Böyük Qafqaz regionunda zəif dağ icmaları tərəfindən su və daşqınlar üzrə idarəetməyə iqlim dəyişikliyi risklərinin daxil edilməsi” Layihəsi

Modelləşdirmə

Hazırkı mərhələdə məsləhətçi Fövqəladə Hallar Nazirliyində və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyində hər hansı mövcud modelləşdirmə işləri aşkar etməmişdir. Aşağıda təsvir edilən bütün modelləşdirmə tapşırıqlarının əsas məqsədi yekun proqnoz üçün informasiya təmin etməkdir.

Meteoroloji Modelləşdirmə

Tədqiqat ərazisində və/yaxud bütün Azərbaycan ərazisində yerli operativ meteoroloji modelin tətbiq edilməsi tövsiyə edilir. Lakin Məsləhətçi başa düşür ki, bu, hətta zəruri insan və texnoloji resurslar olsa belə çox nəhəng işdir. Yerli model rezolyusiya və nəticələri EXS-in faktiki tələblərinə uyğunlaşdırmağa imkan verəcək. İstifadə oluna biləcək bir sıra rəqəmsal modellər mövcuddur (Məsələn, WRF, MM5, Aladdin və ya Hirlam).

Qar əriməsi

Pilot hövzələrdə ərimiş qar sərfi əhəmiyyətli hesab edilir. Bəzi hallarda, qarın axın sərfinə töhfəsi çox önəmli ola bilər. Tədqiqat ərazisində daşqın mövsümü qarın ərimə dövrü ilə üst-üstə düşür.

ETSN hər il hərəsində 20 nöqtə olmaqla 13 müxtəlif qar marşrutunda qar ölçmələri aparır. Bu məlumat daha sonra qar suyu ekvivalentini və yaz-yay mövsümü üçün qarın töhfəsi ilə bağlı proqnoz əldə etmək üçün işlənilir. Bu sistemin yenilənməsi və təkmilləşdirilməsi tövsiyə edilir (Şəkil 13). İlk olaraq, qar əriməsinin qiymətləndirilməsinə məsafədən zondlama alətlərinin əlavə olunması təklif edilir. Çünki ərazi baxımından yüksək dəyişkənliklə əlaqədar olaraq, kəskin topoqrafik xüsusiyyətlərə malik hövzələr qar tədqiqatlarının aparılması çox effektiv deyil. Üstəlik, qar əriməsinin ümumi sərfə verdiyi önəmli töhfəni nəzərə alaraq, bu proqnozların dəqiqliyini artırmaq üçün Şəkil 13-də göstərilən parametrlər və dəyişənlərin əksəri daxil olmaqla, bu sistemi gündəlik əsasda işlətmək tövsiyə edilir.

.

Şəkil – Qar əriməsinin modelləşdirməsi nümunəsi

Hidroloji modelləşdirmə

Tətbiq ediləcək hidroloji model ya yerli, ya da qlobal meteoroloji modeldən və monitorinq məntəqələrindən olan məlumatlardan istifadə etməlidir. Hidroloji model məlumatları birbaşa yekun proqnozlaşdırma nəticələrinə və həmçinin hidravlik modelə ötürəcək.

Hidroloji model paylanan və ya birdəfəlik ola bilər. Bu halda paylanan modelin tətbiqi tövsiyə edilir. Bir sıra ödənişli və ödənişsiz paylanan hidroloji modellər vardır. Aşağıda göstərildiyi kimi, DELFT- FEWS platformasına birbaşa qoşula bilən model tövsiyə olunur.

Hidravlik modelləşdirmə

Hidroloji modelin icrasından əldə olunan axınların düzgün marşrutlaşdırılmasını təmin etmək üçün hidravlik daşqın modeli hazırlanmalıdır.

Hidravlik daşqın modelinin əsas komponentləri aşağıdakılardır:

Həndəsi məlumatlar: en-kəsilişləri, qurğular (körpülər, suburaxıcı borular, bəndlər..), müqavimət məlumatları…. Bu məlumatlar EXS-in tətbiqi zamanı toplanılmalı və emal edilməlidir. Lakin qəfil və/yaxud müvəqqəti dəyişikliklərin (məsələn, körpü bağlanması) daxil edilməsi üçün model kifayət qədər uyğunlaşa bilən olmalıdır.

İlkin şərtlər: su səviyyəsi və sərfin ilkin şərtləri də lazımdır. Onlar monitorinq şəbəkəsi (arzuediləndir) və ya əvvəlki əməliyyatlardan əldə oluna bilər.

Sərhəd şərtləri: tətbiq olunmuş hidravlik model yuxarı axar (sərf) və aşağı axarın (su səviyyəsi, Q-h əlaqəsi, yatağın səviyyəsi) sərhəd şərtlərini tələb edəcək. Yuxarı axarın sərhəd şərtləri əvvəl təsvir olunan hidroloji modeldən əldə olunacaq. Əsər hallarda, aşağı axarın sərhəd şərti su səviyyəsi məlumatları olacaq.


Şəkil – Hidravlik modelləşdirmə yanaşması

Hidravlik modelin tətbiqi zamanı nəzərə alınacaq başqa məsələlər də var:

• 
  Modelin sahəsi: Model maraq dairəsində olan bütün hövzəni əhatə etməlidir. Qəfil daşqının vaxtından əminliyi artırmaq üçün model mümkün qədər yuxarı axara doğru genişləndirilməlidir.
  
• 
  Qalıq vaxtlarını azalda biləcək uzun iş vaxtlarını önləmək üçün bu model çox mürəkkəb olmamalıdır. Məsələn, 2 ölçülü modelləşdirmə istifadə edilməməlidir. Bəzi hallarda sadələşdirilmiş model tövsiyə oluna bilər. 1 ölçülü hidravlik modellərin iş vaxtları qısa olduğundan, başlanğıcda bu tələb olunmayacaq.
  
• 
  İstifadə ediləcək modelə dair eyni yanaşma tətbiq olunmalı, DELFT- FEWS ilə əlaqələnmə imkanları nəzərdən keçirilməlidir.
  

Nəticə/Məhsullar

Proqnozlaşdırma

Müşahidə məntəqələrindən əlavə, meteoroloji, hidroloji və hidravlik modellərin nəticələrini birləşdirərək proqnozlar tərtib ediləcək və yayılacaq. Hidroloji və hidravlik modellər bu proqnozlara əsas töhfə verən mənbə olmalıdır, lakin digər mənbələrin töhfələri də nəzərə alınmalıdır.

Hədlər və daşqın xəbərdarlığı

Klimataloji məlumatlar bazasından olan məlumatlar və seçilmiş hədləri (aşağıya bax) istifadə edərək daşqın xəbərdarlıqları verilir. Bütün daşqın proqnozlaşdırma prosesi Şəkil 16-də təsvir edilir.

Şəkil – Modelləşdirmə sikli

Daşqın proqnozlaşdırma sisteminin tətbiqi

Daşqın proqnozlaşdırma sisteminin tətbiqi aşağıdakı tələb və addımların müfəssəl qiymətləndirilməsindən sonra həyata keçirilməlidir.

Əvvəlki addımlar

Bu alt-tapşırıq yuxarıda təsvir edilən Tapşırıq 1 ilə əlaqəlidir. EXS-in tətbiqindən öncə aşağıdakı məlumatlar risk altında olan icma əraziləri üçün toplanılmalı, təhlil edilməli və/yaxud tərtib edilməlidir:

• 
  Əsas amillər
  
• 
  Sutoplayıcı hövzənin növləri
  
• 
  Fiziki proseslər
  
• 
  Tələb olunan xidmətin növü
  
• 
  Qalıq vaxtın proqnozlaşdırılması
  
• 
  Məlumat tələbləri
  
• 
  Ümumi texniki tələblər
  
• 
  İnfrastruktur və insan qaynaqları
  

Hədlərin tərtib edilməsi – klimatoloji məlumatlar bazası

Hədlərin tərtib edilməsi daha əvvəl təsvir edilmişdir. Yağıntı (xüsusən müşahidə məntəqələrindən, amma həm də peyk məlumatlarına əsasən) hədləri mövcud sutoplayıcı xüsusiyyətləri ilə birlikdə tərtib olunmalıdır. Su səviyyəsi hədləri də hazırlanmalıdır (qalıq vaxtın qısa olması onun praktikiliyini azaldır). Rəqəmsal hava proqnozları əsasında da yağış hədləri müəyyən olunmalıdır. Bu hədlərin müəyyən olunması proseduru aşağıdakı kimi olmalıdır:

• 
  Əvvəlki hadisələrin təhlili: Keçmiş hadisələrə təkan verən göstəriciləri və hədləri müəyyən etmək üçün həmin hadisələrin sinoptik və müfəssəl qiymətləndirməsi aparılmalıdır. Bu prosesdə əsas məsələ məlumatların mövcudluğudur. Bu hadisələrə dair müşahidə məntəqələrində məlumatların məhdud olması gözlənilir, lakin digər tərəfdən, müşahidə məntəqələrindəki məlumatlar yəqin ki ən dəqiq və etibarlıdır. Tətbiqetmə zamanı bu problem ola bilər və yəqin ki sistemin fəaliyyətinin lap əvvəlində hədlər uyğunlaşdırılmalı olacaq.
  
• 
  Əvvəlki hadisələrin modelləşdirilməsi: Bütün müxtəlif amillərin töhfəsini və müxtəlif prosesləri tam başa düşmək üçün əvvəlki hadisələr müfəssəl modelləşdirilməlidir.
  
• 
  Düzgün proqnozlaşdırılmamış hadisələrin təhlili: yanlış həyəcanların sayını mümkün qədər azaltmaq üçün düzgün proqnozlaşdırılmamış hadisələrə dair məlumatlar nəzərdən keçirilməlidir.
  
• 
  Klimatoloji məlumatlar bazasının hazırlanması: əvvəlki hadisələrin təhlili və modelləşdirilməsindən əldə olunan məlumatlardan istifadə edərək, seçilmiş göstəricilərin klimatoloji məlumatlar bazası layihələndirilməli və qurulmalıdır.
  

Tətbiqetmə strategiyası

Daşqın proqnozlaşdırma çərçivəsinin tətbiqi böyük diqqətlə və eyni zamanda öncədən hərtərəfli strategiya müəyyən olunduqdan sonra həyata keçirilməlidir. Aşağıdakı addımlara riayət edilməlidir:

• 
  Məlumat mənbələri: bütün müxtəlif məlumat mənbələri təhlil edilməlidir. İki məlumat növü müəyyən edilə bilər:
  

• 
  Əvvəlcədən mövcud olan məlumatlar: topoqrafik məlumatlar, torpaqdan istifadəyə dair məlumatlar, geoloji məlumatlar.. toplanılmaldıır. Bu məlumatlar tez-tez yoxlanılmalı və yenilənməlidir.
  
• 
  Real vaxt rejimli məlumatlar: real vaxt rejimli məlumat mənbələri müəyyən edilməlidir. Daha əvvəl təsvir olunduğu kimi, məlumat mənbələrini seçərkən müxtəlif məsələlər nəzərə alınmalıdır. Aşağıdakı mənbələrdən real vaxt rejimli məlumatlara ehtiyac olacaq:
  
  • 
    Rəqəmsal hava proqnozu modelləri (yarım-günlük)
    
  • 
    Peyk mənbələri (gündəlik)
    
  • 
    Müşahidə məntəqələri (hər saat və ya daha az)
    

• 
  Əməliyyat prosedurları: Bu məlumatların avtomatik əldə olunması və emalı prosedurları işlənib hazırlanmalıdır.
  
• 
  Məlumatların ötürülməsi sistemləri: Sistemin həm daxilində, həm də xaricindən məlumatların ötürülməsi sistemi planlaşdırlımalı və yoxlanılmalıdır. Ehtiyat nüsxələrin yaradılması proseduru tətbiq edilməlidir.
  
• 
  Modelləşdirmənin tətbiqi: tələb olunan bütün modellərin tətbiqi həyata keçirilməlidir. Əgər sistemin tətbiqindən öncə artıq modellər mövcuddursa, onlar sistemin məqsədinə əməl etmək üçün uyğunlaşdırılmalıdır (xüsusilə işləmə vaxtları, modelin sahəsi və miqyası baxımından).
  
• 
  Sistemin kalibrasiyası: Sistem mümkün olduqda çoxillik məlumatlarla kalibrasiya edilməlidir. Modelin nəticələrindən əminliyi artırmaq üçün kalibrasiya çoxillik məlumatlardan istifadə edilməklə həyata keçirilməlidir.
  
• 
  Sistemin yoxlanıb təsdiq edilməsi: Bütün sistem retrospektiv proqnoz rejimində yoxlanmalıdır. Buna görə də bu yoxlama bütün sistemin dəqiqliyini qiymətləndirmək üçün proqnozlaşdırılmış köhnə hadisələrin məlumatlarından istifadə etməklə (təkrar təhlilin nəticələrindən istifadə edilməməlidir) həyata keçirilməlidir.
  
• 
  Sistemin nəticələri: nəticələrin interpretasiyasına kömək etmək üçün tapşırıqlar icra olunmalıdır.
  
• 
  Sistemin interfeysi: Sistemin özünün işini asanlaşdırmaq üçün sistem interfeysi (aşağıda təsvir edilir) hazırlanmaldıır.
  
• 
  Sistemin sınaqları: Bütün sistem qüsurların və problemlərin aşkar edilməsi üçün ilkin iş rejimində sınaqdan keçirilməlidir.
  

İş planı

Daşqın proqnozlaşdırma sisteminin tətbiqi üçün yuxarıda təsvir olunan bütün mərhələlərdən (o cümlədən tətbiqetmənin düzgün qiymətləndirilməsi üçün hədəf və nəticələr) ibarət iş planı hazırlanmaldıır.

Daşqın proqnozlaşdırma sisteminin əməliyyat prosedurları

Əməliyyat çərçivəsi

Əməliyyat çərçivəsinin hazırlanması daşqın proqnozlaşdırma sisteminin tətbiqi və fəaliyyəti üçün ən vacib addımlardan biridir. Buna nail olmaq üçün, bir sıra məsələlər, o cümlədən proqnozlaşdırma uzunluğu, dəqiqliyi və etibarlılığı, proqnozlaşdırma aralıqları və qalıq vaxtları nəzərdən keçirilmədlir. Tədqiq edilən ərazidə mövcud qalıq vaxtı qısa olduğundan, bu vacib əhəmiyyət daşıyır. Təklif olunan bütün şəbəkə Şəkil 17-də göstərilir. Xəbərdarlıqların 3 müxtəlif səviyyələri (hadisənin vaxtından asılı olaraq) təklif edilir: sarı (48 saat), narıncı (24 saat) və qırmızı (0 saat). Qaçış vaxtı da bu vaxta əlavə olunmalıdır.

Şəkil – Əməliyyat çərçivəsi

Hadisədən əvvəl

Qlobal mənbələrdən olan rəqəmsal hava proqnozları (MOAA, TMX, AOMPM) adətən gündə iki dəfə təmin edilir və rəqəmsal proqnozlaşdırma uzunluğu adətən 3 gündən çox olur. Bu modellərdən məlumatlar hər 12 saatdan bir əldə olunacaq və təhlil olunacaq. Müddəti 72 saatdan daha artıq olan proqnozların dəqiqliyi ilə bağlı olaraq, sistem yalnız 3 günlük aralığı nəzərdən keçirəcək. Əgər yağıntı proqnozları bu 3 günlük aralıq müddətində seçilən hədlərdən yüksəkdirsə, hidroloji modellər də işlədilməli və nəticədə yaranan sərflər yenə hədlərdən yüksəkdirsə, həyəcan veriləcək. Bu həyəcanları kəskinliyi isə proqnozlaşdırma üfüqündən asılı olacaq, kəskinlik nə qədər yüksək olsa, hadisə o qədər yaxın proqnozlaşdırılır.

Hadisə vaxtı

Peyk mənbələrindən və müşahidə məntəqələrindən yağıntı məlumatları gündəlik əsasda istifadə ediləcək. Əgər heç bir hədd keçilməyibsə, o zaman gündəlik əsasda hidroloji modellər işlədiləcək. Digər tərəfdən, hidravlik modellər, tələb olunduqda – yalnız seçilmiş hidroloji sərf hədləri keçildikdə işlədiləcək. Əgər müəyyən edilmiş hədlər keçilərsə, xəbərdarlıqlar veriləcək. Əksər hallarda, bu xəbərdarlıqlardan öncə rəqəmsal hava proqnozu məlumatlarına əsaslanan həyəcanlar veriləcək.

Məlumatların idarə edilməsi

Sistemin tətbiqindən öncə, toplanmış məlumatların idarə edilməsi üçün müvafiq sistem yaradılmalıdır. Uğurlu məlumat idarəetmə sistemin işinə kömək edəcək. Qeyd edilməlidir ki, toplanmış və/yaxud tərtib edilmiş bütün məlumatların müxtəlif format və ölçüləri diqqətli planlaşdırma tələb edir. Şəkil 17 təklif olunan məlumat idarəetmə sistemini əks etdirir.

• 
  Peyk məlumatları: peyk məlumatları adətən GRIB(2), HDF və ya netCDF formatında təmin edilir. THREDDS (Thematic Real-time Environmental Distributed Data Services) məlumat serveri bu məlumatların düzgün idarə edilməsi üçün təklif edilir. Bu serverin icrasının aşağıdakı çoxsaylı faydaları var:
  
  • 
    4D imkanları
    
  • 
    Məlumat Toplularının İnventar Kataloqları: bu, mövcud məlumat və onlara aid metaməlumatlar üçün virtual qovluqlar təmin etmək üçün istifadə edilir. Bu kataloqlar dinamik və ya statik şəkildə yaradıla bilər.
    
  • 
    THREDDS-dən əldə olunan məlumatlar hər hansı veb əsaslı tətbiqetmə üçün WMS, WCS (OGC (Açıq Geoərazi Konsorsiumu) standartları) kimi istifadə edilə bilər.
    
  • 
    OPeNDAP və ya HTML protokolları vasitəsilə məlumatlara asanlıqla daxil olmaq olar
    

• 
  Meteoroloji modelləşdirmə məlumatları: Həmin THREDDS məlumat serveri bütün 2D, 3D və ya 4D məlumatları üçün (xüsusilə netCDF, GRİB və ya HDF formatında) istifadə edilməlidir. Hava proqnozlaşdırma nəticələri adətən 4 ölçülü olur və GRİB və ya netCDF formatında təmin edilir.
  

• 
  Monitorinq şəbəkəsinin məlumatları: bütün 1D məlumatlarının, xüsusilə müşahidə məntəqələrindən olan məlumatların idarə edilməsi üçün WATERML standartlarına malik SOS (Sensor Observation Sistem – Sensor Müşahidə Sistemi) məlumatlar bazası tələb olunur. SOS – OGC standartı olan SWE sisteminin (Sensor Veb Yaratma) bir hissəsidir və bu xidmət vasitəsilə müştəri bir və ya daha artıq sensor/platformadan asanlıqla müşahidələr əldə edə bilər. Müştərilər həmçinin müvafiq sensoru təsvir edən məlumatları da əldə edə bilər. Bu xidmət yerləşdirilmiş sensorların idarə edilməsi və sensor məlumatlarının xüsusən “müşahidə” məlumatlarının çıxarılması üçün tətbiqetmə proqramlaşdırma interfeysi (APİ) təmin edir. Digər OGC spesifikasiyaları ilə birgə istifadə edilməklə SOS real-vaxt, arxiv və ya simulyasiya edilən mühitlərdən fərdi sensorlar, sensor platformaları və ya sensorların şəbəkələşdirilmiş qruplarını kəşf etmək, qoşulmaq və ya sorğu göndərmək üçün geniş qarşılıqlı fəaliyyət imkanı təmin edir.
  

Bu cür məlumatlar bazasının qurulması öncədən PostgreSQL (PostCİS imkanları ilə) məlumatlar bazasının qurulmasını tələb edir. Məlumatlar XML protokolları ilə mübadilə edilir və THREDDS-də olduğu kimi, məlumatlar asanlıqla hər hansı veb əsaslı tətbiqetməyə daxil edilə bilər.

• 
  Hidroloji modelləşdirmə və hidravlik modelləşdirmə məlumatları: Bu iki modelləşdirmə dəstindən alınan nəticələr yuxarıda təsvir edilən SOS məlumatlar bazasına daxil edilməlidir.
  

• 
  Daşqınlar üzrə xəbərdarlıq məlumatları: daşqın hadisələri üzrə məlumatlar bazası hazırlanmalıdır. Hər bir hadisədən bütün zəruri və müvafiq məlumatları toplamaq üçün standart forma hazırlanmalıdır. Bu məlumat həm də CİS formatında əlçatımlı olmalıdır.
  

Şəkil –Təklif olunan Məlumat İdarəetmə Sistemi

İnterfeys

İki müxtəlif interfeyslərin hazırlanması layihələndirilməli və planlaşdırılmalıdır. İlk növbədə, işçi heyət üçün daşqın proqnozlaşdırma sisteminin açıq interfeysi hazırlanmaldıır. Bu, istifadəyə rahat olmalıdır və bütün müxtəlif məlumatlara və modelləşdirmə nəticələrinə çıxış təmin etməlidir. Pulsuz və ictimai şəkildə əlçatımlı olan, xüsusi lisenziya tələb etməyən və/ya minimum tələblərə əməl etmək şərtilə istifadəçilərə məhdudiyyət qoymayan proqram/modellərə üstünlük verilməlidir. DELFT-FEWS-in istifadəsi tövsiyə edilir.
İkincisi, ümumi ictimaiyyət və icma üzvləri üçün açıq interfeys hazırlanmalıdır. Müvafiq məntəqələrdən və müvafiq rəqəmsal modellərdən olan məlumatlar veb əsaslı tətbiqetmə vasitəsilə ümumi ictimaiyyətə açıq olmalıdır. Təklif olunan məlumatları idarəetmə alt-sistemi bu cür vebsaytın yaradılmasını asanlaşdırır.

Təklif olunan yeniləmələr

Yuxarıda təsvir edilən sistem xüsusilə mövcud sistem və mövcud imkanlar baxımından kifayət qədər iddialı ola bilər. Yuxarıda təsvir olunan bütün komponentlər beynəlxalq təcrübəyə əsaslanır və bir çox ölkələrdə tətbiq olunan əsas sistemlərin tərkibindədir. Bununla belə, bu komponentlər illərlə tətbiq olunmuş və sınaqdan keçirilmişdir. Real imkanlar lazımi şəkildə qiymətləndirilməli və prioritetlər müəyyən edilməlidir. Məsələn, rəqəmsal hava modeli və monitorinq şəbəkələri kimi məlumat mənbələri prioritet olmalıdır. Digər tərəfdən, gələcəkdə sistem işlək vəziyyətə gətiriləndən sonra peyk məlumatları daxil edilə bilər. Həmçinin, ikinci mərhələdə yerli meteoroloji model tətbiq edilə bilər. Hidroloji və hidravlik modellər isə ilkin sistem tələbləri sayılır. Hidroloji modelin qar komponenti onun mürəkkəbliyi ilə əlaqədar olaraq gələcəkdə tətbiq edilə bilər.

Bundan əlavə, gələcəkdə sistemə daxil edilə biləcək bəzi digər alt-komponentlər var (məsələn, məlumatların assimilyasiyası və ansambl proqnozlaşdırma). Gələcəkdə sistemin dəqiqliyini artırmaq üçün bu iki tədbirin tətbiq olunması tövsiyə edilir. Bu iki tədbirin faydalılığı bütün dünyada mövcud olan sistemlərdə sübut olunub, lakin onlar yüksək texniki imkanlar tələb edir.

Tapşırıq 9 – Texniki xidmət

Təlim/Hazırlıq

Həm yerli (icma), həm də dövlət səviyyəsində (bütün sistem) müntəzəm təlim/hazırlıq tədbirləri təşkil edilməlidir. Sistem üzərində işləyən heyət dünyada bu sistemlə bağlı gedən proseslər barədə daim məlumatlı olmalı və sistemin davamlı inkişafı üzərində işləmək üçün bir sıra təlim sessiyalarında iştirak etməlidir.

İcma nöqteyi-nəzərindən, təlim sessiyaları icma üzvlərini sistemin mövcudluğu və onun davamlı inkişafı barədə məlumatlı saxlamağa kömək edir.

Hadisədən sonra qiymətləndirmə

EXS-in təhlili və təkmilləşdirilməsi üçün daşqın sonrası tədqiqatlar hər hadisədən sonra aparılmalıdır. Daşqın sonrası tədqiqat və təhlilin aparılmasının bir səbəbi daşqının miqyasının və daşqın sularının çatma vaxtının yoxlanılmasıdır.

İcmanın iştirakına gəldikdə, İcma əsaslı DPEXS-in bütün maraqlı tərəflərinin iştirakı ilə hər daşqından sonra üzə çıxan problemləri, sistemin güclü və zəif cəhətlərini müəyyən etmək və təkmilləşdirmək üçün sessiya təşkil edilməlidir.

Hər hadisədən sonra aşağıdakı suallara cavab axtarılmalıdır:

• 
  EXS platforması necə işlədi? EXS-in 4 komponenti təhlil olunmalı, qüsurları aşkar edilməli və təkmilləşdirilməlidir.
  
• 
  Spesifik olaraq, mövcud daşqın proqnozlaşdırma modelləri necə işlədi?
  
• 
  Hadisə zamanı yağıntı-axım dinamikası necə oldu? Sutoplayıcı xüsusiyyətlərinin, torpağın nəmliyinin və ya yeraltı suların qidalanma şərtlərinin bu dinamikaya təsiri mümkün olduqda təhlil edilməlidir.
  
• 
  Fəlakətin hansı hissəsi antropogen amillərə aid edilə bilər? Məsələn, torpaqdan istifadə, meşələrin qırılması, yeni kənd təsərrüfatı drenajı və ya yol şəbəkəsi…
  
• 
  “Tıxanma” və ya bərk yük kimi süni proseslərin hadisəyə təsiri nədən ibarət oldu?
  

Baxış

Daşqınlar üzrə xəbərdarlıq sistemlərinin layihələndirilməsi davamlı quruculuq və təhlil prosesi hesab edilməlidir. Bu proses intensiv (xüsusən daşqınlar zamanı və daşqınlardan dərhal sonra) və nisbətən az intensiv, lakin yüksək əhəmiyyətli planlaşdırma dövrlərindən ibarət olacaq. Bütün komponentlər (risk məlumatı, monitorinqi və proqnozlaşdırılması, yayılması və cavab) zəiflikləri müəyyən etmək üçün gözdən keçirilməli, çatışmazlıqlar davamlı planlaşdırma mərhələsində aradan qaldırılmalıdır. Bütün bunları edərkən risk altında olan icma üzləri ilə təmas saxlanılmalıdır. Sistemin modifikasiyası yuxarıda təsvir edilən hadisə sonrası qiymətləndirmə formasında olacaq. Sistemin modifikasiyası həm də daşqınlara təsir edən ətraf mühit dəyişiklikləri baş verdikdə, müvafiq texnoloji innovasiyalar ortaya çıxdıqda və ya əlavə resurslar əldə olunduqda, münasib ola bilər.

Spesifik olaraq tədqiq edilən ərazidə, daşqınlar tez-tez olmaya bilər və quraqlıq dövrləri də buna töhfə verə bilər. Sistemin hazırlığı baxımından paralel mənfi nəticələri önləmək üçün, hətta daşqın olmadıqda və ya önəmli ekoloji və texnoloji dəyişikliklər olmadıqda belə, zaman-zaman baxış keçirilməlidir. Bunun üçün sistemin inkişafında və xəbərdarlıq xidmətinin çatdırılmasında maraqlı olan bütün tərəfləri bir araya gətirən seminarlar keçirilə bilər. Burada potensial iştirakçılar digər iştirakçıların kontekstində öz vəzifələrini görə, eyni zamanda digər yeni iştirakçılar təqdim edilə bilər.

Seminarlar həm də yeni və ya alternativ metodların qiymətləndirilə bildiyi sınaq tapşırıqları formasında ola bilər. Bütün bunlarda müvafiq icmaları cəlb etmək önəmlidir. İnsanlar daşqın xəbərdarlıqlarına qarşı hazırlıqlı olmalı və yaxınlaşan daşqın barədə xəbərdar edilməlidirlər. bunun üçün, daşqın vaxtları barədə ictimai məlumatlılığı artırmaq üçün istək olmalıdır. Xəbərdarlıq sistemlərini və prosedurlarını təsvir edən daşqın planları ictimai kitabxanalarda əlçatımlı edilə və yerli mətbuat orqanlarında yayıla və ya nümayiş etdirilə bilər. Daşqın məlumatlılığı ilə bağlı məlumatlar evlərə və təsərrüfat subyektlərinə yayıla (xüsusilə daşqına meylli yerlərdə) bilər.
İcma məşqləri

İcma məşqləri planı da icra edilməlidir. Məşqlər müntəzəm əsasla, daşqın mövsümü başlamazdan öncə azı bir dəfə təşkil etməlidir. Bu, icma tədbirləri və reaksiya müddətlərini müəyyən etməyə və mümkün problemli sahələri aşkar etməyə kömək edəcək. Təxliyə sığınacaqlarının və mümkün təxliyə marşrutlarının müəyyən edilməsi də buna uyğundur.