Şakir Musayev

Cinayət mühakimə icraatının  

məhkəmə-tibbi təminatı  

 

267

istintaqı maraqlandıran halların təyini və ya onların 

proqnozlaşdırılması məqsədilə keçirilən hərəkətlər.  

Əgər eksperiment ifadələrdə, ekspert rəyində  və ya digər iş 

materiallarında göstərilmiş və artıq müəyyən olunmuş fakt və halların 

yoxlanması  məqsədilə keçirilmişdirsə, onda məhkəmə  və  təhqiqat 

üçün istintaq hərəkətinin istər mənfi, istərsə  də müsbət nəticəsinin, 

yəni, yoxlanılan fakt və halların təsdiqi və inkarı üçün əhəmiyyəti 

vardır. Bu vaxt bir tərəfdən, alınmış faktların nə  dərəcədə doğru 

olmasını, digər tərəfdən onların real kriminal vəziyyətə aid edilə 

bilməsini təyin etmək zərurəti meydana çıxır.  

Alınmış məlumatların düzgünlüyünü qiymətləndirərək, müstəntiq 

(zəruri hallarda ekspertin köməyi ilə) konkret eksperimental şəraitdə 

vəziyyətin inkişafının qanunauyğun və  zəruri təhqiqat sayıla 

bilməsini müəyyən etməlidir. Eksperiment gedişində  vəziyyətin yol 

verdiyi bütün versiyalar yoxlanılmışsa, təhlil vəziyyətin inkişafı üçün 

əhəmiyyətli olan bütün dəyişkən  əlamətlər nəzərə alınmaqla 

keçirilmişsə  və  nəhayət nəticələr sabit qalırsa, təcrübələrin eyni 

şəraitdə  dəfələrlə keçirilməsinə baxmayaraq, ikinci dərəcəli 

xarakteristikaların dəyişilməsinə baxmayaraq saxlanılırsa, belə 

nəticəni təsadüfü yox, qanunauyğun saymaq olar. Bu tələblər yerinə 

yetirilməyibsə, o halda modelləşdirilmiş  və real vəziyyətin təsadüfü 

xarici oxşarlığı  və  fərqliliyini istisna etmək olmaz və eksperiment 

nəticələri düzgün sayıla bilməz. Onlardan sonrakı istintaq və ekspert 

tədqiqatlarında istifadə etmək olmaz. 

Əgər təcrübələr kifayət miqdarda təkrarlanmışsa və miqdari 

göstəricilər  əldə olunmuşsa, öyrənilən halları statistik xarakterizə 

etmək, dəyişkən sıra qurmaq, ayrı-ayrı  təcrübə  nəticələrinin 

fərqlənmə  əhəmiyyətini müəyyən etməklə, onların düzgünlüyünün 

miqdari ifadələrini əldə etmək imkanı yaranır. Əksər hallarda istintaq 

eksperimenti gedişində təcrübələrin say məhdudluğuna görə statistik 

qanunauyğunluğu aşkar etmək mümkün olmur və  təhlil olunan 

vəziyyəti yalnız keyfiyyətcə xarakterizə etmək olur. 

İstintaq olunan hadisənin modeli heç vaxt real hadisə ilə oxşar 

olmadığından, eksperimental nəticələr, hətta düzgün olduqda belə, 

problemin hazır həllini yarada bilmir. Buna görə  də növbəti 

---