvchi om illarni bilishi kerak; — o'quvchilarning m ehnat tayyorgarligi bo'yicha o'quv rejasi va dasturlar m azm unini; o'quv jarayonini tashkil etish va m ehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llashga oid rejalashtiruvchi hujjatlarni 6 ishlab chiqish, Mehnat ta’limi va kasb tanlashga vo‘llash darslarini olib borish ko'nikmalariga ega bo'lishi kerak; ta'lim muassasalari va ishlab chiqarish korxonalari o'rtasida aloqalar o'rnatishni bilishi, malaka hosil qilishi va amalda qo'llay olishi; mashg'ulotlarni o'tkazish, o'quv jarayonini rejalashtirish; tarbiyaviy tadbirlarni o'tkazish; bandlik xizmati bilan ishlash; o ’quvchilarning individual xususiyatlarini aniqlash bo'yicha turli testlardan foydalanish; ota-onalar va jamoat tashkilotlari bilan ishlash malakalariga ega bo'lishi kerak. «Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash» umumkasbiy fan hisoblanib, 6 va 7-semestrlarda o'qitiladi. Dasturni amalga oshirish o'quv rejasida rejalashtirilgan matematik va tabiiy (fizika, matematika, axborotlar texnologiyasi, chizm achilik, radioelektronika’ va h.k.), um um kasbiy (pedagogika, pedagogik mahorat, psixologiya, mehnat va muhandislik psixologiyasi va h.k.) va ixtisoslik (materiallar texnologiyasi, mashinasozlik fanlari, o'quv ustaxonalarida amaliy ishlar, kasb ta ’limi praktikumi fanlari, texnika xavfsizligi va h.k.) fanlaridan yetarli bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlik talab etiiadi. O'quvchilar fanni o'zlashtirish jarayonida ishlab chiqarish bilan bog'Iiq bo'lgan barcha sohalar, ularda qo'llaniladigan texnologik jarayonlar hamda ishlab chiqarish munosabatlari to'g'risida to'liq tassavurga ega bo'ladilar. Umumiy o'rta ta’lim m aktablarida o'quvchilarni m ehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llash tarkibida kasbga yo'naltirish ularning zamonaviy va milliy kasb-hunarlarni o'zaro uyg'unligini ta ’m inlagan holda bilim, ko'nikm a, m alakalarni egallashlarini ta ’minlaydi. Mazkur dastur bo'lajak m ehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llash o'qituvchilarining m ehnat ta ’limi, kasb tanlashga yo'llashni o'qitish metodikasi asosida kasbga yo'naltirish ishlarini xalq xo'jaligi tarmoqlari istiqbolini hamda kasb-hunar kollejlari sohalashtirilganligini hisobga olgan holda bajarishiga xizmat qiladi. 3. «Mehnat ta’limi o‘qitish metodikasi, kasb tanlashga yo‘llash» o‘quv fanini o‘qitish jarayonida ta’limning zamonaviy metodlari, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning o'ziga xos jihatlari. O'quvchilarni Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash fanini o'zlashtirishlari uchun o'qitishning ilg'or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informatsion-pedagogik texnologiyalarni tatbiq qilish 7 m uhim ahamiyatga egadir. Fanni o‘zlashtirishda darslik, o‘quv va uslubiy qo‘llanmalar, ma’ruza m atnlari, tarqatm a m ateriallar, elektron materiallar, virtual stendlar hamda ishchi holatdagi m ashinalarning ishlab chiqarishdagi nam unalari va maketlaridan foydalaniladi. Mazkur fanni o‘qitish jarayonida ta’lim ning zamonaviy meto d lari, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan, jumladan: o'quv faniga tegishli m a’ruza darslarida zamonaviy kom pyuter texnologiyalari yordamida prezentatsion va elektron-didaktik texnologiyalardan, blits-so'rov, insert texnikasi, frontal ishchi guruhlarda ishlash, «Bumerang», musobaqa, «Aralash mantiqiy zanjirlar», muammoli dars, «6x6x6» kabi pedagogik texnologiyalaridan; fan bo‘yicha o'tkaziladigan amaliy mashg'ulotlarida og‘zaki bayon qilish, fikrlar hujumi, suhbat-munozara, charxpalak, B-B-B, rolli o'vinlar, m uam m oli dars, kichik guruhlarda va jam oada ishlash pedagogik texnologiyalaridan foydalanish nazarda tutilgan. «Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash» kursini o‘rganish, um ummiy o‘rta ta ’lim maktabidagi m ehnat ta ’lim ining (mehnat tarbiyasi, politexnik ta’lim, kasbga yo'llash va hokazolarning) maqsad va vazifalarini, shu fan bo‘vicha o'quv jarayonining tashkiliy tamoyillarini va uning mazmunini anglab olishi, m aktab ustaxonalarida ta’lim-tarbiya jarayonini muvaffaqiyatli olib borishda yordam beradigan metodik vositalar tizimi sifatida o'rganilishi lozim. Pedagogika fanining tarm og'i sifatida «Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash» kursi oldiga quyidagi asosiy tadqiqot vazifalari qo'yiladi, ya’ni Mehnat ta’limi vazifalarini asoslash, ularning tarbiyaviy va ta’limiy aham iyatini ochib berish. Mehnat ta’limi vazifalarini belgilashda 0‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi qabul qilgan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», Vazirlar Mahkamasi tomonidan chiqarilgan qarorlar metodologik asos bolib xizmat qiladi. Mehnat ta’limi o'quvchilar shaxsini har tom onlam a kamol topishiga, mehnatning turmush bilan aloqasini mustahkamlashga, o'quvchilarda ongli dunyoqarashning shakllanishiga, ularni xalq xo'jaligida mehnat qilishga va asosiy ravishda kasb tanlashga tayyorlashda yordam beradi. «Mehnat ta’limi o'qitish metodikasi, kasb tanlashga yo'llash» fani ustaxonada o'tkaziladigan mashg'ulotlar bilan boshqa o'quv fanlarini (ijtimoiy-siyosiy, tabiiy va matematik) o'qitishning o'zaro didaktik bog'liqligini ochib beradi, shuningdek, boshlang'ich, o'rta va yuqori sinflardagi m ehnat ta ’lim ining izchilligini ta ’minlash yo'llarini ko'rsatadi. Mehnat ta’limi jarayonida o'quvchilarda m ehnatga muhabbat, jism oniy mehnat kishilariga hurm at va shaxsning boshqa axloqiy sifatlari shakllanishiga imkon beradi. Bu sifatlar og'zaki tushuntirish bilan emas, balki o'quvchilarni unumli mehnatga qatnashtirish yo'li bilan shakllantiriladi
Xulosa
Muammoning nazariyadagi va amaliyotdagi holatining zamonaviy metodologik manbalari tahlil qilindi, milliy an’analarning boshlang‘ich sinf о‘quvchilari mehnat tarbiyasiga hamda о‘quv jarayonida va sinfdan tashqari ishlarda shaxsiy sifatlarning shakllantirilishiga ta’siri kо‘rsatib berildi. Konseptual pedagogik qoidalar va pedagogik talablar ishlab chiqildi. О‘quvchilarning mehnat tarbiyasida xalq an’analaridan foydalnishning pedagogik tizimi ishlab chiqildi.  О‘quvchilarning mehnat tarbiyasi konsepsiyasi qurildi. О‘quvchilarning mehnat tarbiyasida xalq an’analaridan foydalanishning nazariy modeliga qо‘yiladigan asosiy talablar ishlab chiqildi. О‘quvchilarning mehnat tarbiyasini ilg‘or milliy mehnat an’analarida bosqichma-bosqich amalga oshirishning optimal darajalari asoslab berildi.  О‘quvchilarni о‘zlarining kuchlariga loyiq mehnat faoliyatiga jalb qilishga asoslangan mehnat tarbiyasining samarali tizimi ishlab chiqildi.  Tadqiqiot vaqtida о‘quvchilarda amaliy malaka va kо‘nikmalarni shakllantirishga amaliy jihatdan psixologo-pedagogik tayyorlashda, mehnat tarbiyasini amalga oshirishda tarbiyaning turli shakl va metodlarini tanlashda xalq milliy an’analaridan foydalangan holda о‘quvchilarga tabaqalashtirib yondoshish imkoniyatlari isbot qilindi.