Chirchiq davlat pedagogika instituti

L.YA.Kolominskiy o‘z tadqiqotida zamonaviy konsultatnning o‘quvchilarga munosabati so‘zsiz muallim mehnati muvaffaqiyatlarida hal qiluvchi rol o‘ynashini ta’kidlagan edi. Uning fikricha, bu pedagogik mahoratning muhim tomoni bo‘lib, zamonaviy konsultatn bilan o‘quvchilarning o‘zaro munosabati ko‘p jihatdan aynan mana shu jarayonga bog‘liqdir. Muallifning ko‘rsatishicha, o‘zaro munosabatni zamonaviy konsultatn shaxsining faolligi va jamoadagi ta’sirlashuv nuqtai nazaridan yondoshgan holda o‘rganish ham mumkin ekan.
YUqoridagi fikrlarga tayangan holda pedagogning bolalarga nisbatan munosabatidagi emotsional-qadriyatli yondashuvi uning munosabat uslubidagi motivatsion jihatlari, Shuningdek, bir vaqtning o‘zida uning o‘quvchilarga bo‘lgan munosabati jarayonida xulqiga ta’sir ko‘rsatuvchi operatsional jihat bilan belgilanshini qayd qilish mumkin.
Qator tadqiqotlarda esa zamonaviy konsultatn va o‘quvchilarning pedagogik muomaladagi turli xil jihatlarini baholash holati ham o‘rganilgan.
Zamonaviy konsultatnga nisbatan o‘smirlarning talab va umidlari chet el psixologlari tomonidan tadqiq qilingan bo‘lib, A.Djersildning izlanishlariga binoan bolalar quyida qayd qilingan xarakterga ega bo‘lgan zamonaviy konsultatnlarni afzal hisoblar ekanlar:
1) mehribon, quvnoq, javobgarlikni his qiluvchi, barqaror insoniy sifatli;
2) haqiqatgo‘y, batartib, halol, boshqalarni hurmatlovchi, tashkilotchilik sifatidagi;
3) boshqalar manfaatini o‘ylaydigan, xalqparvar, sinf ishlarida o‘quvchilarga erkinlik xuquqini beruvchi, qiziquvchan, ishtiyoqli va ishchan;
4) YOqimli ovozli, umumiy yoqimtoylik qiyofasidagi zamonaviy konsultatn.
V.Kessel tadqiqotlarida o‘quvchilarning Yosh xususiyatiga bog‘liq holda zamonaviy konsultatnlarning mashhurlik va mashhur emaslik motivlari o‘rganilgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, zamonaviy konsultatnning mashhurligi ko‘p jihatdan uning materiallarni ko‘rgazmali, jonli va muammoli tarzda etkaza olish qobiliyatiga bog‘liq ekan. V.S.Abramova, S.M.Illyusizova, V.A.Kan-Kalik va boshqalar “zamonaviy konsultatn-o‘quvchi” munosabati bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazganlar.Tadqiqot natijalariga ko‘ra, zamonaviy konsultatnning muloqotda do‘st sifatida o‘z o‘rnini o‘quvchilarning tengdoshlari va ularning ota-onalariga berganligi ko‘rindi.

PSIXOLOG - KASBNING XUSUSIYATLARI

Psixolog maslahat beradigan odam degan noto'g'ri tushuncha mavjud. Va maslahat uchun kelgan odam, qanday yashashni aytishni kutadi, ko'p maslahatlar beriladi va hayoti sehr bilan o'zgaradi . Xo'sh, psixologning kasbi nima? Mijoz muammosiga professional yondashuvda. Psixolog kasbining tavsifi psixologning shaxsiyati muvaffaqiyatli terapiya uchun eng muhim vosita ekanligini taxmin qiladi. Mutaxassis ega bo'lishi kerak bo'lgan fazilatlar:
-yaxlitlik;
-o'zingizni va boshqalarni rag'batlantirish qobiliyati;
-o'z kasbiga va odamlarga muhabbat;
-professional qobiliyat va sezgi;
-tajriba o'tkazish qobiliyati;
-hamdardlik;
-yaxshi rivojlangan majoziy ma’noda;
-maxfiylikni saqlash qobiliyati;
-his-tuyg'ularda, harakatlarda halollik;
-ko'p qirrali rivojlanish;
-aks ettirish;
-hukmsiz qabul qilish;
-konsalting amalga oshiriladigan sohalarni ishlab chiqish;
-qarama-qarshi o'tkazmalar bilan ishlash qobiliyati;
-ba'zi masalalarda o'zlarining qobiliyatsizligini halol tan olish.
Mavzular ma'lumotlari (foiz)

						Ta'lim
					40 yoshdan oshgan	Yuqori psixologik	Yuqori va to'liq bo'lmagan oliy (psixologik bo'lmagan)	O'rta kasb	O'rta umumiy va to'liq bo'lmagan ikkinchi darajali
Psixologlar
Psixologlar emas

Guruch. 2. Mavzular o'rtasida psixologik maslahat tajribasi (foizda)
PSIXOLOG - KASB TURLARI
Psixolog kasbi ko'plab sohalari bilan faoliyatga 3 ta rasman tan olingan yondashuvlarga ega. Psixolog - kasb yo'nalishlari:
-Pedagogik faoliyat (nazariy) - psixologiya faniga oid bilimlarni uzatishni amalga oshirishga qaratilgan (zamonaviy konsultatn-psixolog kasbi ta'lim muassasalarida eng ko'p talab qilinadi)
-Tadqiqot- tajribalar o'tkazish, ma'lumotlarni tahlil qilish, umumlashtirish, psixologik hodisalarning statistikasi, jarayonlar dinamikasi va ularning asosliligi.
- Psixologiyadan asarlar, dissertatsiyalar yozish;
Amaliy tadbirlar o'z ichiga quyidagilarni oladi:
-individual maslahat - ular uchun qiyin psixologik vaziyatlarga tushib qolgan odamlarga yordam berish vositasi sifatida;
-guruh mashg'ulotlari;
-psixologik portretni tuzish, ekspertiza.
Ko‘pchilik psixologlar, shu bilan birga o‘zbekistonlik psixolog olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar zamonaviy zamonaviy konsultatnlar uchun eng zarur hislatlarni aniqlab olish imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N.V. Kuzmina, V. Slastenin, F.N. Gonobolin, O‘zbekistonlik psixologlardan R.Z.Gaynutdinov, M.G.Davletshin, S.Jalilova, A. Jabborov, M. Kaplanova va boshqalar tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlarida ham zamonaviy konsultatnlik kasbi va ta’lim jarayoniga doir muammolar keng tadqiq etilgan. Bunda zamonaviy konsultatnlik kasbiga muvofiq yaratilgan professiogrammani ko‘rish mumkin.
Zamonaviy konsultatn professiogrammasi muayyan fan tomonidan zamonaviy konsultatnga qo‘yiladigan maxsus talablarni o‘z ichiga qamrab olishi lozim. Bo‘lajak zamonaviy konsultatn u yoki bu xildagi fan tomonidan qanday talablar qo‘yilishini bilish va shu asnoda o‘quv-tarbiya jarayonini tashkil qilish uchun pedagogik oliy o‘quv yurtlarida muayyan mutaxassislik bo‘yicha zamonaviy konsultatn professiogrammasi ishlab chiqilishi zarurdir.
Psixologik tadqiqot ishlarini olib borgan M.Abdullajonova, E.Gladkova, A.Mashkurov, T.Hamrokulov, E.Xidirov va boshqalarning ilmiy izlanishlari o‘zbek maktablarida rus tili va maktabgacha tarbiya muassasalarining tarbiyachilari kabi qator mutaxassisliklar bo‘yicha zamonaviy konsultatn professiogrammasining taxminiy modelini (namunasini) aniqlab olish imkoniyatini berdi.
Professiogrammada muhim hislatlarning borgan sari birmuncha ortib borishini hisobga olgan holda zamonaviy konsultatnning quyidagi hislatlari ko‘rsatib berilishi lozim:

1.