Boshqaruv hisobini tashkil qilishda xarajatlarni hisobga olish xususiyatlari.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarda boshqaruv hisobini tashkil qilish va yuritish juda ko‘p jihatdan xarajatlar hisobi qanday olib borilishiga bog‘liq bo‘ladi. Xarajatlar hisobining to‘g‘ri va o‘z vaqtida tashkil qilinishi xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy-xo‘jalik faoliyati bo‘yicha to‘g‘ri hamda samarali boshqaruv qarorlari qabul qilinishiga asos bo‘ladi. Sababi, mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq barcha moddiy harakatlarni xarajatlar deb hisobga olishimizdan qat’i nazar, xuddi ana shu xarajatlar tabiati tannarxga kiritilishi, hisobga olinishi bilan bir-biridan farq qiladi. Masalan, faraz qilaylik, kichik xo‘jalik yurituvchi subyekt bir tsexda bir vaqtning o‘zida stollar, stullar va kreslolar ishlab chiqaradi.
Bevosita stolni ishlab chiqarishga sarflanayotgan to‘g‘ri xarajatlarni (asosiy materiallar, yordamchi materiallar, ishchining ish haqi xarajatlari va sh.k.) hisobga olish ortiqcha qiyinchilik tug‘dirmaydi, lekin, ana shu stolning bir donasiga to‘g‘ri keladigan tijorat, kommunal xizmat va ma’muriy-boshqaruv apparati xodimlari xarajatlarini hisobga olish uchun qo‘shimcha hisob-kitoblar amalgaXo‘jalik yurituvchi subyektda xarajatlar hisobini to‘g‘ri tashkil qilish uchun, eng avvalo ana shu xarajatlarni hisobga olishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator tushunchalar mohiyatini to‘g‘ri anglab olish lozim bo‘ladi. oshirilishi talab qilinadi.
Xususan: Xarajatlarni taqsimlash – bu ishlab chiqarish xarajatlarini aniq xarajatlar obyektiga olib borish jarayonidir. Masalan, bitta ishlab chiqarish joyida bitta mahsulot emas, balki bir necha turdosh mahsulotlar (ishlab chiqarilayapti), stollar, stullar, kreslolar ishlab chiqarilayapti. Xarajatlarni aynan ana shu obyektlar bo‘yicha tXarajatlar obyekti – bu tashkiliy tuzilma, shartnoma yoki boshqa hisob birligi hisoblanib, undan xarajatlar to‘g‘risida ma’lumot olinadi va u orqali jarayonlar, mahsulotlar, ishlar va kapital qo‘yilmalar loyihalarining tannarxi (qiymatlari) o‘lchanadi.
Xarajatlarni taqsimlashning jarayoni uchun zarur bo‘lgan yana bir tushuncha - xarajatlar markazi tushunchasi hisoblanadi. Xarajatlar markazi – bu tashkiliy birlik yoki faoliyat doirasi bo‘lib, aynan shu yerda mahsulotni ishlab chiqarish bilan bog‘liq barcha xarajatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash maqsadga muvofiqdir. Ko‘p hollarda bu nisbatan mustaqil bo‘lmagan kichik darajadagi tarkibiy tuzilma bo‘lib, u ishlab chiqarish uchastkasi, brigada, tsex bo‘lishi mumkin o‘g‘ri hisoblash va taqsimlash bu yerda juda ham muhim.
