Cəfərova Gülbahar Şahin qızı (magistrantın s a. a. )

Cədvəl 2.2. Yeməkxana qablarının çeşidi. 
 
Teflon tava 
Alüminium tava 
Çuqun qazan 
Çuqun qab. (tutacaq hissə taxta) 
Paslanmaz polad qazan 
Teflon qazan 

---

52 
Alüminium qab 
Mis qab 
Latun samovarlar 
 
Şəkil 2.2 Mis qabların çeşidi 

---

53 
III. FƏSİL. YEMƏKXANA TƏYINATLI METAL QABLARIN ISTEHLAK 
XASSƏLƏRININ QIYMƏTLƏNDIRILMƏSI. 
3.1. Yeməkxana təyinatlı metal qabların mexaniki xassələrinin laboratoriya 
üsulu ilə qiymətləndirilməsi. 
İstehlak mallarının tədqiqində istifadə olunan laboratoriya metodları üç qrupa 
bölünür. Bunlar fiziki, kimyəvi və mikroskopik üsullardır.

Fiziki üsul-məmulatın fiziki xassələri yəni, kütlə, mexaniki, termiki, optiki və s.

Kimyəvi üsul-məmulatın tərkibinin yoxlanması zamanı aparılır.

Mikroskopik üsul-məmulatın mikrostrukturunu təyin etməyə köməy edir.
Əmtəə və materialların tədqiq olunmasında ümumi olaraq kütlə və mexaniki 
xassələrin yoxlanması geniş yayılmışdır. Mexaniki xassə göstəriciləri dağıdıcı 
maşınlarla təyin edilir. Dağıdıcı maşınlar üç qrupa bölünür:sıxıcı hissələri daimi 
sürətlə işləyən;sürətin artması ilə bərabər nümunəni dartan;yükün artma sürəti ilə 
nümunəni dartan.
Sıxıcı hissələri daimi sürətlə işləyən maşınlar rəqqaslı qüvvəölçənə malikdirlər. 
İstifadə qaydası belədir, əvvəlcə nümunə sıxac arasın yerləşdirilir və bərkidilir. Alt 
sıxac daima sürətlə işləyən, radiusu R olan, M rəqqasın fırlanma oxu ilə P halında 
yerləşir. Beləliklə. rəqqasın meyletmə dərəcəsinə görə ona P qüvvəsi təsir edir.
(6). P=
(𝑚𝑙 ∗ 𝑠𝑖𝑛𝛼)/𝑅 
Metallardan və ərintilərindən hazırlanan hər bir əşyanın, avadanlığın, detalın, 
qabların və s. məmulatların hazırlanması zamanı metalın isehlak xassəsini bilmək 
vacibdir. Məsələn, yeməkxana qabların möhkəmlik, odadavamlılıq, bərklik, 
mexanikidavamlılıq, gigyeniklik, təhlükəsizlik xassələrinin olması keyfiyyətə birbaşa 
təsir edir. [3] 

---

54 
Hər bir məmulatın keyfiyyətini yoxlayarkən onun mexaniki, fiziki-kimyəvi 
xassələri, termiki, qoruyucu və qalvanik 
örtüyün keyfiyyətinin təyini və s. 
xassələr müxtəlif metodlarla təyin 
edilir. Bu proseslər normativ-texniki 
sənədlərə uyğun olaraq, mütəxəssis 
ekspertlər 
tərəfindən 
müasir 
avadanlıqlarla 
təchiz 
olunan 
laboratoryalarda aparılır.
Mexaniki 
xassələrin 
qiymətləndirilməsi zamanı məmulatın 
elastikliyi, plastikliyi, özülülüyü, möhkəmliyi, bərkliyi tədqiq olunur. Metal 
məmulatlara xaricdən edilən təsir göstərilə bilər. Bu zaman metalda gərginlik əmələ 
gəlir. Gərginlik-yükün metal səthə etdiyi təsirlə ölçülür. Bu zaman metal 
deformasiyaya uğrayır. Deformasiya-xarici təsirin nəticəsində, məmulatda baş verən 
fiziki-mexaniki prosesdir. Yəni məmulatın öz əvvəlki formasını dəyişə bilməsi və ya 
saxlamasıdır. Xarici qüvvələrin təsiri nəticəsində deformasiyaya uğramış metalın, 
təsir kəsildikdən sonra öz əvvəlki formasına qayıtması elastiklik adlanır. Plastiklik isə 
deformasiya olunmuş metalın, xarici təsir kəsildikdən sonra öz əvvəlki forması 
saxlamaq qabiliyyətidir.  
Möhkəmlik. Metalların xarici təsirlərin qüvvəsinə məruz qaldıqda dağılmaya 
müqaviməti möhkəmlik adlanır. Möhkəmlik göstəricisini təyin etmək üçün sınaq 
nümunəsini xüsusi maşınlarda sınaqdan keçirirlər. Bu zaman nümunənin dartılma 
davamlıığı, sıxılma, burulma, əyilmə qabiliyyəti yoxlanılır. Yeməkxana təyinatlı 
mallarda keyfiyyətə verilən tələblər içərisində möhəmlik əsas göstəricidir. Dartılma 
sınaqları geniş istifadə olunur. Bu üsulla metal nümunə standarta uyğun olaraq 
(DÜST 1497-72) yoxlanılır.