Sınıflandırma (Taksonomi) Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılmasıdır. Günümüze kadar iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır
Ampirik (Suni) Sınıflandırma
Ampirik (Suni) Sınıflandırma
Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır.
Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmıştır.
Görevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır.
Örnek;
Kuşun kanadı
Sineğin kanadı
Yarasanın kanadı
Bu sınıflamaya göre yarasa ve sinek kuşlar grubuna dâhil edilmiştir. Geçerliliği olmayan bir sınıflandırmadır.
Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma:
Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma:
Canlıların bütün özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik özellikleri) göre yapılmıştır.
Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır.
Yapısı aynı yani homolog organlar dikkate alınmıştır.
Örnek;
insanın kolu
Balinanın ön yüzgeci
Yarasanın kanadı
Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmiştir. Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır.
Taksonomi Grupları
Taksonomi Grupları
Türkçe Latince Örnek - 1 Örnek – 2
Alem = Regnum : Hayvanlar : Animal
Şube = Filum : Omurgalı : Kordata
Sınıf = Clasis : Memeliler : Mammals
Takım = Ordo : Carnivor : Carnivor
Aile = Familya : Felidea : Canidea
Cins = Genus : Felis : Canis
Tür =Species: Felis domesticus : Canis domesticus
(Ev kedisi) (Ev köpeği)
Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe;
Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe;
Grup sayısı artar.
Gruptaki birey sayısı azalır.
Ortak özellikler artar.
Gen benzerliği artar.
Protein benzerliği artar.
Tür sayısı azalır.
Akrabalık artar.
Yapısal benzerlik artar.
TÜR
TÜR
İki canlının aynı tür olması için;
Ortak özelliklerinin en çok olması,
Aynı atadan gelmesi ve
Çiftleşerek verimli nesiller oluşturması gerekir. Aynı tür canlıların;
Kromozom sayıları,
Beslenme şekilleri ve
Üreme şekilleri aynıdır. Aynı tür canlıların;
DNA dizilişleri,
Protein yapıları ve
Enzim çeşitleri farklı olabilir.
Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı;
Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı;
Tür Adı = Cins Adı + Tanımlayıcı ad yazılarak elde edilir. Buna, ikili adlandırma (binominal) denir. Örnek :
Ev kedisi : Felis domesticus
Ev köpeği : Canis domesticus
Kara çam : Pinus nigra
Fıstık çamı : Pinus pinea
Kara dut : Morus nigra
Beyaz dut : Morus alba
Türler sabittir ve türler arasında geçiş olmaz.
Akrabalık ilişkileri cins isimlerinin benzerliğine
göre yapılır
CANLILARIN
CANLILARIN
SINIFLANDIRILMASI
Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılır.
A.Prokaryot Canlılar
Çekirdek zarı yoktur.
DNA sitoplazmadadır.
Zarlı organelleri yoktur.
Ribozom organeli bulunur.
Monera aleminden oluşur.
1.Monera Alemi
Bakteriler,
Mavi - yeşil algler den oluşur.
B.Ökaryot Canlılar
B.Ökaryot Canlılar
Çekirdek zarı vardır.
DNA sitoplazmada bulunmaz.
Zarlı organelleri vardır.
Ribozom organeli bulunur.
Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlar olmak üzere dört alemden oluşur.
1. Protista alemi
1. Protista alemi
Amip (Kök ayaklı)
Öglena (Kamçılı canlı)
Paramesyum (Terliksi canlı)
Plazmodyum malaria
Cıvık mantarlar dan oluşur.
2.Mantarlar alemi (Fungi)
Küf mantarları,
Şapkalı mantarlar
Pas mantarı
Maya mantarları dır.
3) Bitkiler Alemi ( Plants )
3) Bitkiler Alemi ( Plants )
Çiçeksiz bitkiler;
Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu)
Damarlı çiçeksiz bitkilerden (Eğrelti)
Çiçekli bitkiler;
Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Çam, Sedir vs.)
Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)
4. Hayvanlar Alemi ( Animals )
4. Hayvanlar Alemi ( Animals )
Omurgasız hayvanlar
1) Süngerler
2) Sölenterler
3) Solucanlar
4) Eklembacaklılar
5) Yumuşakçalar
6) Derisidikenliler.
Omurgalı hayvanlar
1) Balıklar
2) Kurbağalar
3) Sürüngenler
4) Kuşlar
5) Memeliler den oluşur.
Virüsler
Hücresel yapıda değildirler.
Sitoplazması, organelleri ve enzim sistemleri yoktur. Protein kılıf ve nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur. Zorunlu hücre içi parazittirler.
Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır.
Enzim, protein ve enerji üretemezler fakat girdiği konak hücrede bunları yaptırır ve kullanırlar.
Yapısında bulunan enzimi ile konak hücre içerisine girerek yönetimi ele geçirip çoğalırlar.
Virüslerin konakları özeldir, başka hücrelere girmezler. Örneğin; kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsü akyuvar hücrelerinde çoğalır.
Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir. Hücreler virüslere karşı interferon üretir.
Virüsler
Virüsler
Aktif hareket etmez,
Büyümez,
Beslenmez,
Bölünmezler.
1. Monera Alemi
1. Monera Alemi
Prokaryot canlılardır.
a) Mavi - Yeşil Algler
Prokaryot canlılardır.
Ribozomdan başka organeli yoktur.
Çekirdek zarı yoktur.
Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar.
Fotosentez yapan ototrof canlılardır.
Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır.
Hücre çeperi vardır.
b) Bakteriler
Prokaryot canlılardır.
Ribozomdan başka organeli yoktur.
Çekirdek zarı yoktur.
BAKTERİ HÜCRESİ
BAKTERİLER
BAKTERİLER
Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir.
Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur.
Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı ve direnci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır.
Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir.
1) Oksijen ihtiyacına göre;
Oksijenli solunum yapanlar, (Aerop)
Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaerop)
Her ikisini yapanlar. (Fakültatif)
2) Beslenmelerine göre;
Kendi besinini yapanlar (Ototrof)
Fotosentez yapanlar,
Kemosentez yapanlardan oluşur.
Hazır besin alanlar (Heterotrof)
3) Üremelerine göre;
3) Üremelerine göre;
Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer.
Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı tür bakteriler arasında konjugasyon köprüsü ile gen aktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür.
Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endospor oluşturur. Uzun süre bu halde kalabilir.
Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğer bakterileri öldüren maddelere antibiyotik denir
2. Protista Alemi
2. Protista Alemi
Ökaryot canlılardır.
Hareketlerine göre sınıflandırılırlar.
Çok çeşitlidir. Amip, Öglena, paramesyum.
a) Amip (Kök ayaklı)
Yalancı ayaklarıyla hareket eder.
Hazırcı yani heterotroftur.
Fagositoz yapar ya da parazit yaşar.
b) Öglena (Kamçılı)
Kamçılarıyla hareket eder.
Hem hazır besin alır hem de ışıklı ortamda kloroplastı ile fotosentez yaparak besin üretir.
c) Paramesyum (Terliksi canlı)
Silleriyle hareket eder.
Hazır besin alırlar yani heterotroftur.
3.Mantarlar Alemi (Fungi)
3.Mantarlar Alemi (Fungi)
Klorofil içermediklerinden hazırcı, yani heterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaşarlar. Hücre çeperi bulunur. Depo maddeleri glikojendir. Sporlarla ürerler.
Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları, şapkalı mantarlar vs.
Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi bazıları da yenir
4. Bitkiler Alemi ( Plants)
4. Bitkiler Alemi ( Plants)
Kloroplastlı ototrof canlılardır.
Hücre çeperi bulunur.
Sentrozom yoktur.
Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler.
Yedek depo maddeleri nişastadır.
Üremelerine göre sınıflandırılırlar.
a) Çiçeksiz Bitkiler
Çiçek ve tohum oluşmaz.
Gerçek kök, gövde ve yaprak yoktur.
Sporlarla ürer ve döl almaşı görülür.
- Suyosunu ve karayosunlarında iletim demetleri yoktur.
- Eğreltilerde iletim demetleri vardır.
b) Çiçekli Bitkiler
b) Çiçekli Bitkiler
Çiçek ve tohum oluşturulur.
Kök, gövde ve yaprak vardır.
Eşeyli ürerler.
Açık (çam) veya kapalı (elma) tohumlu olabilirler.
Tohumlar tek (mısır) veya çift (nohut) çenekli olabilir.
5.Hayvanlar Alemi (Animals)
Hepsi heterotroftur.
Hücre çeperi yoktur.
Sentrozom vardır.
Yedek depo maddesi glikojendir.
İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır.
a) Omurgasızlar
a) Omurgasızlar
Bel kemiği yoktur.
Kapalı veya açık dolaşım görülür.
Hemoglobin varsa kan sıvısındadır.
Altı sınıftan oluşur.
1.Süngerler
1.Süngerler
Denizde bir yere tutulu yaşarlar.
iğne şeklinde ışınsal iç iskeleti vardır.
Sinir sistemleri yoktur.
Eşeyli ve eşeysiz ürerler.
Hücre içi sindirim yaparlar.
2.Sölenterler
2.Sölenterler
Denizde yaşarlar.
Tek açıklıklıdırlar.(Gastro Vasküler boşluk)
Sinir ağı ve sinir hücreleri bulunur.
Eşeyli ve eşeysiz ürerler.
Hücre dışı ve hücre içi sindirim yaparlar.
Örnek; Hidra, deniz anası ve Mercanlar.
3.Solucanlar
3.Solucanlar
Tatlı su ve çamurlarda yaşarlar.
Üç çeşidi vardır.
I.Yassı Solucanlar
Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır.
Hücre dışı ve hücre içi sindirim görülür.
ip merdiven sinir sistemi vardır.
Çift cinsiyetli yani hermafrodittir.
Çoğu parazittir.
Boşaltım protonefridyumlarda olur.
Örnek : Ergin Ara konak
Köpek tenyası Köpek İnsan
II. Yuvarlak Solucanlar
II. Yuvarlak Solucanlar
Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır.
Çoğu parazittir.
Örnek; Kancalı kurt ve bağırsak kurdu vs.
III. Halkalı Solucanlar
III. Halkalı Solucanlar
Vücutları segmentlidir.
Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır.
Hücre dışı sindirim görülür.
ip merdiveni sinir sistemi vardır.
Çift cinsiyetli yani hermafrodittir.
Kapalı dolaşım görülür.
Boşaltım organı nefridyumlardır.
Deri solunumu yaparlar.
Örnek; Toprak solucanı vs.
4.Kuşlar
4.Kuşlar
Karada yaşarlar.
iç döllenme ve dış gelişme görülür.
Akciğer solunumu yaparlar.
Kalp dört odalıdır.
Kapalı dolaşım görülür.
Vücuda temiz kan gider.
Hücre dışı sindirim görülür.
Sıcak kanlıdır.
Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır.
Örnek;Serçe, kanarya, şahin vs.
5. Memeliler
5. Memeliler
Suda ve karada yaşarlar.
İç döllenme ve iç gelişme görülür.
Yavrular sütle beslenir.
Akciğer solunumu yaparlar ve alveol vardır.
diyafram kası bulunur.
Kalp dört odalıdır.
Kapalı dolaşım görülür.
Alyuvarlar çekirdeksizdir.
Vücuda temiz kan gider.
Hücre dışı sindirim görülür.
Sıcak kanlıdır.
Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır. Örnek; Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs.
Beslenme İlişkileri ve Etkileşim
Beslenme İlişkileri ve Etkileşim
Tabiattaki bütün canlılar birbiriyle etkileşim halindedir.
Bu etkileşim kendini beslenme ilişkisi şeklinde gösterir.
Canlılar beslenme ilişkileri bakımından ikiye ayrılır
1.Üretici (Ototrof) Canlılar
1.Üretici (Ototrof) Canlılar
Kendi besinini kendileri yaparlar.
İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler.
iki çeşittir.
a) Fotosentetik Canlılar
Klorofil bulundururlar.
Işık enerjisini kullanırlar.
Örnek; Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler.
b) Kemosentetik Canlılar
Klorofilleri yoktur.
Kimyasal enerjiyi kullanırlar. Örnek; Bazı bakteriler.
2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar
2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar
Hazır besin alırlar.
Organik maddeleri başka organik maddelere ya da inorganik maddelere dönüştürürler.
Üç çeşittir.
a) Holozoik Beslenme
a) Holozoik Beslenme
Katı besinlerle beslenirler.
Sindirim sistemi gelişmiştir.
(3)Üç çeşittir.
Otçul: (Herbivor) inek, kuzu vs.
Etçil: (Karnivor) Kedi, köpek vs.
Hem etçil hem otçul: (Omnivor) insan, ayı.
b) Simbiyotik Beslenme
b) Simbiyotik Beslenme
Ortak beslenme şeklidir.
Üç çeşittir.
1 ) PARAZİTİZM
Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.(+,-)
Ayrıldıklarında parazit olan azalır, diğeri artar.
İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş fakat dış parazitlerin gelişmiştir.
Örnek; Plazmodyum, bazı bakteriler,kene vs.
2. Kommensalizm
2. Kommensalizm
İki canlıdan birinin diğerine zarar vermeden birlikte yaşamasıdır. (+, 0)
Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.
3. Mutualizm
3. Mutualizm
iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.(+, +)
Örnek;insan bağırsağındaki vitamin üreten bakteriler ve insan. Örnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.
c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller)
c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller)
Organik artıklarla beslenme şeklidir.
Organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürürler.
Ayrıştırıcılar da denir.
Örnek; Bazı bakteriler ve bazı mantarlar.
Not: Bazı canlılar hem üretici hem de tüketicidir. Öglena ve böcekçil bitkiler gibi.
