Mikrobiologiya fani, uning vazifalari, rivojlanish tarixi. Mikroorganizmlar moorfologiyasi va fiziologiyasi.
Mikrobiologiya fanining rivojlanish tarixi va
fanining rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shgan olimlar. Bakteriyalar morfologiyasi, asosiy shakllari va kattaligi, bakteriya polimorfizmi. Bakteriya hujayrasining tuzilishi, morfologik xususiyatlari.
Mikrobiologik laboratoriyada ishlash qoidalari. Mikroskopning turlari: immersion, lyuminissent, qorong‘i maydonli mikroskoplar, mikroskopda yorug‘lik topish, immersion sistemada ishlash. Tayyor surtmalarni mikroskopda o‘rganish. Bemordan tekshirish materialini yig‘ish, ro‘yxatga olish bilan tanishish.
Bo‘yoqlar tayyorlash.Zich va suyuq ozuqa muhitida o‘sgan mikrob kulturasidan va patologik materiallardan surtma preparatlarini tayyorlash, fiksasiya qilish.Mikroblarning harakatchanligini aniqlash. «Ezilgan» va «Osilgan» tomchi preparatlarini tayyorlash. Tayyorlangan preparatlarni mikroskop ostida tekshirish. Asosiy ozuqa muhitlarini tayyorlash va ekish usullari.
12
2
6
2
Tashqi muhit omillarining mikroorganizmlarga tasiri. Mikroorganizmlarni tabiatda tarqalishi. Bakteriofaglar va antibiotiklarga umumiy tavsif.
Mikroorganizmlarga fizikaviy, kimyoviy va biologik omillarning ta’siri. Aseptika va antiseptika.
Fizikaviy omillar: harorat, quritish, ultrabinafsha nur, ultratovush, bosimning mikrob hayotiga ta’siri. Kimyoviy omillarning mikroorganizmlarga ta’siri. Dezinfeksiya haqida tushuncha. Asosiy dezinfeksiyalovchi moddalar va ularning qo‘llanilishi. Biologik omillarni ta’siri. Mikroorganizmlar o‘rtasidagi simbioz, metabioz, antagonizm.
Ko‘p ishlatiladigan dezinfeksiyalovchi moddalar bilan tanishish. Qo‘lni va ish joyini dezinfeksiyalash. Laboratoriya shisha idishlarini (Petri kosachasi, probirka, pipetka, kolbalarni) sterilizasiyaga tayyorlash va ularni sterillash.
Sterilizasiya apparatlari: sterilizator, avtoklav, Paster pechi bilan tanishish va ishlash rejimini o‘rganish. Mexanik sterilizasiya texnikasi bilan tanishish. Zeyts bakterial filtri, membrana filtrlari. Avtoklav ishini tekshirish. Fagning strukturasi, tuzilishi, shakllari. Fagning mikrob hujayrasiga tasiri.
Antibiotiklar tasnifi. Mikrob hujayrasiga tasiri. Antibakterial tasir spektori haqida tushuncha.
Suyuq va zich ozuqa muhitida faglarni sifat usulida aniqlash.
Bakteriyalarning antibiotiklarga sezgirligini aniqlash usullari.
10
2
8
6
3
Infeksiya va immunitet haqida tushuncha.
«Infeksiya» va «Infeksion kasalliklar» haqida tushuncha. Patogen mikroblarga xarakteristika. Mikrob va toksinlarning organizmda tarqalishi. Infeksion jarayonning rivojlanish dinamikasi.
Immunitet tushunchasi. Immunitet turlari. Immunoprofilaktika va immunoterapiya tarixi. Immunitet hosil qilish uchun ishlatiladigan preparatlar.
Reaksiyalarni qo‘yish uchun ishlatiladigan idishlarni va ingradiyentlarni tayyorlash. Reaksiyalarning prinsip va mexanizmlari .Taxminiy
va kengaytirilgan hajm agglyutinasiya reaksiyalarini qo‘yish texnikasi. Reaksiya natijasini agglyutinoskop va qurollanmagan ko‘z bilan o‘qish. Halqa va agar yoki geldagi presipitasiya reaksiyalarini
12
2
6
4
Patogen kokklar.
Kasallik qo‘zg‘atuvchi kokklarga umumiy xarakteristika. Kokklarning atrof muhitda tarqalishi.
Yiringdan olingan sof mikrob kulturasidan surtma preparat tayyorlash, Gram usulida bo‘yash va mikroskop ostida tekshirish. Qonli agar, sutli-tuzli agar (Petrovich), tuxum sarig‘i qo‘shilgan tuzli (Chistovich) agarlarini tayyorlash va ularga yiringni ekish.
Kokklarning turini farqlash uchun plazmakoagulaza reaksiyasi, halqa presipitasiya reaksiyasini qo‘yish, lesitinaza aktivligini, DNK mahsulotini, anaerob sharoitda mannitning parchalashini o‘rganish. Tillarang stafilokokkning fagovariantini aniqlash. Antibiotikka sezuvchanligini aniqlash. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
Tekshirish materialini olish va laboratoriyaga jo‘natish. Tekshirish materialini elektiv muhitiga ekish. Ekilgan muhitni namli, kislorodsiz sharoit yaratish uchun eksikatorda qoldirish. Biokimyoviy xossasini o‘rganish. Antibiotikka sezuvchanligini aniqlash. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
12
4
8
6
5
Ichak guruhi bakteriyalari.
Ichak guruhi bakteriyalarini morfologiyasi va biologik xossalari. Seroguruhlari. Toksigenlik va antigenlik xossalari. Etiologiyasi. Tasnifi. Tashqi muhit ta’sirotiga chidamliligi. Toksigenlik va antigenlik xossalari. Odam fiziologiyasida ichak tayyoqchasining roli. Profilaktikasi va davosi.
Endo, Levina, Ploskiryova differensial diagnostik, 10%li o‘t suyuqligini, Rapoport, vismut-sulfit agar, Giss, Rassel, Olkeniskiy muhitlarini tayyorlash. Ularga bolalardan olingan najasni ekish. Shubhali koloniyani tanlab olish va ularning xossalarini o‘rganish.
Sof kulturani ajratib olish. Giss muhitida fermentativ xossasini o‘rganish. Vodorod sulfit va indol hosil qilishini aniqlash. Tirik va qizdirilgan kultura bilan kengaytirilgan hajm agglyutinasiya reaksiyasini qo‘yish.
Adsorbsiyalangan salmonellyoz zardoblari bilan agglyutinasiya reaksiyasini qo‘yish. Kaufman-Uayt tablisasiga asoslangan holda salmonellalarning turini aniqlash. Vidal reaksiyasini qo‘yish.
Polivalent va monovalent zardoblari bilan agglyutinasiya reaksiyasini qo‘yish. Antibiotikka sezuvchanligini aniqlash. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
10
2
8
6
6
Shartli patogen mikroorganizm
lar
Klebsiyellalar, enterokolitik iyerseniyalar, ko‘k-yashil yiring tayoqchasi, Vulgar proteylarining morfologiyasi va biologik xossalari. Toksigenlik va antigenlik xossalari. Tashqi muhit ta’sirotiga chidamliligi. Etiologiyasi va patogenezi. Profilaktika va davosi.
4
2
4
6
7
O‘ta xavfli va zoonoz infeksiyalar.
O‘ta xavfli infeksiya qo‘zg‘atuvchilariga umumiy xarakteristika, zamonaviy tasnifi, biovariantlari. Vabo, toun, tulyaremiya, brusellyoz, kuydirgi qo‘zg‘atuvchisining morfologiyasi va biologik, kultural xossalari. Toksigenlik va antigenlik xossasi. Tashqi muhit ta’sirotlariga chidamliligi. Epidemiologiyasi. Patogenezi.
Vabo vibrioni, toun, tulyaremiya, brusellyoz, kuydirgi qo‘zg‘atuvchisini saqlovchi tayyor preparatni mikroskop ostida ko‘rish. 1%li peptonli suv, ishqoriy agarlarni tayyorlash va unga tekshirish materialini ekish. Vabo zardobi bilan agglyutinasiya reaksiyasini qo‘yish. Vabo vibrionlarining biovarlarini farqlash usullari. Diagnostik sxema bilan tanishish. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
8
4
4
6
8
Patogen anaeroblar
Gazli gangrena, qoqshol, botulizm klostridiylarining morfologiyasi va biologik xossalari. Infeksiyaning polimikrob xarakteristikasi. Tashqi muhit tasirotiga chidamliligi. Patologik toksin va ferment ishlab chiqarishi. Tashqi muhit tasirotiga chidamliligi. Yuqish mexanizmi, patogenezi. Profilaktika va davosi.
Anaerostat tuzilishi va ishlash qoidasi bilan tanishish. Gazli gangrena diagnostik sxemasi bilan tanishish.
Kitta-Tarossi, sutli Tukayev, Veyon agarini, qonli agar, Vilson-Bler muhitlarini tayyorlash. Tuproqdan aralashma tayyorlash. Tayyorlangan aralashmani kosachadagi agarga va qonli agarga ekish. Qoqshol diagnostik sxemasi bilan tanishish. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
Tayyor preparatlarni mikroskop ostida tekshirish. Botulizmga tashhis qo‘yish uchun tekshirish ishlarini olib borish. Tekshirish materialidan aralashma tayyorlash va uni 0,5%li Xottinger sho‘rvasiga, Kitta-Tarossi muhitiga ekish. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
10
2
8
4
9
Havo-tomchi infeksiyalari.
Bo‘g‘ma qo‘zg‘atuvchisining morfologik va biologik xususiyatlari. Kultural xossasi. Toksigenlik va antigenlik xossasi. Tashqi muhit tasirotiga chidamligi. Epidemiologiyasi. Yuqish mexanizmi, kasallik patogenezi. Shik reaksiyasi. Profilaktika va davosi.
Sil va ko‘kyo‘tal qo‘zg‘atuvchisining morfologik va biologik xususiyatlari. Kultural xossasi. Tuberkulin va uning allergik reaksiya qo‘yishdagi ahamiyati. Tashqi muhit tasirotiga chidamligi. Epidemiologiyasi. Yuqish mexanizmi, kasallik patogenezi. Profilaktika va davosi. Tibbiyot etikasi va deontologiyasi.
Klauberg, Tinsdal muhitlarini tayyorlash. Burun va halqumdan tampon yordamida surtma olish va ozuqa muhitiga ekish. O‘sgan shubhali mikrob kulturasini sterioskopik mikroskop ostida o‘rganish. Surtma preparat tayyorlash, Gram usulida bo‘yash.
Sof kulturani ajratib olish uchun zardobli qiyshiq agarga ekish. Toksigenligini aniqlash uchun qo‘llaniladigan geldagi yoki agardagi presipitasiya reaksiyasini qo‘yish texnikasi bilan tanishish. Fermentativ xossasini o‘rganish uchun Giss qatoriga, kraxmalga va Pizu muhitiga ekish. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
Balg‘amdan surtma preparat tayyorlash, uni Sil-Nilsen usulida bo‘yash va mikroskop ostida tekshirish.
Antibiotikli KUA muhitini tayyorlash. Yo‘talish usulida va tampon yordamida halqumdan shilliq olish, KUA muhitiga ekish. Stereoskopik mikroskop ostida shubhali koloniyani tanlab olish. Buyum oynachasida agglyutinasiya reaksiyasini qo‘yish. Tayyor preparatni mikroskop ostida tekshirish. Natija o‘qish va javobini yozib berish
10
2
8
5
10
Patogen spiroxetalar. Rikketsiyalar.
Zahm, leptospira va qaytalama tif qo‘zg‘atuvchilarining morfologiyasi va biologik xususiyati, o‘zgaruvchanligi. Antigenlik xossasi. Tashqi muhit tasirotiga chidamliligi. Yuqish mexanizmi, kasallik patogenezi, klinik belgilari. Immunitetning o‘ziga xosliligi. Tibbiyot etikasi va deontologiyasi. Profilaktika va davosi.
Rikketsiyalarga umumiy xarakteristika. Patogen rikketsiyalarning va rikketsiozlarning Zdradovskiy bo‘yicha tasnifi. Rikketsiyalar morfologiyasi. Infeksiya manbai, tashib yuruvchisi, yuqish mexanizmi. Toshmali tif kasalligining patogenezi. Brill kasalligi. Immuniteti.
Spiroxetalarni saqlovchi tayyor preparatlarni mikroskop ostida tekshirish. Tish qirindisidan surtma preparat tayyorlash, Burri usulida bo‘yash. Mikroskop ostida tekshirish. Vasserman reaksiyasini qo‘yish mexanizmi.
12
2
4
3
11
Viruslar.
Viruslarga umumiy xarakteristika, ochilish tarixi, ularning hujayraviy tuzilishi, morfologiyasi. Viruslar tasnifi. Virion tuzilishi. Viruslarni ko‘payishi,undirish va aniqlash usullari.
Viruslar keltirib chiqaruvchi kasalliklarning etiologiyasi, yuqish mexanizmi, patogenezi.
Virusli kasalliklarda immunitetning o‘ziga xosligi. Virusologiya yutuqlari.Viruslar keltirib chiqaruvchi kasalliklarga zamonaviy virusologik usullarda tashxis qo‘yish. Profilaktikasi va davosi.
Tampon yordamida burun va halqumdan shilliq olish, ozuqa muhitiga ekish. Mikroskop ostida shubhali koloniyani tanlab olish. Tayyor preparatni mikroskop ostida tekshirish. Natija o‘qish va javobini yozib berish.
6
2
4
2
12
Xlamidiyalar. Mikoplazmalar.
Endemik traxoma, venerik limfogranulematoz, urogenetal xlamidiyalarning morfologiyasi va biologik xususiyati. Odamlardagi patogenezi. Kasallikbelgilari. Profilaktika va davosi.
Patogen mikoplazmalar,siydik-tanosil mikoplazmozining morfologiyasi va biologik xususiyati. Kultural xossasi. Antigenlik va toksigenlik xossasi. Tashqi muhit tasirotiga chidamliligi. Yuqish mexanizmi, patogenezi, klinik belgilari. Profilaktika va davosi.
10
2
2
13
Zamburug‘larga umumiy xarakteristika. Sodda jonivorlarga umumiy xarakteristika.
Zamburug‘lar sistematikasi va biologiyasi. Askomisetlar, bazidomisetlar, achitqi zamburug‘lar, dermatomisetlar, kandidozlarning xossalari. Yuqish mexanizmi, patogenezi, klinik belgilari. Profilaktika va davosi.
Leyshmaniyalar, trixomonoz, tripanosomoz, lyamblioz, toksoplazmozlar morfologiyasi va biologik xususiyati. Yuqish mexanizmi, patogenezi, klinik belgilari. Profilaktika va davosi.
2
2
1
14
Sanitariya–bakteriologik tekshirishlar.
Suv xavzalaridan, havodan, tuproqdan sinama olish va uni laboratoriyaga jo‘natishni o‘rganish, mikroblarning umumiy soni, koli-titr va koli-indeksni aniqlash.
Alkogolsiz ichimliklarni sanitariya-bakteriologik tekshirish. Alkogolsiz ichimliklardan sinama olish, tekshirishga tayyorlash. Mikroblarning umumiy soni, koli-titrni aniqlash.
Sut va sut mahsulotlari, krem mahsulotlaridan dan sinama olish, tekshirishga tayyorlash. Mikroblarning umumiy soni, koli-titrni aniqlash.
Go‘sht va kolbasa mahsulotlaridan sinama olish, tekshirishga tayyorlash. Mikroblarning umumiy soni, koli-titrni aniqlash. Salmonellalar, proteylar va boshqa patogen va shartli patogen mikroblar ifloslanganligiga tekshirish.
Konservalarni tekshirish uchun xonalarga qo‘yiladigan talablar. Sinama olish. Konservalarni germetiklikka va bombajga tekshirish. Konservalarni tekshirishga tayyorlash. Aerob va anaerob mikroblarni aniqlash.
Yuvindilarni sanitariya-bakteriologik tekshirishda ovqatlanish obyektlari, oziq-ovqat korxonalari, davolash va bolalar muassasalari tozaligi, xodimlarning sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilayotganliklarini nazorat qilish. Sinama olish.Ichak guruhi bakteriyalariga tekshirish. Stafilokokkka tekshirish. Mikroblarning umumiy soni aniqlash.
