«bujdet hisobi va g’aznachilik» kafedrasi «budjet hisobi» fanidan kurs ishi mavzu: byudjet tashkilotlarida moliyaviy natijalar nazoratining maqsadi va vazifalari bajardi

3.To‘lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi. Budjet tashkilotining to‘lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlarbo‘yichajoriy yilga moliyaviy natijasi bu tashkilotning mazkur mablag‘lar bo‘yicha moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo‘lgan davr mobaynida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari va ushbu vaqt mobaynida amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko‘rsatkichdir. to‘lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlarbo‘yichajoriy yilga moliyaviy natija 24 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi.
24 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo‘linadi:
240 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”;
241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”;
242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari”.
241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotida tashkilotlar tomonidan bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalari va boshqa muassasalarda saqlaganligi (o‘qitganligi) uchun ularning ota-onalari bilan hisob-kitoblardan tushadigan mablag‘lar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar hisobga olinadi.
Ushbu mablag‘lar bo‘yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar yil davomida 241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning debetida aks ettirilib boriladi, bunda, hisob-kitoblar va boshqalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlar kreditlanadi. 
Yil oxirida 241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetida aks ettirilgan barcha xaqiqiy xarajatlar 240 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning debetiga yozib hisobdan o‘chirish yo‘li bilan yopiladi. Yil oxirida 241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotda qoldiq qolmaydi.
Xarajatlarning analitik hisobi har bir xarajat turi va moddalari bo‘yicha alohida holda yuritiladi. 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari” subschyotida ota-onalardan bolalarni ta’lim muassasalarida saqlanganlik uchun hisoblangan mablag‘lar hisobi yuritiladi.
Yil mobaynida hisoblangan badal summalariga 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari” subschyot kreditlanadi va 156 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar” subschyot debetlanadi.
Yil oxirida 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari” subschyot bo‘yicha barcha hisoblangan mablag‘lar 240 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyot debetiga hisobdan chiqarish yo‘li bilan yopiladi. 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari” subschyot bo‘yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. 


Shartli misol.G‘azna ijrosiga o‘tilgan budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi to‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobidan amalga oshirilgan barcha xaqiqiy xarajatlari 10.0 mln so‘mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 241-subschyotning debetida 2011 yilning oxirigacha yig‘ilib boradi. 

Mazkur davr mobaynidagi hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari 14.0 mln.so‘mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 242-subschyotning kreditida 2011 yilning oxirigacha yig‘ilib boradi.

Yilning oxirida ushbu subschyotlar quyidagicha yopiladi:
a) amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar (10.0 mln so‘m)ni yopilishi:
b) Debet 240-subschyot 10.0 mln. so‘m;

Kredit 241-subschyot 10.0 mln.so‘m.

b) hisoblangan ota-onalar mablag‘larini (14.0 mln. so‘mni) yopilishi:

Debet 242-subschyot 14.0 mln. so‘m;

Kredit 240-subschyot 14.0 mln. so‘m.

Mazkur operatsiyalardan keyin 240-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:

D-t 240-subschyot K-t

10.0 mln.so‘m 14.0 mln.so‘m

4.0 mln.so‘m

Ya’ni, joriy yilga ota-onalar mablag‘lari bo‘yicha tashkilotning moliyaviy natijasi 4.0 mln so‘mga yakunlandi.

Bu esa, yuqorida aytib o‘tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo‘yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo‘lishi mumkinligini bildiradi, jumladan:

a) debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo‘lishi mumkin;

b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo‘lishi mumkin.

240 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida to‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yil oxirida hisobdan chiqarilgan mazkur mablag‘lar bo‘yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 241 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha mablag‘lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi.

Subschyot kreditida esa, yil mobaynida hisoblangan ota-onalarning mablag‘larini hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi, bunda, 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag‘lari” subschyoti debetlanadi.

Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga to‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha moliyaviy natijalar 281 “To‘lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo‘yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi va subschyot bo‘yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi.
Bu subschyot bo‘yicha analitik hisob 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida yuritiladi.
240-subschyot bilan bog‘liq joriy yil oxiridagi operatsiyalarning sxematik ko‘rinishini quyidagicha berishimiz mumkin.