Buxgalteriya hisobining mohiyati va ahamiyati

Buxgalteriya hisobi standarti buxgalteriya hisobi siyosati va amaliyotining asosini belgilaydigan printsiplar, standartlar va protseduralarning umumiy to'plamidir. Buxgalteriya hisobi standartlari barcha mamlakatlarda moliyaviy hisobotlarning shaffofligini yaxshilaydi. Amerika Qo'shma Shtatlarida Umumiy qabul qilingan buxgalteriya tamoyillari moliyaviy hisobotlarni tayyorlash uchun keng qabul qilingan buxgalteriya standartlari to'plamini tashkil etadi. Xalqaro kompaniyalar buxgalteriya hisobi standartlari xalqaro kengashi tomonidan o'rnatilgan va AQShning GAAP bo'lmagan shirkatlari moliyaviy hisobotlarni taqdim etadigan xalqaro moliyaviy hisobot standartlariga amal qiladilar.

Buxgalteriya hisobi standartlari korxonaning moliyaviy faoliyatining barcha jihatlariga, shu jumladan aktivlar, passivlar, daromadlar, xarajatlar va aktsiyadorlarning kapitaliga tegishli.Buxgalteriya standartining o'ziga xos misollariga daromadlarni aniqlash, aktivlarni tasniflash, amortizatsiya qilishning mumkin bo'lgan usullari, amortizatsiya qilinadigan deb hisoblanadigan usullar, lizing tasniflari va ulushlarni hisobga olish kiradi.

Buxgalteriya hisobotining mohiyati va ahamiyati
Buxgalteriya hisobida xo’jalik faoliyati natijasida sodir bo’layotgan barcha operatsiyalar hujjatlar asosida qayd qilinib boriladi.. Xo’jalikda operativ rahbarlik va mablag’lar harakatini nazorat qilish uchun shu ma'lumotlardan foydalaniladi. Lekin tuman, viloyat va respublikamiz tarkkiyotini belgilash uchun har bir xo’jalikning joriy hisob ma'lumotlari xali yetarli emas. Chunki har bir xo’jalik buxgalteriya hisobi ma'lumotlari,faqat shu xo’jalik mulki bo’lgan mablag’lar holati va ularning manbaalarini ifodalaydi. Misol «asosiy vositalar» schyoti shu xo’jalikda kancha so’mga qanday turdagi asosiy vositalar borligini, ularning operatsiyalari natijasida qanday o’zgarganligini, "Materiallar" schyoti esa shu xo’jalikda kancha so’mlik va qanday turdagi,kancha xom-ashyo materiallar borligini va ularning harakatini bildiradi.
Xo’jalikka yaxshi rahbarlik qilish uchun, bu yil xom-ashyo materiallarimiz zahirasi utgan yildagidan ko’pmi yoki kammi, shuningdek ishlab chqarish xarajatlari va uning oy, yilda kancha va utgan oy, yilda kancha edi; ishlab chiqarilgan mahsulotlar ko’paydimi, qaysi turlari ko’paydi, tayyor mahsulotlar qanday sotilayapti, ulardan qaysi turlarini ishlab chqarish foydalirok va hokazolar. Bu savollarga biror xudud bo’yicha javob olish uchun buxgalteriya hisobotlarini umumlashtirish zarur. Chunki shu kabi savollarga uxshash xalq xo’jaligiga rahbarlik qilish uchun kerakli bo’ladigan ko’pgina ma'lumotlarni beradi.
Korxona rahbarlari hisobot ma'lumotlari asosida faoliyat natijalarini,mablag’’larning joylanishi.debitor qarzlarning o’zgarishini va shu kabi ko’rsatkichlarni urganadi. Korxona xodimlari uchun mehnat haqi va iqtisodiy ragbatlantirishni yaxshilash uchun daromadlilik holati va uning o’zgarishi qiziqarli.
Mol yetkazib beruvchilar, kreditorlar, banklar buxgalteriya hisobotlari ma'lumotlari asosida korxonaning to’lovga layokatligini, moliyaviy barqaror rivojlanayotganligini tahlil qiladi.
Shuning uchun ham buxgalteriya hisoboti ma'lumotlari haqqoniy real voqeani (summani) aks ettirishi, daromad va xarajatlar hisobot davriga mos bo’lishi, hisobot ma'lumotlari o’zaro taqqoslama bo’lishlari, hamda uz muddatida to’zilgan bo’lishi lozim.
Hisobot ma'lumotlarining haqqoniyligi ta'minlash maqsadida yillik hisobot to’zishgacha korxona mablag’lari va ularni tashkil etuvchi manbaalarning asosiy qismi inventarizatsiyadan o’tkaziladi. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar buxgalteriya balansida eskirish summalari ayrilib qoldiq baholarida aks ettiriladi. Tovar moddiy boyliklar esa haqiqiy tannarxda aks ettiriladi. Buxgalteriya hisobotini to’zish tartibi, uning tarkibi.hisobot shakllarining mazmuni, hisobotni taqdim etish masalalari BXMS-1 «Hisob yuritish siyosati va moliyaviy hisobot»da ko’rsatilgan.
Korxonalar buxgalteriya hisobotlarining hisobot davrlari bo’lib joriy yil.ya'ni kalendar yil 1-yanvardan 31-dekabrgacha hisoblanadi.
Shunday kilib buxgalteriya hisobotlari xo’jalik yurituvchi sub'ekglarning mulkiy va moliyaviy holatini,hamda faoliyat natijalari to’q’risidagi ma'lumotlarni muddatga umumlaiggirish usulidir.
Buxgalteriya hisobotlarining namunaviy shakllarini Respublika Moliya Vazirligi tasdiqlaydi va ularni to’zish bo’yicha yuriqnomalar qabul qiladi. Boshqa vazirliklar, uyushmalar, mussasalar, kuyi tashkilot, korxonalar uchun o’ziga xos hisobot shakllarini, moliya vazirligi bilan kelishilgan holda, qabul qilishlari mumkin.
Hisobot buxgalteriyaning sintetik va analitik hisob ma'lumotlari asosida to’zilib,unga kushib yozish,ongli ravishda ma'lumotlarni bo’zib ko’rsatganlik uchun, xo’jalik raqbarlari va bosh buxgalterlar javob beradilar. Buxgalteriya hisobotlari uz vaqtida to’zilib,tegishli organlarga topshirilishi zarur. Yuqori tashkilotlar o’zlariga qarashli korxona.xo’jaliklar hisobotlari asosida yigma (jamlama) hisobot tuzadilar.