Buxoro amirligida tashqi siyosat va diplomatiyaning rivojlanishi tarixidan

---

WWW.HUMOSCIENCE.COM
81 
BUXORO AMIRLIGIDA TASHQI SIYOSAT VA DIPLOMATIYANING 
RIVOJLANISHI TARIXIDAN 
Rajabov Shohizamon Nusrat o‘g‘li
BuxDU, magistrant 
Annotatsiya:
Ushbu 
maqolada 
Buxoro 
amirligini 
1756-1920-yillarda 
boshqargan Mang‘itlar sulolasi va uning amirlari davrida davlatning diplomatiya tarixi, 
tashqi siyosati, o‘zaro elchilik aloqalari, jumladan, Eron, Turkiya va Rossiya bilan 
o‘rnatilgan birodarlik, do‘stlikning natijalari va o‘zaro iqtisodiy-ijtimoiy sohalarning 
rivojlanish tarixi ilmiy jihatdan tahlil etilgan. 
Kalit so‘zlar:
Gʻarb, Sharq, Istanbul, Rossiya,Eron, Buxoro, Qo‘qon, Xiva 
maorif, madaniyat, inqilob, mudarris, jamiyat, munozara, Angliya, Hindiston, 
Markaziy Osiyo. 
FROM THE HISTORY OF FOREIGN POLICY AND DEVELOPMENT 
OF DIPLOMACY IN THE EMIRATE OF BUKHARA 
 
Annotation:
Bukhara State University ABSTRACT This article provides a 
scientific analysis of the history of diplomacy, foreign policy, embassy relations, 
including the results of fraternal friendship with Iran, Turkey and Russia, and the 
history of economic and social development during the reign of the Mangit dynasty 
and its emirs who ruled the Bukhara Emir from 1756 to 1920. given
Keywords:
West, East, Istanbul, Russia, Iran, Bukhara, Kokand, Khiva 
education, culture, revolution, mudarris, society, discussion England, India, Central 
Asia.

---

WWW.HUMOSCIENCE.COM
82 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
O‘rta asrlarda Gʻarb bilan Sharqni bog‘lovchi muhim karvon yo‘llarining 
o‘tganligi, islom madaniyati o‘choqlaridan hisoblanmish Samarqand, Buxoro va 
Urganch (keyinchalik Xiva) shaharlarining joylashganligi, savdo-sotiq va 
hunarmandchilikning rivojlanganligi va boshqa qator jihatlarni sanab o‘tish mumkin. 
Biroq tadqiqot doirasida o‘rganilayotgan davrga kelib, ya’ni XVIII o‘rtalari – XX asr 
boshlarida Markaziy Osiyo davlatlari, xususan, Buxoro, Qo‘qon va Xiva xonliklari 
savdo-sotiq, ilm-fan va boshqa sohalarda jahon svilizatsiyasidan birmuncha ortda qolib 
ketdi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, yuqoridagi holatlarning yuzaga kelishiga bir 
qator omillar sabab bo‘lgan. Birinchidan, mazkur hududda o‘z manfaatlariga ega 
bo‘lgan dunyoning yetakchi davlatlarining o‘zaro nizolari (Rossiya-Turkiya, Rossiya-
Eron, Angliya-Hindiston nizolari); ikkinchidan, Markaziy Osiyo davlatlarida o‘zaro 
birlikning, hamjihatlikning mustahkam emasligi; uchinchidan, qo‘shni Eron, 
Afg‘oniston davlatlari bilan davlatlararo hududiy nizolarga barham berilmaganligi; 
to‘rtinchidan, mahalliy urug‘-aymog‘chilikning kuchayishi natijasida yuzaga kelgan 
ichki kelishmovchiliklar va g‘alayonlarning (xitoy-qipchoqlar, shialar) uzluksiz davom 
etishi va boshqalar. Yuqoridagi omillar bilan bir qatorda, xonliklarning yirik davlatlar 
o‘rtasidagi nizolardan foydalangan holda har tomonlama o‘ylangan va muayyan 
maqsadni ko‘zlagan tashqi siyosat, xususan, diplomatik munosabatlarni to‘g‘ri yo‘lga 
qo‘ymaganligini ham keltirib o‘tish o‘rinlidir. Binobarin, milliy manfaatlarni ustuvor 
yo‘nalish sifatida oqilona tashqi siyosatni amalga oshirish o‘z navbatida, davlatning 
ichki va tashqi mustaqilligini, xavfsizligini, taraqqiyotini belgilab beruvchi muhim 
omil hisoblanadi. Ta’kidlash joizki, ushbu omilga nafaqat, xonliklar va Chor Rossiyasi 
davrida, balki yaqin o‘tmish ittifoq tuzumi zamonida ham muayyan darajada e’tibor 
berilmagan hamda bu borada yetarli tajriba va amaliyot mavjud bo‘lmagan. 

---

WWW.HUMOSCIENCE.COM
83