Bu kitab abş-da Təhsil Almış Məzunlar Asosiasiyasının dəstəyi ilə 2104-cü ildə nəşr olunmuşdur

Ehtimal olunan mənfəət: Misal üçün, şirkət ("Mingəçevir Təmir-Tikinti") 
tikinti biznesindədir. Qiymətləndirici onun mühasibat hesablarına, 
pulların dövriyyəsinə baxaraq hesablayır və ehtimal edir ki, gələn il şirkət 
100 AZN mənfəət
301
əldə edəcək və bu rəqəm 4 il ərzində hər il 10 faiz 
artacaq
302
: beləliklə, ikinci il - 110, üçüncü il - 121, üçüncü il 133.1, 
dördüncü il - 146.41 və beşinci il - 161.051 olacaq. Beş ildən sonra şirkət 
301
Müəssisənin qiymətləndirilməsində adətən sadəcə mənfəət deyil, "azad pul axını" - ing.: Free Cash Flow - əsas 
götürülür. Ancaq biz bu hesablama prosesini sadələşdirmək üçün pul dövriyyəsini sadəcə "mənfəət" kimi istinad edirik.
302
Biz burada mürəkkəb və ya kapitallaşan (ing.: compound) faizlə hesablayırıq. 

---

203 
stabil 5 faiz artım tempinə düşəcək və bu illər (stabil inkişaf dövrünə daxil 
olan) üçün mənfəət toplandıqda təxminən 200 AZN edir.
Diskont: Sonra bu rəqəmlər diskontla azaldılır. Deyək ki, diskont dərəcəsi 
15 faizdir. Bu faiz bir sıra amillərlə yanaşı, risk dərəcəsini göstərir.
Yuxarıda müəyyən edilən bütün rəqəmlər (100, 121, 133.1.... və 200) 
sadəcə təxmini, ümid və ya ehtimal edilən rəqəmlərdir. Onların əldə 
olunub-olunmaması dəqiq deyil - bu qədər mənfəətin əldə olunmaması 
riski mövcuddur. Ancaq nə qədər risk var? Biz təxmin etdik ki, risk 15 
faizdir.
Tənlik
303
 və nəticə: Beləliklə, bütün rəqəmlər 15 faizə bölünür və toplanır: 
(100/1.15) + (121/1.15) + (133.1/1.15) + (146.41/1.15) + (161.051/1.15) + 
(200/1.15) ≈ 617.
617 şirkətin ehtimal olunan bazar qiymətidir. Əgər biz şirkətin mühasibat 
balansına baxsaq, güman ki, orada bu rəqəmi tapa bilməyəcəyik. Ümumiyyətlə, 
əgər müəssisə normal fəaliyyətdə olan və gəlir gətirən müəssisədirsə, o zaman 
onun bazar dəyəri mühasibat balansında əks olunan kapitaldan (aktivlərlə 
passivlərin arasındakı fərq) çox olacaq. 
DCF və onun kimi digər qiymətləndirmə metodları İngilis dilində ifadə edilən 
going concern, yəni tam fəaliyyətdə olan müəssisə kimi qiymətləndirilməsində 
istifadə olunur. Ləğv etmə metodu isə onu ehtiva edir ki, müəssisə ləğv olunur 
(yəni artıq fəaliyyətini dayandırır). Fərq isə adətən böyükdür: bir qayda olaraq, 
fəaliyyətdə olan müəssisənin dəyəri daha böyükdür, nəinki ləğv olunan 
303
İllər ötdükcə qeyri-müəyyənlik artır və bu da risklərin artmasına gətirib çıxarır. Ona görə biz birinci il ehtimal olunan 
mənfəəti 15 faiz azaldırıq, artıq ikinci il üçün ehtimal olunan gəliri 1.15
2 
, üçüncü il isə 1.15-ə
qədər azaldırıq. Ancaq 
sadələşdirmək məqsədi ilə biz bu faktoru hesablamada nəzərə almamışıq.

---

204 
müəssisənin. Bu iş nəticəsində biləcək bir problemi aşağıdakı misalda 
göstərməyə çalışmışıq: 
Fərz edək ki, "ABC" ASC yaradılarkən onun nizamnamə kapitalı 1.000 
AZN olur (A-70%, 700 AZN; B-25%, 250 AZN; C-5%, 50 AZN). Şirkət 
planşet kompüterlərin alıb-satılması və informasiya texnologiyaları ("İT") 
üzrə məsləhətlərin verilməsi ilə məşğuldur. Planşet kompüterlər çox 
dəbdədir. İT xidmətlərindən istifadə etmək istəyənlərin də sayı 
artmaqdadır. Onlar bu kapitaldan və bankdan götürdükləri kreditdən 
istifadə edərək, xeyli miqdarda planşet kompüter alır və bir sıra savadlı 
İT üzrə mütəxəssis cəlb edirlər. Şirkətin balansına baxdıqda onun 
kapitalı, deyək ki, elə 1000 AZN olaraq qalır, ancaq şirkət sürətlə artdığı 
üçün onun bazar qiyməti çox yüksək olur - misal üçün, 5.000 AZN. Faiz 
nisbəti ilə A-nın burada payı 3.500 (mayasından 2.800 çox), B-nin payı - 
1.250 (mayasından 1000 çox), C-nin payı isə - 250 (mayasından 200 çox) 
olur. Yəni əgər onlar öz paylarını bazarda satmaq istəsələr, onlar bu 
qiymətlərə sata bilərlər.
"ABC" ASC sürətlə artan bir dövrdə A digər səhmdarları şəriklikdən 
çıxarmaq məqsədi ilə ümumi yığıncaq çağırır (bunun üçün tək onun 
iştirakı yetərlidir) və şirkətin MMC-yə çevrilməsi haqqında qərar verir. B 
və C-yə isə onların paylarının bazar dəyərini deyil, sadəcə ləğvetmə 
payını verir - bu isə bazar dəyərindən, güman ki, qat-qat aşağı olacaq.
Səbəbləri qeyd etdik. Burada alınan inventarın qısa müddət ərzində 
satılması üçün onun daha aşağı qiymətə verilməsi, şirkətin xidmətləri ilə 
bağlı əldə edəcəyi gəlirin və bununla bağlı şirkətin qeyri-maddi 
aktivlərinin nəzərə alınmaması (onlar bazarda satıla bilməz) və s.
304
304
Konstitusiya Məhkəməsinin hüquqi şəxsin çevrilməsi haqqında qərarı, Rəşid Əliyev, Bakı Hüquq Jurnalı, №1 2012 

---

205 
Yekunda qeyd etmək istəyirik ki, məhkəmə öz qərarında korporativ hüquq üçün 
vacib və eyni zamanda asan olmayan bir qərar qəbul edib. Azərbaycanda əksər 
hallarda daima hüquqları pozulan minoritar səhmdarlar üçün "heç nə olmayan 
yerdə" elə ləğvetmə payı da bir şey kəsb edir. Ancaq qanunvericilikdə bu 
məsələyə yaxından baxmalı və qeyd edilən məsələlərlə yanaşı, digər bir çox 
məsələlər də həll edilməlidir.