Buxgalteriya hisobi

Mustaqil ishlash uchun nazorat savollar

1. 
   Buxgalteriya hisobining registrlari deb nimaga aytiladi?
   

2. Hisob registrlarining kanday turlari mavjud?

3. Buxgalteriya hisobi registrlariga nimalar kiradi?

4. Buxgalteriya hisobining shakllari deb nimaga aytiladi?

5. Buxgalteriya hisobining memorial-order shakli.

6. Buxgalteriya hisobining jurnal-order shakli.

7. Buxgalteriya hisobining bosh jurnal shakli.

8. Buxgalteriya hisobining soddalashtirilgan tizimi.

Qaydlar uchun

Qaydlar uchun

Qaydlar uchun



10–мавзу. Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш.

Режа.

10.1. Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш тамойиллари.
10.2. Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини меъёрий тартибга солиш ва ҳисоб сиёсати.
10.3. Бухгалтерия ҳисобидаги ислоҳотлар.
10.1. Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш тамойиллари.
Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарда бухгалтерия ҳисобини шундай ташкил этиш керакки, у тежамли бўлиб, кам маблағ сарфланган ҳолда ички ва ташқи фойдаланувчиларни кўпроқ ахборотлар билан таъминласин.
Бозор муносабатларига ўтиш ва давлат мулкини хусусийлаштириш хўжалик юритишнинг мазмуни, тузилиши ҳамда психологиясида жиддий ўзгаришларга олиб келади. Бу ўз навбатида, бухгалтерия ҳисобида туб ўзгаришларни талаб қилади.
Бухгалтерия ҳисоби халқаро бизнес тили сифатида давлат қонунларининг бажарилишини кафолатлаши, тадбиркорликни ривожлантиришига, мулкни сақлаш ва кўпайишига хизмат қилиши, манфаатдор (инвесторлар, акциядорлар, банклар, фондлар, мол юборувчилар, мол олувчилар, расмий органлар ва ҳ.к.) лар томонидан муҳим иқтисодий қарорларни қабул қилишда (капиталини инвестиция қилиш, бозорга чиқиш, ходимларни ёллаш, солиқ сиёсати, молиялаш манбаларини қидириб топиш, ҳисоблашишлар ва ҳ.к.) зарур бўладиган тўлиқ ва ишонарли ахборотларни ўз вақтида етказиб бериш керак.
Бухгалтерия ҳисобини Корхоналарда ҳозирги замон талаби даражасида ташкил этиш қуйидаги комплекс тадбирлар билан таъминланади:
1.Бухгалтерия ҳисобини қонуний тартибга солиш ва унинг меъёрий базасиии шакллантириш билан;
2.Услубий таъминот (йўрикномалар, услубий кўрсатмалар, шарҳлар) билан;
3.Кадрларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш билан;
4.Халқаро профессионал ташкилотлар билан ҳамкорлик қилиш йўли орқали;
5.Ҳисобни бошқариш тизимини қайтадан ташкил этиш йўли билан.
«Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонунда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритишнинг қуйидаги асосий тамойиллари келтирилган:
♦ бухгалтерия ҳисобини иккиёқламали ёзув усулида юритиш;
♦ бухгалтерия ҳисобининг узлуксизлиги;
♦ актив ва пассив операцияларини пулда баҳолаш;
♦ ахборотларнинг ишончлилиги;
♦ ҳисоблаш;
♦ эҳтиёткорлик;
♦ шаклдан иқтисодий мазмуннинг устуворлиги;
♦ Корхоналарфаолиятининг давомийлик тамойили;
♦ ҳисобот кўрсаткичларини таҳҳослаб бўлишлиги;
♦ молиявий ҳисоботнинг холислиги (бетарафлиги);
♦ ўринлилик (жойидалиги);
♦ ҳисобот даври даромади ва харажатларининг мувофиқлиги;
♦ актив ва мажбуриятларни ҳақиқий баҳолаш.
Қонун корхоналарнинг ички бухгалтерия ҳисоби олдига қуйидаги асосий талабларни қўяди: Корхоналарраҳбарларининг қонунчиликка итоат қилиши; молиявий ҳисоботда келтирилган ахборотларга ташқи фойдаланувчилар томонидан ишонч ҳосил қилиш мақсадида аудитор томонидан тасдиқлангандан сўнг ҳисобот йилидан кейинги йилнинг 1 майигача чоп этиш.
Бухгалтерия ҳисоби юритишнинг тамойилларидан бири махфийлик (ошкор қилмаслик) бўлиб ҳисобланади. Бунда бухгалтерия ҳисоби регистрлари мазмуни билан танишиш маъмурият розилиги ёки қонунчиликда назарда тутилган ҳолларда рухсат этилади. Бухгалтерия ҳисоби регистрлари билан танишишга рухсат этилган шахслар махфийликни сақлаши керак.
Корхоналарда бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини Корхоналар раҳбари ташкил этади ва у қуйидаги ҳуқуқларга эга:
♦ бош бухгалтер раҳбарлигида бухгалтерия ҳисоби хизматини ташкил этиш ёки шартнома асосида жалб қилинган бухгалтерлар хизматидан фойдаланиш;
♦ бухгалтерия ҳисобини юритишда шартнома асосида ихтисослашган бухгалтерия фирмаларига ёки таркибига бухгалтерия ҳисоби субъекти кирадиган марказлашган хўжалик А.Ж.лари ҳисоб бўлимига топшириш;
♦ бухгалтерия ҳисобини мустақил юритиш.
Корхоналар раҳбарларига кўйидагиларни таъминлаш масъулияти юклатилган:
♦ ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;
♦ ички ҳисоб ва ҳисобот тизимини ишлаб чиқиш;
♦ хўжалик операцияларини назорат қилиш тартиби;
♦ тўлиқ ва ишончли бухгалтерия ҳисобини юритиш;
♦ ҳисоб ҳужжатларини сақлаш;
♦ ташқи ва ички фойдаланувчилар учун молиявий ҳисоботларни тайёрлаш;
♦ солиқ ҳисоботлари ва бошқа молиявий ҳужжатларни тайёрлаш;
♦ ҳисоб - китобларни ўз вақтида юритиш.
Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини юритишга алоқадор бўлган шахслар бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритищда бухгалтерия ҳисобининг асосий тамойилларига риоя қилишлари керак.
Бухгалтерия аппарати ҳужжатларни ишлаб чиқиши, бухгалтерия регистрларида ҳисоб ёзувларини оқилона олиб бориши ва улар асосида бошқарув ва молиявий ҳисоботларни ўз вақтида тузишлари зарур.
Корхоналарда бухгалтерия қуйидаги бўлимлардан ташкил топиши мумкин:
♦ материал бўлими, бу ерда сотиб олинган материал қийматликларни, материал юборувчилар билан ҳисоб - китобларни, материалларни сақлаш ҳамда фойдаланиш жойлари бўйича кирими ва сарфланишининг ҳисоби юритилади. Унчалик катта бўлмаган Корхоналарнингбу бўлимида асосий воситалар, арзон ва тез эскирувчи буюмлар ва тайёр маҳсулотлар ҳисоби ҳам юритилади. Йирик Корхоналарда бу участканинг маълумотларини ишлаб чиқиш учун махсус бўлим ташкил этилади;
♦ҳисоблашиш бўлими, бу ерда дастлабки ҳужжатларга асосан иш ҳақи ҳисоблаш ва ундан ушланмалар бўйича барча ҳисоблашишлар олиб борилади, меҳнат ҳақи фонди ва истеъмол фондидан фойдаланиш бўйича назорат амалга оширилади, ижтимоий суғурта ва таъминотга ажратмалар бўйича, пенсия фонди, бандлик фонди ва бошқалар бўйича ҳисоблашишлар ҳисобини олиб боради;
♦ишлаб чиқариш - калькуляция бўлими, бу бўлимда барча турдаги ишлаб чиқаришга қилинган харажатлар ҳисоби юритилади, ишлаб чиқарилган мақсулотларнинг хақиқий таннархи аниқланади ва ҳисобот тузилади, тугалланмаган ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар таркиби аниқланади;
♦умумий бўлим, бу бўлимда юқорида санаб ўтилган бўлимларда ҳисобга олинмайдиган операциялар ҳисоби юритилади, Бош дафтар юритилади ва бухгалтерия ҳисоботи тузилади. Йирик Корхоналарда молиявий бўлим ажратилиб, унда пул маблағлари, Корхоналарва айрим шахслар билан ҳисоб - китоблар ҳисоби юритилади. Бухгалтерия Корхоналарнингбарча ишлаб чиқариш бўлинмалари билан бевосита муносабатда бўлади. У улардан бухгалтерия ҳисобини юритиш учун тегишли маълумотлар олади, чунончи:
♦кадрлар бўлимидан - ишга қабул қилинганлиги, ишдан бўшатилганлиги, таътилга чиққанлиги, Корхоналаричида бир жойдан иккинчи жойга ўтказилганлиги тўғрисидаги шахслар рўйхати (буйруқ)ни алоҳида категория ишловчиларига ҳақ тўлаш ва мукофотлаш, ставкалар, окладлар, штатларнинг ўзгариши тўғрисидаги Низомларини.;
♦омборлардан - товар - материал қийматликларининг ҳаракати (кирим, чиқим, бир жойдан иккинчи жойга ўтказилиши) тўғрисидаги ҳужжатларни;
♦ишлаб чиқариш бўлинмаларидан - айрим хўжалик операциялари (мақсулотни ишлаб чиқариш ва ҳ.к.) бўйича ҳужжатлар, харажатлар бўйича ишлаб чиқариш ҳисоботи ва бошқаларни;
♦режа бўлимидан - Корхоналарнингбарча фаолияти бўйича тасдиқланган режа кўрсаткичлари (даромад ва харажатлар сметаси) ни ;