15.Qrubların təsnifatı
Qrupları müxtəlif əsaslara görə təsnif edirlər. Hər şeydən əvvəl qrup üzvlərinin miqdarına, tanışlıq və
yaxınlıq səviyyəsinə görə qrupları
böyük
v
ə
kiçik
olmaqla
iki yer
ə bölürlər.
1.
Böyük qrup
30-40-
dan artıq insan birliyidir. Böyük qrupun üzvləri bir-birini tanımaya, bir-biri ilə
görüşməyə bilirlər. Bu cür qruplara çoxsaylı tələbə və müəllim kollektivi olan Universitetləri,
böyük
şirkətləri, dövlətləri, millətləri və s. aid etmək olar. Ən böyük insan birliyi bəşəriyyətdir.
2.
Kiçik qrupa
g
əldikdə bu 2-dən 30-40 qədər insan birliyidir. Kiçik sosial qruplarda insanların bir-
biril
ə təması daha yaxın və daimi xarakter daşıyır. Kiçik sosial qrupun üzvləri
ümumi bir işlə
m
əşğul olur və bir-birilə birbaşa qarşılıqlı əlaqədə olurlar. İnsan öz həyatının çox hissəsini bu
qrupun daxilind
ə keçirir. Ona görə də bir-birlərini yaxşı tanıyırlar.
Kiçik qrupların üzvlərinin sayı 7 nəfərdən artıq olmadıqda belə qrupları
ilkin kiçik qrup
adlandırırlar.
M
əsələn, yeni yaranmış ailəni ilkin qrup adlandırırlar. İnsan adətən bir ilkin qrupun iştirakçısı olur. Hər
hansı mikro sosial qrup onun iştirakçıları üçün ilkin qrupa çevrilə bilər. Bütün ilkin qruplar eyni
zamanda
kiçik qrup olub uzun müddət, bəzən insanın ömrü boyu davam edən qruplar olaraq qalır.
İlkin qrupun iştirakçıları daimi təmas nəticəsində bir-birini yaxşı tanıyır, bir-birinə bələd olurlar.
İlkin qrupun iştirakçıları arasında məhrəmlik və ümumi məxvilik mövcud olduğundan, onların
dünyaya
«özlərinə» məxsus baxışları və xüsusi qiymətləndirmə sistemləri yaranır. Qarşılıqlı maraqların
anlaşılması və eyni qrupa mənsub olmaq hissi ilkin qrupun iştirakçılarını daha həmrəy hərəkət etməyə
m
əcbur edir. İlkin
qrupda sosial nəzarət olub, iştirakçılar öz hüquq və vəzifələrini könülllü anlayır və
yerin
ə yetirirlər.
Qeyd etm
ək lazımdır ki, ilkin qruplarda baxışlar, təsəvvür və motivlər birgə yaşayış və fəaliyyət
şəraitində tədricən formalaşır və təkrar nəticəsində müxtəlif stereotiplər yaranır. İlkin qrupun yaşayış
t
ərzi, adət və ənənələri mövcud olur ki, onlar tədricən formalaşır və sosial
ünsiyyət şəklində yeni
iştirakçılara keçir.
İlkin qruplar özləri eyni zamanda kiçik qrup olmaqla, kiçik qrupda olan ilkin qruplardan
birinə çevrilə
bilir. Başqa sözlə, bəzən bir kiçik qrupda bir neçə ilkin qrup mövcud ola bilir.
Kiçik qrupların növləri
Sosial psixologiyada kiçik qrupların mövcudluq dərəcəsinə görə iki növünü: