Central asian research journal for interdisciplinary studies (carjis)

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) 
Google Scholar 
ISSN:2181-2454 
www.carjis.org
VOLUME 1 | ISSUE 3 | 2021 
Tashkent, Uzbekistan 265 E-mail: [e-mail] 
barcha sohalariga oid termin va terminologik sistemalar vujudga keldi. Ular, asosan, 
tarjima va original asarlar yaratish jarayonida vujudga kelmoqda. Ular o‗zlari 
ifodalagan tushuncha bilan birga qabul qilinadi, lekin o‗zlashtirgan tilda lug‗aviy 
ma‘noga ega bo‗lmaydi. Fransuz tili boshqa tillar kabi o‗z leksik boyligiga ega. So‗z 
boyligining ma‘lum bir qismini atamalar tashkil qiladi. Terminlar muayyan bir 
sohaga oid tushunchalarni ochiq ifoda etuvchi so‗zlar bo‗lsada, lekin u so‗zlarning 
qo‗llanishi shu soha kishilarigagina ma‘lum va tushunarlidir. Buni qilichbozlik sport 
turi misolida ko‘rib chiqishimiz mumkin. 
Terminlarni o‗zbek tiliga tarjima qilishda ularni e‘tibor bilan o‘rdanish muhim 
ahamiyatga egadir. 
 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI 
Terminlarni yasash usullari 
Terminlar yasashning eng ko‗p tarqalgan usuli — mavjud so‗zlarga yangi 
ma‘no berish (ularni boshqacha tushunish). Masalan, ko‗prik, kirish, o‗tish, chiqish 
kabi so‗zlar gimnastikada ana shunday terminlardan hisoblanadi. Ko‗pincha terminlar 
so‗zlarning, masalan, past-baland (bruslar), balandlab uzoqqa (sakrash) singari o‗zaro 
(birlashishidan ham yasaladi. Osilish, tayanish, tebranish, o‗tirish va shu kabi ayrim 
so‗zlar termin sifatida qo‗llaniladi. Statik holatlarni bildiradigan terminlar, masalan, 
tayanish, bilaklarga tayanish, qo‗ltiqlarga tayanish; kuraklarda - turish, kallada tu-
rish, qo‗llarda turish kabilarda tayanch sharti hisobga olinadi, osilish, burchakli 
osilish, bukilib osilish, egilib osilish gavda holati (uning bo‗g‗inlarini bir-biriga 
nisbatan qanday turishini) hisobga olib yasaladi. 
Tebranish mashqlarining terminlari muayyan harakatlantiruvchi faoliyat 
xususiyatlarini hisobga olib yasaladi. Masalan: bilaklarga tayanib turib oldinga 
siltanib ko‗tarish, qaddini rostlab siltanib ko‗tarilish, oyoqni juftlab yoki bitta oyoqda 
ko‗tarilish va hokazo. Sakrash va sakrab turish terminlari sport gimnastikasida 
gavdaning havodagi holatiga qarab belgilanadi, masalan: oyoqlarni yig‗ib sakrash, 
oyoqlarni kerib sakrash, to‗ntarilish; badiiy gimnastikada gavda bilan oyoqlar 
holatiga qarab belgilanadi: yopiq sakrash, ochiq sakrash, odimlab sakrash, sapchish, 
tayanib dumbaloq oshish, tashlanib sakrash, siltanib sakrash, chir aylanib sakrash va 
hokazolar.
Shu o‗rinda qilichbozlik sportida foydalaniladigan qurollar turlarining kelib 
chiqish tarixi va bu atamalarni o‗zbek tiliga qanday tarjima qilish borasida 
mulohazalar tug‗iladi. Ushbu sport turida 3 xil qurol bor: sablya, rapira va shpaga. 
Qilichbozlikdagi qurollarning har biri turlicha o‗z tarixiga ega. Qadim-qadimda 
janglarda yaqin masofalarda to‗qnashuv taqdiri hal qilingan bo‗lsa, insoniyat turli 

---