Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Talab funktsiyasi –
talab hajmining uning miqdorini belgilovchi omillariga bog‘liqligidir. Talab funktsiyasi quyidagicha aniqlanadi: Q T I = P. . . P K ; I; T; . . . Bu erda, Q T I - i chi tovarlarga talab hajmi; P. . . P K – barcha tovarlar narxi; I – pul daromadlari; T – iste‘molchi didi va afzal ko‘rishi. 4. Iqtisodiy resurslarga talab va taklifning shakllanish xususiyatlari Resurslar bozorida talab va taklifning qaror topishini o‘rganish shuning uchun muhimki, aynan shu bozorda, aholi pul daromadlari shakllanadi. O‘z tasarrufidagi mavjud resurslarni taqdim qilib, uy xo‘jaliklari, ish haqi, foyda, foiz va renta shaklidagi daromadni oladi. Iqtisodiy resurslar bozori – bu eng avvalo mazkur omillar xizmati bozoridir. Ularning sotib olinishi ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan xizmatlarining xarid qilinishini anglatadi. O‘z-o‘zidan aniqki, iqtisodiy resurslarning bir qismi (er, kapital) haqiqiy ma‘noda sotib olinib, o‘z aktivlariga aylantirilishi mumkin, boshqalari (ishchi kuchi, tadbirkorlik layoqati) ularning xizmatidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun xarid qilinadi. Iqtisodiy resurslar bozorida talab va taklifning shakllanishi tovarlar bozoriga taqqoslanganda o‘z xususiyatlariga ega bo‘ladi. Birinchidan, resurslarga talab hosila talab hisoblanadi, ya‘ni ularga bo‘lgan talabni mazkur resurs yordamida ishlab chiqariladigan tovar yoki xizmatga bo‘lgan 134 talab belgilab beradi. Extiyojni qondirish uchun qaysi tovar, xizmat ko‘p miqdorda talab qilinsa, uni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan resurs turiga ham talab shunchalik katta bo‘ladi. Ikkinchidan, iqtisodiy resurslarga talab ularning unumdorligiga bog‘liq bo‘ladi. Resurslar unumdorligi o‘sib borishi bilan ularga bo‘lgan talab ham ortib boradi va aksincha. Uchinchidan, resurslarga talab ular yordamida ishlab chiqariladigan tovarlar narxiga bog‘liq bo‘ladi. Agar tovar narxi o‘ssa, resurslarga talab ham ortadi va aksincha. To‘rtinchidan, resurslarga bo‘lgan talab birgalikda foydalaniladigan boshqa resurslar narxi va unumdorligiga bog‘liq bo‘ladi. Birgalikda foydalaniladigan resurs narxi esa, uning o‘rnini bosish darajasi va mahsulot chiqarish hajmi ta‘siriga bog‘liqlikda o‘zgarib turadi. Iqtisodiy resurslar taklifi ularning xususiyatidan kelib chiqib shakllanadi. Birinchidan, barcha iqtisodiy resurslarga xos bo‘lgan umumiy xususiyat, ularning ehtiyojlarga nisbatan cheklanganligi hisoblanadi. Shu sababli, iqtisodiy resurslar taklifini ularga talab o‘sishiga mos ravishda ko‘paytirib borish mumkin bo‘lmaydi. Ikkinchidan, har xil iqtisodiy resurslar bir xil bo‘lmagan harakatchanlikka, uning oqibatida taklifi turlicha egiluvchanlikga ega bo‘ladi. Agar iqtisodiy resurslar harakatchan bo‘lsa, nisbatan kuchsiz rag‘batlar ta‘sirida bir sohadan boshqasiga osonlik bilan almashadi, bunday resursning taklifi ham egiluvchan, ya‘ni unga narxning sezilarsiz oshishi natijasida faoliyatning mazkur sohasiga boshqa sohalardan etarlicha miqdordagi resurslar jalb qilinadi. Uchinchidan, resurslarning harakatchanligi vaqt bo‘yicha ortib boradi. Vaqt o‘tishi bilan resurslarning umumiy miqdori ham nisbatan ortadi. Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|