Boshqaruv kasbiy mahorat sifatida

BOSHQARUV KASBIY MAHORAT SIFATIDA


Reja:

1. 
   Rahbar faoliyatining pedagogik yо‘nalganligi.
   
2. 
   Mehnat jamoasi shaxsga ta’sir etuvchi muhit sifatida.
   
3. 
   Boshqaruv odobining о‘ziga xos tomonlari.
   
4. 
   Shaxs , jamoatning ahloqiy sog‘lomligi.
   

1. 
   Rahbar faoliyatining pedagogik yо‘nalganligi
   

«Rahbarlik qilish» degan sо‘zga lug‘atlarda boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yо‘naltirish, kо‘rsatma berish degan turli izohlar berilgan. Hozirgi davrda rahbarlarga qо‘yiladigan talablar juda kо‘p. Jumladan, ma’naviy yetuklik, intizom va mehnatga bо‘lgan munosabati, bilim darajasi, tashkilotchilik qobiliyati, boshqarish samaradorligini ta’minlay olishi va boshqalardan iborat.

Savol tug‘iladiki. Rahbarda qanday ijobiy xislatlar mujassamlashgan bо‘lishi kerak? Rahbarning ijobiy xislatlarini belgilovchi mezonlar: dovyuraklik, yaxshi niyatlilik, sog‘lom shubhalilik, kamtarinlik, samimiy xushmuomalalik, rahimdillik, qanoatliliklardan iborat desa tо‘g‘ri bо‘ladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib shuni ta’kidlash kerakki, rahbar о‘z huquq va vakolatidan umumdavlat manfaatlarini jamoa va xodimlarning shaxsiy manfaatlari bilan uyg‘un olib borishda mohirona foydalanishi zarur.
Rahbar vazmin, har qanday vaziyatda ham о‘zini tuta biladigan, odobli va xushmuomala bо‘lishi zarur.
Rahbarning faoliyati kо‘p jihatdan pedagogik faoliyatdan iborat bо‘lishi lozim. Chunki, rahbar bajaruvchilarga qat’iyat bilan о‘z g‘oyasini о‘tkazadi va bularni amalga oshirishni о‘rgatadi.
Xar bir rahbar psixologik bilimlar bilan bir qator yordamida u xodimlarga ularni tarbiyalash va mukammallashishlariga ta’sir etuvchi shakl hamda usullarning yanada samaraliligini topish mumkin.
Tarbiya jarayonida rahbar quyidagi pedagogik muammolarni xal etishi kerak:
- aqliy rivojlanish (xodimlarning umumiy va kasbiy ma’lumoti);
- ma’naviy boyish (madaniy tadbirlar tashkil etish, etik muammolarni yechish);
- muomalani dorilomonlashtirish.
Bunda esa quyidagi pedagogik tamoyillarga rioya qilish lozim;
- ezgu ideallar bilan mashg‘ul bо‘lish;
- shaxsiy hislatlarni takomillashtirish.
Tarbiyaviy ta’sir usullari boshqaruv pedagogikasining asosi hisoblanadi.
Tarbiyaviy ta’sir rahbarning quyidagi omillarni bilishga bog‘liq:
- xodim madaniyati va ma’lumot darajasi, uning ahloqiy kasbiy va hayot tajribasi qay darajada rivojlanganligi;
- jismonan sog‘lomligi, ma’naviy barkamolligi;
- individual, ijtimoiy-ruhiy sifatlari;
- mehnat jamoasidagi ijtimoiy-ruhiy vaziyat;
- ahloqiy-ma’muriy choraga xodimning munosabati.
Tabiiyki, tarbiyaviy ta’sir umumiy va qotib qolgan bо‘lmasligi lozim, chunki yuqorida qayd etilgan omillar har bir muayyan shaxs uchun farqlidir. Shuning uchun tarbiyaviy ta’sir har bir shaxsning о‘ziga qaratilgan bо‘lishi kerak, bu rahbar tarbiyaning turli-tuman usullaridan xabardor bо‘lishini taqozo etadi. Rahbarning tarbiyaviy ta’sir usullaridan oqilona foydalanishi, ya’ni pedagogik savodli bо‘lishi xodimda hulqiy farosat va kо‘nikmalarni shakllantirishni ta’minlaydi.
Rahbar tarbiyaviy ta’sirni amalga oshirishining quyidash, ta’bir joiz bо‘lsa, «texnologik tamoyillari» mavjud:
- ruhiy о‘ziga xoslik, ya’ni shaxsga tarbiyaviy ta’sir о‘tkazishdan oldin uning individual, ijtimoiy-ruhiy sifatlarini anglash lozim;
- manaviy motivlar - о‘ziga bо‘ysunuvchilar oldida yuqori darajadagi hulq-atvor egasi ekanlikni shaxsan namoyon etish, bu rahbar «mendek bо‘l» deb talab qilish imkonini beradi;
- yakka tartibda (individual) yondashish, bu - har bir shaxsning о‘ziga xos bо‘lgan «a’lo» tomonini izlash;
- mehnat faoliyatining talablariga moslashish, bu - xodim aqliy imkoniyatini aniqlash va undan samarali foydalanish bо‘yicha pedagogik muammoni hal etish;
- shaxsiy mо‘ljal, bu - xodimda noyob qobiliyat kurtaklarini о‘stirish va ularni rivojlantirish;
- tizimli yondashish, bu - shaxsni, har jihatdan idrok etish va uniig hulqiga ta’sir etuvchi ustuvor omillarni aniqlash.
Boshqaruv tarbiyasi shakllaridan quyidagilarni ta’kidlash zarur:
- dunyoqarashni kengaytirish ta’limi, bu - iqtisodiy, huquqiy, axloqiy va ekologik ta’limni о‘z ichiga oladi, uning kо‘lami menejer yoshi, madaniy saviyasi va ish tajribasiga bog‘liq bо‘ladi. Dunyoqarashni shunday о‘stirish tufayli ong ma’naviy zamini barpo etiladi;
- mehnat musobaqasi, bu - kasbiy musobaqalashuv, malaka oshirishda kuchli omil sanaladi. Boshqaruv tarbiyasining bu shakli turli tanlovlar, ratsionalizatorlik takliflari va h. k.lar yordamida amalga oshiriladi;
- boshqaruvda ishtirok etish - boshqaruvga oid qarorlarni ishlab chiqish va amalga oshirishga oddiy xodimlarni jalb etish (boshqaruv qarori loyihasini jamoa bо‘lib muhokama qilish, ijro faoliyatida jamoatchilik asosida qatnashishi va h.k.).
Rahbar xodimga tarbiyaviy ta’sir kо‘rsatar ekan G. Salyening quyidagi sо‘zlarini yodda tutishi foydadan holi emas: «Shuni unutmangki, hamma uchun mos andoza yо‘q. Biz, hammamiz - turli toifadamiz va muammolarimiz ham turlicha».

2.