kelgusida qilinadigan xarajatlar va to`lovlar zahiralari hisobidan hisoblanadi.
«Kelgusida qilinadigan xarajatlar va to`lovlar» moddasi summasini kamaytiradi.
|
|
Kassadagi pul mablag'larining bankka qaytarilishi balansdagi qaysi o'zgarishga to'g'ri keladi ? 1tip o’zgarishga tog’ri keladi O‘zgarish faqat balansning aktivida yuz beradi, ya’ni bir aktiv ko‘payadi, ikkinchisi esa kamayadi
|
|
Xodimlarga kassadan ish haqi berilishi balansdagi qaysi o'zgarishga to'g'ri keladi ? 4 tip o’zgarishga tog’ri keladi O‘zgarish ham aktivda, ham passivda yuz beradi, faqatgina kamayish tomonga, ya’ni operatsiya natijasida aktiv ham, passiv ham bir xil summaga kamayadi, shu summaga balans summasi ham kamayadi
|
|
Mol yetkazib beruvchilardan xom-ashyo va materiallar qabul qilinishi balansdagi qaysi o'zgarishga to'g'ri keladi ? 3 tip o’zgarishga tog’ri keladi ya’ni O‘zgarish ham aktivda, ham passivda yuz beradi, faqatgina
ko‘payish tomonga, ya’ni operatsiya natijasida aktiv ham, passiv ham bir xil summaga ko‘payadi, shu summaga balans summasi oshadi.
|
|
Xo‘jalik muomalalari ta’sirida bir majburiyatning kamayishi va boshqasining ko'payishi balansdagi qaysi o'zgarishga to'g'ri keladi ? 2 tip o’zgarishga togri keladi yani O‘zgarish faqat balansning passivida yuz beradi, ya’ni bir manba ko‘payadi, ikkinchisi esa kamayadi. Pirovardida eski balans o‘zgarishsiz qoladi
|
|
Xo‘jalik muomalasi ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan ikkinchi o‘zgarishni ko'rasting? O‘zgarish faqat balansning passivida yuz beradi, ya’ni bir manba ko‘payadi, ikkinchisi esa kamayadi. Pirovardida eski balans o‘zgarishsiz qoladi
|
|
Xo‘jalik muomalasi ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan uchinchi o‘zgarishni ko'rasting? O‘zgarish ham aktivda, ham passivda yuz beradi, faqatgina ko‘payish tomonga, ya’ni operatsiya natijasida aktiv ham, passiv ham bir xil summaga ko‘payadi, shu summaga balans summasi oshadi.
|
|
Xo‘jalik muomalasi ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan to'rtinchi o‘zgarishni ko'rasting ? O‘zgarish ham aktivda, ham passivda yuz beradi, faqatgina kamayish tomonga, ya’ni operatsiya natijasida aktiv ham, passiv ham bir xil summaga kamayadi, shu summaga balans summasi ham kamayadi
|
|
Buxgalteriya balansida kompyuter va ofis jihozlari quyidagilardan qaysi birida aks ettiriladi ?
|
|
Buxgalteriya balansida olinadigan veksellar quyidagilardan qaysi birida aks ettiriladi ?
|
|
Buxgalteriya balansida pul mablag’lari quyidagilardan qaysi birida aks ettiriladi ?
|
|
Buxgalteriya balansida Ustav kapitali quyidagilardan qaysi birida aks ettiriladi ?
|
|
Buxgalteriya balansida qisqa muddatli qarzlar quyidagilarning qaysi birida aks ettiriladi ?
|
|
Mazmuniga ko’ra buxgalteriya hisobi schyotlari qanday guruxlanadi ?
|
|
Kontr-aktiv schyotlarda qoldiq qanday aniqlanadi ?
|
|
Kontr-passiv schyotlarda qoldiq qanday aniqlanadi ?
|
|
Aktiv schyotlarda qoldiq qanday aniqlanadi ? Aktiv schotlarda xo‘jalik mablag‘larining mavjudligi va harakati (ko‘payishi, kamayishi) aks ettiriladi. Aktiv schotlarning qoldiqlari debet tomonida yoziladi. Aktiv schotlar balans aktividagi moddalarga asosan ochiladi. Buxgalteriya hisobi amaliyotida «qoldiq» so‘zining o‘rniga ko‘pincha «saldo» so‘zi ishlatiladi. «Saldo» italyancha so‘z bo‘lib, aynan tarjimasi «hisob-kitob» degan ma’noni bildiradi. Aktiv schyotlarda qoldiq=Bosh qoldiq +Dt oborot – Kt oborot.
|
|
Passiv schyotlarda qoldiq qanday aniqlanadi ? Passiv schotlarda esa xo‘jalik mablag‘lari manbalarining mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Passiv schotlarning qoldiqlari schotning kreditida aks ettiriladi. Passiv schotlar joriy hisobda balansning passiv moddalariga asosan ochiladi. Buxgalteriya hisobi amaliyotida «qoldiq» so‘zining o‘rniga ko‘pincha «saldo» so‘zi ishlatiladi. «Saldo» italyancha so‘z bo‘lib, aynan tarjimasi «hisob-kitob» degan ma’noni bildiradi. Schot bo‘yicha hisobot davrining boshiga bo‘lgan qoldiq boshlang‘ich saldo deb ataladi. Passiv schyotlarda qoldiq= Bosh qoldiq + Kt oborot – Dt oborot.
|
|
Tranzit schyotlarda qoldiq qanday aniqlanadi ? Tranzit (taqqoslovchi) schotlar. Bu schotlar korxonaning moliya-xo‘jalik faoliyati natijalarini va yakuniy moliyaviy natijani aniqlashda ishlatiladi. Bularga «daromadlar va xarajatlarni hisobga oluvchi schotlar» misol bo‘la oladi. Tranzit schyotlar hisobot davri davomida ishlatiladi, lekin hisobot davri oxirida yopiladi va qoldiq qolmaydi.
|
|
Qaysi schyotlar hisobot davri oxirida yopiladi ? Qoldiq har bir schot bo‘yicha har oyning birinchi sanasiga hisoblab chiqariladi. Schotda boshlang‘ich qoldiq bo‘lgan hollarda yangi (oxirgi) qoldiq schotning boshlang‘ich qoldig‘i ko‘rsatilgan tomondagi oborot yozuvlarining jamini hisobga olgan holda mazkur schotning qaramaqarshi tomonidagi oborotlar jami chegirib tashlab aniqlanadi. Oxirgi qoldiq bo‘lmagan, ya’ni u nolga teng bo‘lgan hollarda schot yopilgan hisoblanadi. Tranzit schyotlar hisobot davrida korxonaning daromad va harajatlarini hisobga olish uchun qo‘llanilib, hisobot davrining oxirida yopilib ketadigan va qoldiqqa ega bo‘lmaydigan schyotlar tushuniladi
|
|
Taqsimlovchi schyotni ko'rsating ? Buxgalteriya hisobi schotlari o‘zlarining tayinlanishi va tuzilishiga qarab quyidagilarga bo‘linadi: 1. Asosiy schotlar. 2. Tartibga soluvchi schotlar 3. Taqsimlovchi schotlar. 4. Kalkulatsiya schotlari. 5. Tranzit (taqqoslovchi) schotlar. Taqsimlovchi schotlar. Bu schotlar korxonaning ayrim turdagi xarajatlarini hisobga olish va tannarx obyektlariga taqsimlash maqsadida qo‘llaniladi. Taqsimlovchi schotlar o‘z navbatida yig‘ib-taqsimlovchi va nazorat-taqsimlovchi (hisobot davrlari oralig‘ida taqsimlovchi) schotlarga bo‘linadi. Yig‘ib-taqsimlovchi schotlar ishlab chiqarishni boshqarish, tashkil etish va ishlab chiqarish jarayonlariga xizmat ko‘rsatish sarflarini yig‘ish va ularni keyinchalik tegishli hisob obyektlariga taqsimlash uchun mo‘ljallangandir. Yig‘ib-taqsimlovchi schotlarga «Umumishlab chiqarish xarajatlarini hisobga oluvchi schotlar» kiradi. Nazorat-taqsimlovchi (hisobot davri oralig‘ida taqsimlovchi) schotlar ma’lum xo‘jalik jarayonida qilingan xarajatlarni hisobga olish va ularni bir-biriga bog‘liq bo‘lgan hisobot davrlari oralig‘ida taqsimlash uchun hamda keyinchalik sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan xarajatlarni qoplash va bu xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarxiga to‘g‘ri qo‘shish uchun qo‘llaniladi. Bunday schotlarga «Kelgusi davr xarajatlarini hisobga oluvchi schotlar» va «Kelgusi xarajatlar va to‘lovlar rezervlarini hisobga oluvchi schotlar» misol bo‘ladi.
|
|
Kalkulyatsiya schyotini ko'rsating ? Калькуляция счетлари - корхонага келиб тушган материаллар ва ишлаб чиқарилган маҳсулот, кўрсатилган хизмат ва бажарилган ишларга сарфланган харажатларни ҳисобловчи счетлардир. Маълум ҳисоб объектларига сарфланган харажатлар шу объект билан боғлиқ счетларда йигилиб борилади ва ой якунида барча харажатлар суммалари қўшилиб, объект таннархи ҳисоблаб чиқилади. Таннархни ҳисоблаш жараёни калькуляция қилиш деб аталади. Масалан, корхона ишлаб чиқарган иахсулотларга сарфланган харажатларни ҳисобга олиш учун актив 20 "Асосий ишлаб чиқариш" счети жорий қилинган. Жорий ой давоимда счетнинг дебет томонида йигилган харажатлар маҳсулот таннархини ташкил қилади. Калькуляция счетларига 20 "Асосий ишлаб чиқариш" ва 23 "Ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари" счетлари мисол бўлади
|
|
Buxgalteriya hisobi schyotlari nima maqsadda foydalaniladi ? Buxgalteriya hisobining schotlari – bu xo‘jalik mablag‘lari, mablag‘lar manbalari va xo‘jalik jarayonlarini nazorat qilish va boshqarish uchun zarur axborotlarga ega bo‘lish maqsadida, ularni dastlabki hujjatlar ma’lumotlariga asosan joriy tartibda hisobga olish, guruhlash va bir tizimga keltirish usuli. Korxona moliya-xo‘jalik faoliyatini boshqarish va biznes-reja hamda shartnomalarning bajarilishini nazorat qilish uchun har bir mablag‘ning mavjudligi va harakati, har bir korxona bilan hisob-kitoblar ahvoli, ayrim mablag‘ manbalarining o‘zgarishi va boshqalar to‘g‘risida kundalik ma’lumotlar kerak. Shuningdek, faqat natijalarnigina emas, balki xo‘jalik jarayonlarini ham tavsiflaydigan ma’lumotlar zarur. Bunday ma’lumotlarga xo‘jalik muomalalarini, ularning xususiyatlariga ko‘ra hisobga olgan holda aks ettirib borish yo‘li bilan ega bo‘lish mumkin. Xo‘jalik muomalalarini joriy tartibda aks ettirish va guruhlash uchun buxgalteriya hisobining schotlaridan foydalaniladi. Schot buxgalteriya hisobi obyektlarini identifikatsiyalashga imkonyaratadigan maxsus belgi hisoblanadi. Shuning uchun har bir schotga, unda hisobga olinadigan obyektga mos keladigan nom va xos raqam (kod) belgisi beriladi
|
|
Joriy aktivlar buxgalteriya balansining qaysi tomonida ko’rsatiladi ? Aktiv qismining 2- bo’limida
|
|
Tranzit schyotlar o’zi nima ? Tranzit (taqqoslovchi) schotlar. Bu schotlar korxonaning moliya-xo‘jalik faoliyati natijalarini va yakuniy moliyaviy natijani aniqlashda ishlatiladi. Bularga «daromadlar va xarajatlarni hisobga oluvchi schotlar» misol bo‘la oladi. Korxona moliya-xo‘jalik faoliyatining natijalari xarajatlarni hisobga oluvchi schotlarning debetida aks ettiriladigan sotilgan mahsulot, bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlarning haqiqiy tannarxini, «daromadlarni hisobga oluvchi schotlar»ning kreditida hisobga olingan shu mahsulot, ish va xizmatlarning sotish bahosi bo‘yicha qiymati taqqoslash yo‘li bilan aniqlanadi. Bunday taqqoslash «Yakuniy moliyaviy natija» schotida amalga oshiriladi. Aniqlangan natija (qoldiq) kreditda (sotilgan mahsulot, ish yoki xizmatlarning sotish bahosi bo‘yicha qiymati reja tannarxidan yuqori bo‘lsa) xo‘jalikning foyda ko‘rishini bildiradi, agar qoldiq debetda qolsa, aksincha, zarar ko‘rganligini bildiradi.
|
|
Buxgalteriya schyotlarining tarkibiy tuzilishi. 2xil (Debit, Kredit)
|
|
Sintetik schotlarda ma'lumotlar qanday ko'rsatkichda ifodalanadi ? Sintetik schyotlar xo‘jalik mablagiari va ular manbalari haqida umumiy va qiymat ko‘rinishidagi maiumotlami olish maqsadida hisob yuritishga moijallangan.
|
|
Analitik schotlarda ma'lumotlar qanday ko'rsatkichda ifodalanadi ? Analitik schyotlar maiumotlari xo‘jalik mablag‘lari va ularni manbalarini nafaqat qiymat, balki natura hamda mehnat oichovi birliklarida yuritishga moijallangandir.
|
|
Schyotlar tizimi yoritib berilgan standartni ko'rsatib bering ?
|
|
Buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi qaysi BHMSda yoritib berilgan ?
|
|
Schyotlar rejasi necha qismdan iborat ? 6qismdan iborat
|
|
Aktiv schyotlarni ko'rsating ? (0100-5900)
|
|
Passiv schyotlarni ko'rsating ? 6000-8900)
|
|
balansdan tashqari schyotlarni ko'rsating ? (001-014)
|
|
Uzoq muddatli aktivlar schyotlar rejasining qaysi qismida joylashgan ?
|
|
Xususiy kapitallar schyotlar rejasining qaysi qismida joylashgan ? 4-qismida
|
|
Balansdan tashqari schyotlar schyotlar rejasining qaysi qismida joylashgan ? 6-qismida
|
|
Moliyaviy natijalarni shakllantirish schyotlar schyotlar rejasining qaysi qismida joylashgan ? 5-qismida
|
|
Quyidagi schyotlardan qaysi biri schyotlar rejasining asosiy vositalar bo'limiga kiradi ? Asosiyvositalar bo’limi (0110-0199)
|
|
Quyidagi schyotlardan qaysi biri schyotlar r rejasining majburiyatlar qismiga kiradi ? Majburiyatlar bo’limi (6010-7920)
|
|
Vazifasiga qarab buxgalteriya schyotlari qanday guruhlanadi ? 5 guruhga bo’linadi: 1-Asosiy, 2- tartibga soluvchi, 3- taqsimlovchi, 4-kalkulatsiya, 5- taqqoslovchi schyotlar
|
|
Kassa qaysi schyotda hisobga olinadi ? 5000
|
|
Bankdagi hisob-kitob schyotini ko'rsating ? 5110
|
|
Asosiy ishlab chiqarish xarajatlari qaysi schyotda hisobga olinadi ? 2010
|
|
Aktiv schyotlar balansning qaysi qismida joylashgan ? Aktiv qismida
|
|
Passiv schyotlar balansning qaysi qismida joylashgan ? Passiv qismida
|
|
Kontr-aktiv schyotlar balansning qaysi qismida joylashgan ? Aktiv qismida
|
|
Kontr-passiv schyotlar balansning qaysi qismida joylashgan ? Passiv qismida
|
|
Quyidagilardan qaysi biri doimiy schyotlarga kiritiladi ? Doimiy schyotlar deganda hisobot davrining oxirida qoldiqqa ega bo’ladigan va buxgalteriya balansida aks ettiriladigan aktivlar, xususiy kapital va majburiyatlarni hisobga olishga mo’ljallangan schyotlar tushuniladi.
|
|
Quyidagilardan qaysi biri vaqtinchalik schyotlarga kiritiladi ? Vaqtinchalik (Tranzit) schyotlar deganda hisobot davrida korxonaning daromad va harajatlarini hisobga olish uchun qo’llanilib, hisobot davrining oxirida yopilib ketadigan va qoldiqqa ega bo‗lmaydigan schyotlar tushuniladi.
|
|
Qaysi schyotlarda qoldiq debet tarafda bo'ladi ? Aktiv schyotlar
|
|
Qaysi schyotlarda qoldiq kredit tarafda bo'ladi ? Passiv schyotlar
|
|
Qaysi schyotlarda qoldiq bo'lmaydi ? Taqsimlovchi schyotlar
|
|
Xo'jalik mablag'larini hisobga oluvchi schyotlarga qaysi schyotlar kiradi ? Aktiv va Passiv schyotlar
|
|
Xo'jalik mablag'larining tashkil topish manbalarini hisobga oluvchi schyotlarga qaysi schyotlar kiradi ?
|
|
Aktiv schyotlarning ko'payishi qanday aks ettiriladi ?
|
|
Passiv schyotlarning ko'payishi qanday aks ettiriladi ?
|
|
Doimiy schyotni ko'rsating ?
|
|
Xom-ashyo materiallar qaysi schyotdan hisobga olinadi ?
|
|
Milliy valyutadagi pul mablag'lari qaysi schyotdan hisobga olinadi ?
|
|
Hisob-kitob schyotidagi pul mablag’lari qaysi schyotdan hisobga olinadi ?
|
|
Kontr-aktiv schyotni hisobga oluchi schyotni ko'rsating ?
|
|
Kontr-passiv schyotni hisobga oluchi schyotni ko'rsating ?
|
|
Balansdan tashqari schyotni hisobga oluvchi schyotni ko'rsating ? 001-016
|
|
tayyor mahsulotlarni hisobi qaysi schyotdan hisobga olinadi ? 2800 bo`lim (2810-2830)
|
|
Qaysi schyotning debetida qoldiq qoladi ? Aktiv
|
|
Qaysi schyotning kreditida qoldiq qoladi ? Passiv
|
|
Buxgalteriya balansida qaysi schyotlar aks ettirilmaydi ? Balansdan tashqari schyotlar
|
|
Kontr-aktiv schyotlarga qaysi schyotlar kiradi ? 0200, 0500, 2980, 4900
|
|
Mehnat va ish haqini hisobga oluvchi shcyotni ko'rsating ? 6710
|
|
Balansning passiv qismida qaysi schyotlar aks ettiriladi ? passiv schyotlar
|
|
Xodimlarga xizmat safari uchun berilgan avanslar qaysi schyotlarda hisobga olinadi ? 4220
|
|
0100 - Asosiy vositalarni hisobga oluvchi schyot balansning qaysi tarafida aks ettiriladi ? Aktiv
|
|
Passiv schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Passiv schyot (P) - majburiyatlar va kapitalni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, majburiyatlar va kapitalning qoldigd hamda ko’payishi uning kreditida, kamayishi esa debetida aks ettiriladi. Passiv schetlarda esa xo‘jalik mablagdari manbalarining mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Passiv schetlarning qoldiqlari schetning kreditida aks ettiriladi.
|
|
Balansdan tashqari schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Balansdan tashqari schyotlar (ВТ) - bu korxonaga tegishli bo’lmagan, lekin uning qaramog’ida bo’lgan aktivlar, shartli huquqlar va majburiyatlarning mavjudligi harnda harakati to’g’risida axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan o’zaro bog’lanmaydi va xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyalanadigan hisobotida aks ettirilmaydi.
|
|
Kont-aktiv schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Kontr-aktiv schyot (KA) - bu qoldigd, uning bilan bogdiq bo’lgan aktiv schyot qoldigddan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda aktivlarning sof qiymatini aks ettirish uchun modjallangan schyot.
|
|
kontr-passiv schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Kontr-passiv schyot (KP) - bu qoldig’i, uning bilan bog’liq bo’lgan passiv schyot qoldig’idan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda majburiyat yoki kapitalning sof qiymatini aks ettirish uchun mo’ljallangan schyot.
|
|
Aktiv schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Aktiv schyotlar (A) - bu aktivlarni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, iqtisodiy resurslarning qoldigd va ko’payishi uning debetida, kamayishi esa kreditida aks ettiriladi. Aktiv schetlarning qoldiqlari debet tomonida yoziladi.
|
|
Passiv schyotlarning xususiyatini ko'rsating ? Passiv schyot (P) - majburiyatlar va kapitalni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, majburiyatlar va kapitalning qoldigd hamda ko’payishi uning kreditida, kamayishi esa debetida aks ettiriladi. Passiv schetlarda esa xo‘jalik mablagdari manbalarining mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Passiv schetlarning qoldiqlari schetning kreditida aks ettiriladi.
|
|
Vaqtinchalik schyotni ko'rsating ? Tranzit schyotlar (T) - bu moliyalanadigan natijalar to’g’risidagi hisobotda aks ettiriladigan daromadlar va xarajatlarni hisobga oladigan vaqtinchalik schyotlar bo’lib, ular hisobot davri davomida ishlatiladi, lekin hisobot davri oxirida yopiladi va qoldiq qolmaydi.
|
|
Balansdan tashqari schyotni ko'rsating ? 001-016
|
|
Kassadagi pul mablag'lari schyoti balansning qaysi tomonida aks ettiriladi ? aktiv
|
|
Balansdan tashqari schyotlardan qaysi maqsadda foydalanamiz ? Balansdan tashqari schyotlar- bu korxonaga tegishli bo’lmagan, lekin uning qaramog’ida bo’lgan aktivlar, shartli huquqlar va majburiyatlarning mavjudligi harnda harakati to’g’risida axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan o’zaro bog’lanmaydi va xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyalanadigan hisobotida aks ettirilmaydi.
|
|
Buxgalteriya hisobi yozuvining mazmuniga qarab guruhlanishi. kki yoqlama yozuv orqali. Debit-Kredit
|
|
Ikki yoqlama yozuvning asoschisi kim bo’lgan ? Luko Pacholl
|
|
Buxgalteriya provodkasi necha xil bo'ladi ? Buxgalteriya provodkalari oddiy va murakkab bo‘lishi mumkin
|
|
Murakkab buxgalteriya provodkasidan qanday xollarda foydalanamiz ? Murakkab buxgalteriya provodkala-rida bir necha hisobvaraqlar qatnashib, qolganlari kreditlanadi, yoki tes-karisi, biri kreditlansa, qolganlarining hammasi debetlanishi mumkin. Xo'jalik jarayonlarida bir schyot bir nechta schyotlar bilan bog'langanda murakkab buxgalteriya provodkasidan foydalanamiz
|
|
Oddiy buxgalteriya provodkasi qanday aks ettiriladi ? Oddiy buxgalteriya provodkasida ikki hisobvaraq qatnashib, uning biri debetlansa, ikkinchisi kreditlanadi.
|
|
Oborot vedomostlarining qanday turlari mavjud ? Oborot vedomostlari ikki xil bo‘ladi: 1. Sintetik hisob, sintetik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti. 2. Analitik hisob, analitik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti.
|
|
Aylanma qaydnoma ma'lumotlari qaysi hisobot shaklida umumlashadi ? 1-shakl buxgalteriya balansida
|
|
Passiv schyotlarda oxirgi qoldiq schyotning qaysi tomonida aks ettiriladi ? Kredit tomonida
|
|
Qanday xolda oy oxiriga qoldiq aktiv schetlarda nolga teng ? Aktiv schotlarda oxirgi qoldiq chiqarish uchun debetdagi boshlang‘ich qoldiqqa debet oborotini qo‘shib, hosil bo‘lgan summadan kredit oboroti ayirib tashlanadi. Aktiv schotlarning debetida mablag‘larning ko‘payishi, kreditida esa kamayishi aks ettirilganligi sababli qoldiq faqat debet tomonida qolishi yoki nolga teng bo‘lishi mumkin.
|
|
Qanday xolda oy oxiriga qoldiq passiv schetlarda nolga teng ? Passiv schotlarda oxirgi qoldiq chiqarish uchun kreditdagi boshlang‘ich qoldiqqa kredit oborotini qo‘shib, hosil bo‘lgan summadan debet oboroti ayriladi. Passiv schotlarda manbalarning ko‘payishi kreditda, kamayishi esa debetda ko‘rsatilishi sababli qoldiq faqat kreditda yoki nolga teng bo‘lishi mumkin.
|
|
Oborot vedomostlari qaysi schotlar bo'yicha tuziladi ? Sintetik va analetik
|
|
Oborot vedomostlari qaysi vaqt oraligida tuziladi ? Oborot vedemosti davriy ravishda, ko'pincha har oyning birinchi kunida Bosh kitob uchun ham, barcha tizimli yordamchi kitoblar uchun tuziladigan bayonotdir. Unda har bir hisobvaraq bo'yicha hisobot davri boshidagi aylanmalar yig'indisi va uni tuzilgan kundagi qoldiq kiritiladi. Natijalarni o'zaro solishtirish orqali kitoblar tekshiriladi va har bir kitobda ochilgan schyotlarning o'rni va shu bilan birga butun iqtisodiyotning pozitsiyasi haqida umumiy ma'lumot beriladi. Oborot vedemosti asosida balanslar tuziladi, undan faqat qoldiqlar o'tkaziladi
|
|
Materiallar hisobi balansning qaysi tomonida ko’rsatiladi ? Chap tomonida
|
|
Materiallarni baholashda qanday usullardan foydalanamiz ? FIFO LIFO AVECO
|
|
Aylanma aktivlarni baholashning qanday turlari mavjud ? Haqiqiy tannarxda - ishlab chiqarish tannarxi Bozor bahosida - sotish sof qiymati
|
|
Tayyor maxsulot 4-BXMSga asosan qanday bahoda baholanadi ? Reja (normativ) tannarxi bo'yicha Haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo'yicha
|
|
Maхsulоt tannarхini kalkulyatsiyalashning buyurtmali usuli dеganda nimani tushunasiz ? Buyurtmali usul - noyob yoki maxsus buyurtma bo'yicha tayyorlanadigan buyumlarni ishlab chiqarishda qo'llaniladi.
|
|
Qaysi bir xarajat turi tannarxga qo’shiladi ? Qo'shimcha xarajat.
|
|
Mahsulot tannarxiga kiritiladigan asosiy xarajatlar necha xil ? mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar: a) bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar; b) bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari; v) boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan ustama xarajatlar;
|
|
Quyidagilardan qaysi biri mahsulot tannarxiga kiritiladi ?Mahsulot tannarxiga kiritilgan xarajatlar: 1. Bevosita va bilvosita material xarajatlar. 2.Bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari. 3. Boshqa Bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatlariga ega bo'lgan ishlab chiqarish xarajatlari. Davr xarajatlari: 1. Sotish xarajatlari 2. Boshqarush xarajatlari (ma'muriy sarf xarajatlari) 3. Boshqa operatsion xarajatlar. Moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar. 1. Foizlar bo'yicha xarajatlar. 2. Xorijiy valyuta bilan opertasiya bo'yicha salbiy kurs tafovutlari. 3. Qimmatli qog'ozlarga qo'yilgan mablag'larni qayta baholash . 4. moliyaviy faoliyat bo'yicha boshqa xarajatlar. Favqulotda xarajatlar. 1. Daromaddan olinadigan soliq to'lagunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi
|
|
Quyidagilardan qaysi biri mahsulot tannarxiga kiritiladi ?Mahsulot tannarxiga kiritilgan xarajatlar: 1. Bevosita va bilvosita material xarajatlar. 2.Bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari. 3. Boshqa Bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatlariga ega bo'lgan ishlab chiqarish xarajatlari. Davr xarajatlari: 1. Sotish xarajatlari 2. Boshqarush xarajatlari (ma'muriy sarf xarajatlari) 3. Boshqa operatsion xarajatlar. Moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar. 1. Foizlar bo'yicha xarajatlar. 2. Xorijiy valyuta bilan opertasiya bo'yicha salbiy kurs tafovutlari. 3. Qimmatli qog'ozlarga qo'yilgan mablag'larni qayta baholash . 4. moliyaviy faoliyat bo'yicha boshqa xarajatlar. Favqulotda xarajatlar. 1. Daromaddan olinadigan soliq to'lagunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi
|
|
Quyidagilardan qaysi biri mahsulot tannarxiga kiritiladi ?Mahsulot tannarxiga kiritilgan xarajatlar: 1. Bevosita va bilvosita material xarajatlar. 2.Bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari. 3. Boshqa Bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatlariga ega bo'lgan ishlab chiqarish xarajatlari. Davr xarajatlari: 1. Sotish xarajatlari 2. Boshqarush xarajatlari (ma'muriy sarf xarajatlari) 3. Boshqa operatsion xarajatlar. Moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar. 1. Foizlar bo'yicha xarajatlar. 2. Xorijiy valyuta bilan opertasiya bo'yicha salbiy kurs tafovutlari. 3. Qimmatli qog'ozlarga qo'yilgan mablag'larni qayta baholash . 4. moliyaviy faoliyat bo'yicha boshqa xarajatlar. Favqulotda xarajatlar. 1. Daromaddan olinadigan soliq to'lagunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi
|
|
Quyidagilardan qaysi biri mahsulot tannarxiga kiritiladi ?Mahsulot tannarxiga kiritilgan xarajatlar: 1. Bevosita va bilvosita material xarajatlar. 2.Bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari. 3. Boshqa Bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatlariga ega bo'lgan ishlab chiqarish xarajatlari. Davr xarajatlari: 1. Sotish xarajatlari 2. Boshqarush xarajatlari (ma'muriy sarf xarajatlari) 3. Boshqa operatsion xarajatlar. Moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar. 1. Foizlar bo'yicha xarajatlar. 2. Xorijiy valyuta bilan opertasiya bo'yicha salbiy kurs tafovutlari. 3. Qimmatli qog'ozlarga qo'yilgan mablag'larni qayta baholash . 4. moliyaviy faoliyat bo'yicha boshqa xarajatlar. Favqulotda xarajatlar. 1. Daromaddan olinadigan soliq to'lagunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi
|
|
Ishlab chiqarish bilan bog'liq moddiy xarajatlarga qaysi xarajatlar kiradi ? Ishlab chiqarish bilan bog‘liq moddiy xarajatlarga quyidagilar tegishli bo‘ladi: Ishlab chiqariladigan mahsulotning asosini tashkil etib uning tarkibiga kiradigan yoki mahsulot tayyorlashda (ishlarni bajarishda, xizmatlar ko‘rsatishda) zarur tarkibiy qism hisoblangan chetdan sotib olinadigan xomashyo va materiallar.
|
|
"Хarajatlarning tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida"gi nizom qachon qabul qilingan ? O'zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining 1999 yil 54 son qarori bilan tasdiqlangan Mahsulotni ishlab chiqarish va sotish bo'yicha xarajatlar tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi tog'risida nizom qabul qilindi
|
|
“Xarajatlar tarkibi to‘g‘risida”gi Nizomga asosan harajatlar necha guruhga bo'linadi ? Xarajatlar tarkibi to'g'risida»gi Nizomda xarajatlami turkumlash va moliyaviy natijalaming tarkib topishining asosiy qoidalari bayon etilgan. Mazkur Nizomga muvofiq hamma xarajatlar quyidagicha guruhlanadi: 1. Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga qo'shiladigan xarajatIar. 2. Ishlab chiqarish tannarxiga qo'shilmaydigan, arnmo asosiy faoliyatdan olinadigan foydadan hisobga olinadigan davr xarajatlariga qo'shiladigan xarajatlar. 3. Korxona umumxo'jalik faoliyatidan olinadigan foyda yoki zararlarda hisobga olinadigan korxona moliyaviy faoliyati bo'yicha xarajatlar. 4. Daromaddan yoki foydadan soliqlar to'langunga qadar foyda yoki zarar hisob-kitobida hisobga olinadigan tasodifiy zararlar.
|
|
Mahsulоt tannarhini kalkulyatsiya qilishning qanday usullari mavjut ? Kalkulyatsiya qilish 4 usuldan iborat bo'lib, oddiy, bo'limli, buyurtmali va normativ deb yuritiladi . 1.Oddiy usol, oddiy ishlab chiqarishda, ya'ni ko'mir, neft, gaz qazib chiqarishda, issiqlik va elektr quvvati ishlab chiqarishda, dehqonchilik, chorvachilik tarmoqlarida qo'llaniladi. Bu usulda bitta mahsulotning o'rtacha tannarxi hisobot oyidagi xarajatlar summasini xarajat moddalari bo'yicha ishlab chiqarilgan mahsulot soniga taqsirnlash yo'li bilan aniqlanadi. 2.Bo'limli usol - metallurgiya, to'qimachilik, yengil sanoat, kimyo va boshqa sanoat korxonalarida qo'llaniladi. Bu korxonalarda ishlab chiqarish bo'limlar yoki bosqichlardan tashkil topgan bo'ladi. Masalan, to'qirnachilik sanoati, ip yigiruv, to'quv va bo'yash bo'limlaridan tashkil topgan. Bo'limli usulda tayyor mahsulotning tannarxi oxirgi bo'limda aniqlanadi. Bo'limli usulning muhim xususiyatlaridan biri shuki, unda har bir sexdagi ishlab chiqarish xarajatlari ishlab chiqarishning har bir bo'limli bosqichi bo'yicha alohida hisobga olinib, bu xarajatlar hisobi mahsulotning ayrim turlari yoki guruhlari kalkulyatsiya moddalari bo'yicha yuritiladi. 3.Buyurtmali usulning mohiyati shundan iboratki, bunda hamma asosiy xarajatlar kalkulyatsiya moddalari bo'yicha har bir ishlab chiqarish buyurtmasi bo'yicha alohida hisob qilinadi. KaIkulyatsiya qilishning bu usulida xarajatlar hisobi va kalkulyatsiyalash obyekti ayrim ishlab chiqarish buyurtmalari hisoblanadi. Buyurtmaning haqiqiy tannarxi buyurtma tayyor bo'lgandan so'ng aniqlanadi. 4.Normativ usuli - asosan ishlab chiqarishning ommaviy va yirik tarmog'i bo'lgan mashinasozlik hamda metallni qayta ishlash korxonalarida qo'llaniladi. Kalkulyatsiyalashning boshqa usullari kabi bu usulda ham korxonada omborlar ishini to'g'ri tashkil qilish, ularni zarur asbob-uskunalar bilan ta'minlash, moddiy boyliklarni ishlab chiqarishga sarflash bo'yicha dastlabki hujjatlarni to'g'ri va o'z vaqtida tuzish ustidan nazorat qilish, hisob ishlarini bajarishda hisoblash mashinalaridan keng foydalanish muhim ahamiyatga egadir.
|
|
Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish to’g’risida tushuncha: Ishlab chiqarish xarajatlari hisobi va mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish usull deb u yoki bu mahsulot birligining tannarxini aniqlashda qo'llaniladigan usullar tizimiga aytiladi. Kalkulyatsiya usulini qo'llash quyidagi asosiy omillar bilan aniqlanadi. 1. Ishlab chiqarish turi va murakkabligi. 2. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi, xarakteri. 3. Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi. 4. Ishlab chiqarish jarayonining uzun-qisqaligi.
|
|
Mahsulot tannarxiga ta’rif bering ? Tannarx — bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan xarajatlarning puldagi ifodasidir. Bu oʻrinda mahsulot tannarxini uning qiymatidan farqlash lozim. Maʼlumki, mahsulot qiymati oʻz ichiga sarflangan ishlab chiqarish vositalari qiymati hamda yangidan yaratilgan qiymatni toʻliq oladi
|
|
Ta'minot jarayoniga quyidagilardan qaysi biri kiritiladi ?Тa’minot jarayonida korxona va tashkilotning bevosita o‘ziga taalluqli bo‘lgan asosiy va aylanma mablag‘larining holati hisob-kitob qilinadi va mablag‘lar holatidagi o‘zgarishlar tegishli schotlarda alohida-alohida hisobga olinadi. Bu jarayonning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u orqali boshqa jarayonlar uchun asos yaratiladi. Buxgalteriya hisobida ta’minot jarayoni quyidagi schotlarda ko‘rsatiladi: „Asosiy vositalar“ schotida; „Materiallar“ schotida; „O‘rnatiladigan asbob-uskunalar“ schotida; „Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar“ schotida.
|
|
Sotish jarayoniga quyidagilardan qaysi biri kiritiladi ? Realizatsiya (sotish) jarayonini to‘g‘ri tashkil qilish, birinchidan, bozor muvozanatiga o‘z ta’sirini o‘tkazsa, ikkinchidan, boshqa jarayonlar faoliyatining bir me’yorda olib borilishini ta’minlash uchun asos , talab va taklif, baho asosiy omillardan hisoblanib, har bir omil jarayon faoliyatiga o‘z ta’sirini o‘tkazib boradi
|
|
Ishlab chiqarish jarayoniga quyidagilardan qaysi biri kiritiladi ? Ishlab chiqarish — jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqtisodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayoni; ishlab chiqarish omillarini isteʼmol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. Ishlab chiqarish inson hayotining tabiiy sharoiti va boshqa faoliyat turlarining moddiy asosidan iborat. Kishilik jamiyati taraqqiyotining hamma bosqichlarida Ishlab chiqarish zarur. Uning mazmunini mehnat jarayoni belgilaydi. Ishlab chiqarish jarayoni 3 element — mehnat, mehnat ashyolari va mehnat vositalari boʻli-shini taqozo etadi.
|
|
Xo’jalik jarayonlarida sodir bo’lishdagi asosiy manbalar. Xo‘jalik jarayonlari ma’lum mablag‘lar zaxirasini talab etadi. SHuning uchun ham, ishlab chiqarish korxonalari imoratlar, mashinalar, uskunalar, materiallar, pul mablag‘lari, nomoddiy aktivlar va shu kabi boshqa mablag‘larga ega bo‘ladi. Korxona mablag‘larining manbalari davlat jamg‘armasidan, aksiyalarni chiqarish va sotishdan, muassislarning badallaridan, banklarning kreditlari hamda boshqa korxonalar va tashkilotlardan olingan qarzlar hisobidan, foydadan va boshqalardan tashkil etiladi. Xo‘jalik faoliyatini to‘g‘ri boshqarishda korxonaning qanday mablag‘larga egaligi, ularning joylashuvi hamda bu mablag‘lar manbalari va maqsadlarini bilish kerak.
|
|
Mol yetkazib beruvchilar kimlar ? Mol yetkazib beruvchi bu - tovarlarni sotish, yetkazib berish, ham sotish ham yetkazib berish bilan shug'illanuvchi jismoniy yoki yuridik shaxs. Shartnomaga ko'ra materialni bitta korxona ham sotsa ham bizga yetkazib bersa, bu korxona biz uchun mol yetkazib beruvchi hisoblanadi.
|
|
Sotilgan mahsulotning tan olish usullari qanday ?Tannarx — bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan xarajatlarning puldagi ifodasidir. Bu oʻrinda mahsulot tannarxini uning qiymatidan farqlash lozim. Maʼlumki, mahsulot qiymati oʻz ichiga sarflangan ishlab chiqarish vositalari qiymati hamda yangidan yaratilgan qiymatni toʻliq oladi
|
|
Sotish xarajatlari qaysi schetda hisobga olinadi Nizom binoan bu xarajatlar 9410 «Sotish xarajatlari» schyotida hisobga olinad
|
|
Quyidagilardan qaysi biri mahsulot tannarxiga kiritilmaydi ?
|
|
Hujjatlar vazifasiga qarab qanday guruhlanadi ? 1.Farmoyish beruvchi hujjatlar. Biror xo‘jalik jarayonini bajarish uchun albatta ma’sul xodimlar tomonidan buyruq beriladi yoki jamoa qaror qabul qiladi. Unda jarayonni bajaruvchi shaxslar, hamda jarayonlar bajarilishi muddati ko‘rsatilgan bo‘ladi. SHunday qilib biror xo‘jalik jarayonini bajarilishiga farmon beruvchi hujjatlar, farmoyish hujjatlari deyiladi. Ular asosida buxgalteriya provodkalari bajarilmaydi, balki korxona boshqaruvini xodimlari ishlar yuzasidan nazoratni o‘rnatish uchun xizmat qiladi. 2.Tasdiklovchi hujjatlar. Xodim, ma’sul shaxsni biror xo‘jalik jarayonini bajarganini tasdiqlovchi hujjatlar ham amalda qo‘llaniladi. Masalan, asosiy vositalarni qabul qilish, topshirish akti asosiy vositalarni qabul qilinganini, to‘lov qaydnomalari mehnat haqi berilganini (deponentlashtirilganligini) isbotlaydi. SHuning uchun ham bunday hujjatlar tasdiqlovchi hujjatlar deyiladi. 3.Farmoyish-tasdiqlovchi hujjatlar. Korxonalar buxgalteriya hisobini yuritishda shunday hujjatlar ham majvudki, ularda bir vaqtning o‘zida jarayon bajarilishiga farmon berilishi bilan birga, jarayon bajarilganligini tasdiqlash xususiyati ham mujassamlashtirilgandir. Masalan, to‘lov topshiriqnomasi korxonaning bankdagi «hisoblashish» schetidan to‘lov o‘tkazilishiga buyruq berilishi bilan birga schetdan pul o‘tkazilganligini ham isbotlaydi. Bunday hujjatlarga to‘lov talabnomasi, kassa chiqim orderlarini ham misol tariqasida keltirish mumkin. Ularda 2 xususiyat mujassamlashtirilganligi sababli, farmoyish tasdiqlovchi hujjatlar deb ataladi. 4.Ramiylashtirish hujjatlari. Buxgalteriya hisobi yuritishda xo‘jalik jarayonlari ro‘y berishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan, ammo hisob ishlarida ahamiyatli hujjatlar ham borki, ular rasmiylashtirish hujjatlar deb ataladi. Masalan, korxonada mavjud bo‘lgan asosiy vositalarga eskirish summasini hisoblash qaydnomalari, buxgalteriya ma’lumotnomalari, sotilgan tovarlarga doir o‘rtacha savdo ustamasini hisoblash jadvali, sotilgan tovarlarga tegishli transport xarajatlarini hisoblash jadvali va xokazo. Ulardan buxgalteriya hisobi registrlariga tegishli yozuvlarni aks ettirishda foydalaniladi. 5.Axborot hujjatlari. Korxonada ro‘y bergan xo‘jalik jarayonlarini asosi hisoblangan uni moliyaviy holati, tovar moddiy boyliklari zahiralari hisobot axborot beruvchi hujjatlar, ichki boshqaruv va yuqori tashkilot va muassasalari, davlat soliq nazorati, kreditorlar, hissadorlar, ta’sischilar, tashqi auditorlarga zaruriy vaqtlarda tegishli axborotlar olishda xizmat qiladi. Bunday axborot hujjatlarga mol yetkazib beruvchilar, pudratchilar bilan tuzilgan shartnomalar, bank muassasalari bilan tuzilgan shartnomalar tovar moddiy boyliklari zahiralari, tabiiy kamayish me’yorlari misol bo‘la oladi.
|
|
Hujjatlashtirish buxgalteriya hisobida qachon amalga oshiriladi ? buxgalteriya hisobida qanaqa operatsiya amalga oshirilishidan qat’iy nazar hujjatlashtirish amalga oshiriladi. Buxgalteriya hisobida asosiy rolni hujjat o’yniydi. Har bitta operatsiyada hujjat to’ldiriladi. Biz emas balki hujjat gapiradi. Har qanday xo’jalik opertasiyasi sodir bo’lgan vaqtda hujjat to’ldiriladi.
|
|
Shakllariga ko’ra buxgalteriya xujjatlari qanday guruhlanadi ? Buxgalteriya hisobining hujjatlari shakllantirish tartibiga ko'ra dastlabki va yig'ma hujjatlarga bo'linadi. Dastlabki hujjatlar deb bevosita xo'jalik muomalasi sodir bo'igan vaqtda yoki sodir bo'lganidan so'ng darrov tuziladigan hujjatlarga aytiladi. Bunday hujjatlarga kassa kirim orderi, (KO-l-shakl), kassa chiqirn orderi (KO-2-shakl)qishloq xo'jalik rnahsulotlarining kelish kundaligi, talabnorna-yuk xati, chorva mollarini tortish (o'lchash) vedornosti va boshqa hujjatlar rnisol bo'ladi. Yig'ma hujjatlar deb to'ldirilgan bir qancha dastlabki hujjatlar asosida tuziladigan hujjatlarga aytiladi. Kassirning hisoboti, bo'nak (avans) hisobotlari, fermadagi hayvon va parrandalarining harakati to'g'risidagi hisobot va boshqa hujjatlar yig'ma hujjatlarga misol bo'la oladi.
|
|
Buxgalteriya xujjatlarining vazifasi nimalardan iborat ? Buxgalteriya hujjati - bu xo'jalik muomalasi faktining haqiqatda mavjudligini yoki sodir bo'lganligini yoki sodir bo'lishi lozimligini isbotlovchi, mas'ul shaxslar irnzosi bilan tasdiqlangan yozma guvohlikdir. Hujjatlar xo'jalik muomalalari sodir bo'lgan vaqtda yoki sodir bo'lishi bilan tuzilishi va ularning mazmunini to'liq aks ettirishi kerak. Buxgalteriya hujjatlari xo'jalik faoliyatini boshqarish, nazorat va tahlil qilishda ulkan iqtisodiy va huquqiy ahamiyatga ega. Korxona resurslaridan foydalanish haqidagi tezkor ma'iumotiami olish, xo'jasizlik hollarini aniqlash va buning aybdorlarini aniqlashda buxgalteriya hujjatlarining iqtisodiy ahamiyati kattadir. To'g'ri tashkil etilgan hujjatlashtirish faqat xo'jasizlik va suiiste'mol qilish hollarini aniqlabgina qoImay, balki uning oldini olishga ham yordam beradi. Buxgalteriya hujjatlari ulkan huquqiy ahamiyatga ham egadir. O'z vaqtida va to'g'ri rasmiylashtirilgan buxgaIteriya hujjatlari xo'jalik muomalalarini amalga oshirish va ular qonuniyligining yagona isbotidir. Ular boshqa xo'jalik yurituvchi subyektlar va shaxslar bilan da'volar va har xii kelishmovchiliklarni sud hal qilishda dalil sifatida hamda hisob yozuvlarini yozishda yagona qonuniy asos bo'lib xizmat qiladi.
|
|
Biznes jarayonlari qanday guruhlanadi ? Asosiy mezon sifatida qabul qilingan narsaga qarab, biznes jarayonlarini turli yo'llar bilan tasniflash mumkin. Ko'pincha ular kompaniyaning tashkiliy tuzilishi nuqtai nazaridan jarayonlar haqida gapirishadi. Bunday hollarda asosiy mezon funktsional yukdir. Ushbu tamoyilga asoslanib, biznes jarayonlarining eng keng tarqalgan tasnifi quyidagicha:1. Asosiy - kompaniyaning asosiy mahsulotlarini (tovar yoki xizmatlarini) ishlab chiqarish bilan bog'liq: mahsulotga qo'shimcha qiymat kiritish; mahsulot yaratish; daromad olish; mijoz to'lashga tayyor bo'lgan narsalar. 2. Yordamchi yoki ichki - ma'muriy va iqtisodiy yordam: xodimlarni boshqarish; moliyaviy boshqaruv; logistika menejmenti va boshqalar 3. Menejerlar - HR, korporativ boshqaruv, sifat menejmenti va boshqalar: strategik; rejalashtirish jarayonlari; nazorat qilish .Ba'zi manbalarda bu tasnif tuzilmaviy biznes jarayonlari deb ataladi va tavsiflanadi. Birinchi o'rinda korporativ tuzilma turadi.
|
|
Taminot jarayoning mazmuni. Korxonaning ishlab chiqarish faoliyati uni ishlab chiqarish zaxiralari bilan ta'minlashdan boshlanadi. Ishlab chiqarish vositalariru sotib olish va tayyorlash jarayoni ta'minot jarayoni deb ataladi. Ta'minot jarayonida pul mablag'lari ishlab chiqarish zaxiralari va asosiy vositalar ko'rinishiga o'tadi. Bu bosqichda korxona mol yetkazib beruvchilardan, boshqa korxona va tashkilotlardan ishlab chiqarish zaxiralari (mineral o'g'it, urug'lik, yoqilg'i va moylash materiallari va h.k.) va asosiy vositalar (mashinalar, quriJmalar va h.k.) sotib oladilar va shu bilan birga ishlab chiqarish jarayonining to'xtovsizligi ta'minlanadi. Ta'minot jarayonining vazifalari quyidagicha : Ta'minot jarayonining vazifalari: I. Mol yetkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalaming bajarilishini nazorat qilish. 2. Solib olingan tovar-modiy zaxiralaming (TMZ) haqiqiy tannarxini aniqlash. 3. TMZning saqlanishi va oqilona sarflanishi ustidan nazorat o’rnatish
|
|
Ishlab chiqarish jarayoni mazmuni. Ishlab chiqarish jarayonida xo‘jalik yurituvchi subyektlarda tayyor mahsulot yaratiladi. Tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun uning turiga qarab xarajatlar qilinadi. Mazkur xarajatlar tarkibi esa, “Mahsulot (ishlar, xizmatlarjni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarininh tarkibi hamda moliyaviy natijalami shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi” nizomda keltirilgan. Korxonalarda mahsulot ishlab chiqarishda sarflanadigan xarajatlar 2010 - “Asosiy ishlab chiqarish” schyotida asta-sekinlik bilan yig‘ilib boradi. Ishlab chiqarish jarayonida buxgalteriya hisobining oldiga quyidagi vazifalar belgilanadi: - ishlab chiqarish haqiqiy hajmlarni aniqlash bunda jami ishlab chiqarilgan mahsulot, hamda mahsulotning har bir turi bo‘yicha miqdor ko‘rsatkichlarga ega bo‘linadi. Olingan ma’lumotlar ham natura, ham pul oichov birligida bodadi; - mahsulot haqiqiy tannarxini hisoblash. Buning uchun ishlab chiqarilgan barcha mahsulot va uning har bir turi bo‘yicha tannarxga kiritilgan xarajatlar haqidagi ma’lumotlardan foydalaniladi. Masalan, ishlab chiqarishdagi ishchilaming mehnat haqi, materiallar qiymati, mahsulot ishlab chiqarishda bevosita qatnashgan asosiy vositalarga hisoblangan eskirish summasi hamda ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi yordamchi va umumishlab chiqarish xarajatlari.
|
|
Sotish jarayoni mazmuni. Sotish jarayoni xo‘jalik jarayonlarini ichida oxirgisi bo‘lib, bunda ishlab chiqarish jarayoni natijasida tayyorlangan mahsulotlar sotilib, pul ko‘rinishida korxonaga kirim qilinadi. Shu bilan birga bu jarayonda sotish natijalari aniqlanadi, sotish natijalari esa, foyda yoki zarar bo‘lishi mumkin. Sotish jarayoni hisobining vazifalari quyidagilardan iborat: - sotish bilan bogiiq xarajatlami hisobini to‘g‘ri va o‘z vaqtida hisobini tashkil etish; - sotish natijasida olingan daromadlarni ular hosil bo‘lgan joylari bo‘yicha to‘g‘ri hisobini tashkil etish;
|
|
Hujjatlar rekvizitlari nima ? Buxgalteriya hisobida hujjatga asosan tegishli yozuvlami yozish uchun hujjatlarda sodir bo'igan xo'jalik muomalasi to'g'risida to'liq ma'iumot aks ettirilishi lozim. Hujjatlarda aks ettiriladigai bunday ma'lumotIarga rekvizitlarl deyiladi. Hujjatlarning rekvizitIari hisob obyektlariga nisbatan belgi rekvizitlari va mazmun rekvizitlariga bo'linadi. Belgi rekvizitlari hisob obyektlarini (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar b.) aks ettiradi. Mazmun rekvizitlari hisob obyektining tavsifini ochib beradi (o'lchovi, navi, hajrni va b.). Ahamiyatliligi bo'yicha rekivizitlar majburiy va qO'shirncha rekvizitlarga bo'linadi. Majburiy rekvizitlar har bir dastlabki hujjatda bo'lishi shart.
|
|
Hisob registri nima ? buxgalteriya hisobi registrlari — hisob yozuvlarini (buxgalteriya provodkalarini) aks ettirishga moMjallangan jadvallardir. Buxgalteriya hisobi registrlari - jumallar, vedomostlar, kitoblar, tasdiqlangan blankalardir. Hisob registrlarining ahamiyati shundaki, ularga schyotlarga tegishli ko‘rsatkichlar aks ettiriladi, umumlashtiriladi, oy oxiriga qoldiqlar aniqlanadi va umuman, xo‘jalik mablag‘lari va ular tashkil topish manbalari bilan bog‘liq ma’lumotlar aks ettirib boriladi. Hisob registrlari ma’lumotlari oy oxirida umumlashtirilib, korxona balans va hisobotlarini tuzishda asos hisoblanadi. Demak, hisob registrlaridagi ma’lumotlarning nechog‘lik o‘z vaqtida to‘g‘ri va aniq rasmiylashtirilishi nafaqat korxonaning o‘zim uchun, balki uning balans va hisobotlaridan foydalanuvchilar uchun ham ahamiyatli ekan
|
|
Inventarizasiyaning mazmuni nimadan iborat ? Inventarizatsiya - bu mijozlarga sotadigan mahsulot. Inventarizatsiyani korxona sotib olishi va xaridorlarga mahsulotini o'zgartirmasdan sotishi mumkin. Inventarizatsiya shuningdek xaridorlarga sotiladigan yangi mahsulotni yaratish uchun inventarizatsiyani o'zgartirishi yoki boshqa inventarizatsiya qismlari bilan birlashtirilishi mumkin. Tovar-moddiy zaxiralarni aniqlash nuqtai nazaridan eng muhim xususiyati shundaki, korxona ularni xaridorga qandaydir shaklda yoki biron bir shaklda sotmoqchi bo'lgan narsalarni sotib oladi.
Tovar-moddiy zaxiralarni sotib olish va sotish bilan bog'liq xarajatlar biznesga soliqlarni kamaytirishi mumkin bo'lgan biznes xarajatlari hisoblanadi. Tovar-moddiy zaxiralarni sotishdan olingan xarajatlar va yalpi foyda sizning biznesingiz bo'yicha deklaratsiyaning asosiy qismidir. Siz o'zingizning inventarizatsiyangizning aktiv qiymatidan biznes uchun kredit uchun garov sifatida foydalanishingiz mumkin.
Sizning biznesingizda ishlatiladigan ta'minot va sotish narxida ishlatiladigan materiallar o'rtasidagi farqni bilishingizga ishonch hosil qiling. Umumiy biznes materiallari, masalan ofis idoralari, tozalovchi materiallar va kompyuterlar, sizning biznesingiz bo'yicha soliq hisobotida xarajat sifatida ko'rsatilgan, ammo ular zaxiralar hisoblanmaydi. Savdoda ishlatiladigan materiallar sotilgan mahsulotlar tannarxiga qo'shiladi va ular zaxiralar deb hisoblanadi.
|
|
Inventarizasiya nima uchun kerak ? Yillik inventarizatsiya davriyligi, ularni o'tkazish tartibi va tekshirish ob'ektlari tashkilot rahbari tomonidan belgilanadi. Inventarizatsiya to'g'risidagi nizom tegishli buyruq chiqarish orqali o'rnatiladi.
|
