Şakir Musayev

 

Şakir Musayev  

 

248

bədəndə güclü 

təsiredici və 

zəhərləyici 

maddələrin olması 

 

 

 

Cinayətin törədilmə 

şəraiti və  zərərçə-

kənin aşkar edilməsi  

 

 

 

yeri  

 

 

vaxtı 

 

 

 

digər şəraitlər  

   

Ölümün səbəbi 

 

 

 

Xəsarətlərin 

yerləşməsi (bədən 

nahiyələri üzrə) 

 

 

 

Xəsarətlərin 

xarakteri (bədənin 

konkret nahiyəsində) 

 

 

 

travmanın mexanizmi 

(zərbə, təzyiq və s.) 

 

 

 

qüvvənin tətbiq yeri 

 

 

 

travmatik təsir 

istiqaməti 

 

 

 

təsir qüvvəsi  

   

təsirin sayı (dəfələrlə)  

 

 

təsirin ardıcıllığı 

 

 

 

---

Cinayət mühakimə icraatının  

məhkəmə-tibbi təminatı  

 

249

alətin boşluqda 

təxmini istiqaməti 

 

 

 

Travma alətləri: 

 

 

 

ümumi 

xarakteristikası, 

təyinatı 

 

 

 

materialı 

 

 

 

ölçüləri   

 

çəkisi  

 

 

forması 

 

 

 

səthinin relyefi 

 

 

 

çirklənmə, çökmə  

 

 

 

konstruksiya və 

təchizat xüsusiyyətləri 

 

 

 

Xəsarətin öz əli ilə 

yetirilməsi 

mümkünlüyü 

 

 

 

Zərərçəkənin 

vəziyyəti 

 

 

 

Hücumedənin 

vəziyyəti 

 

 

 

İştirakçıların olduğu 

yer 

 

 

 

Hadisə yeri mühiti-

nin təsiri (mühit, 

travma aləti, sədd, 

 

 

 

---

 

Şakir Musayev  

 

250

gizlətmə vasitəsi və s. 

kimi) 

İzlərin gizlədilmə 

üsulları 

 

 

 

Paltarların çıxarılma 

üsulları və zədələri 

 

 

 

Xüsusi bilik (vərdiş) 

əlamətləri 

 

 

 

 

 

Cədvəlin quruluşu istintaq hərəkətləri gedişində (dindirmə, 

tanınma, istintaq eksperimentləri, yoxlamalar və s.) və ekspert yolu 

ilə alınmış  məlumatların, işin digər materialları ilə tutuşdurulması 

imkanını  nəzərə alır.  İstintaq variantları müqayisəsinin məhkəmə-

tibbi meyarlarını qaydaya salmağa imkan verir. Cinayətin törədilmə 

üsullarının oxşarlıq və ya fərqlənmə  əlamətlərini aşkar etməkdə 

müstəntiqin işini asanlaşdırır. 

İstintaq eksperimentinin üçüncü növü - hər-hansı hadisənin və ya 

prosesin, onun zərərçəkənə  təsiri  şəraitinin və  nəticəsinin təyin 

edilməsi və ya mümkünlüyünün yoxlanılmasıdır. Burada hadisə 

iştirakçılarının münasibətindən asılı olmayan hadisənin prinsipial 

mümkünlüyündən danışılır. Bir qayda olaraq, yoxlama keçirilməsi 

zəruri olan konkret şəraitlər ya əvvəlcədən məlum olur ya da istintaq 

tərəfindən fərz edilir. Bu zaman həll olunan məsələlərin variantları 

aşağıdakılardır: 

  hər hansı bir zədətörədici amilin - mexaniki, termiki, kimyəvi, 

elektrik, barometrik, akustik, optik, radioloji, bioloji -- mövcud 

olması mümkünlüyünün yoxlanılması  və onun mahiyyət və 

mənbəyinin təyini; 

  öyrənilən təzahürün xarakteristikasının dəqiqləşdirilməsi və 

yoxlanılması (məsələn, binanın temperatur rejimi, elektrik 

cərəyanının dövrədə  şiddəti və  gərginliyi, səs-küy səviyyəsi, işıq 

şüasının parlaqlığı, mühitin kimyəvi tərkibinin dəyişilməsi 

---

Cinayət mühakimə icraatının  

məhkəmə-tibbi təminatı  

 

251

parametrləri, texnoloji qəzalar nəticəsində  zəhərli maddələrin 

havada, suda və torpaqda yayılması xüsusiyyətləri); 

  göstərilən amillərin insan orqanizminə  təsirlərinin mümkün ola 

biləcək mənfi nəticələrinin müəyyən edilməsi -- karlaşma, kor 

olma, huşun pozulması, hamiləliyin pozulması, xəsarətlərin 

törənməsi, patoloji reaksiyaların, bədəndə geridönməz 

dəyişikliklərin inkişafı və ya ölümün baş verməsi və sair.  

Sadalanan hər üç məsələ, bir qayda olaraq, kompleks həll olunur. 

Bu cür istintaq eksperimentlərinin keçirilməsinə  məhkəmə  həkimi o 

halda cəlb edilir ki, güman edilən faktor -- yüksək və ya aşağı hərarət, 

elektrik cərəyanı, toksiki maddələr, təbiət və iqlim şərtləri və ya 

digərləri -- insan orqanizminə mənfi təsir göstərmişdir və ya göstərə 

bilər, hansı vasitə ilə meyitin vəziyyətinə və digər bioloji obyektlərə 

təsir etmişdir. Müstəntiqə  təsir faktlarını  təsdiq etmək, onun 

xarakterini,  şəraitini və ehtimal olunan nəticəsini müəyyən etmək 

lazımdır. Çox vaxt, müxtəlif xarici faktorların insan orqanizminə təsir 

etdiyi hadisələr təsadüf nəticəsində törənir; Məsələn, məişətdə  və 

istehsalatda bədbəxt hadisələr zamanı, tək-tək hallarda isə cinayətkar 

tərəfindən xəsarətlər yetirmək və ya cinayət izlərini gizlətmək 

məqsədilə istifadə edildikdə. Cinayətin gizlədilməsi məqsədilə 

ölümün baş vermə  şəraitinin «səhnələşdirilməsi»nə  şübhə yarandığı 

üçün istintaq eksperimenti gedişində məsələ dəqiqləşdirilə bilər.  

Xarici zədətörədici amillərin mövcud olması faktını, onların insan 

orqanizminə  təsirinin konkret şərt və  nəticəsini müəyyən etmək 

istintaqın birinci dərəcəli vəzifəsidir. Bu məsələnin həlli cinayət 

hadisəsinin sübut edilmə 

əsasında və onun hüquqi 

qiymətləndirilməsindədir. 

Bəzən məhkəmə-tibb ekspertinin təcrübəsində elə hallara rast 

gəlinir ki, bütün xüsusi tədqiqatların keçirilməsinə baxmayaraq 

xəsarətlərin törənmə səbəbi, xəstəliyin inkişafı və ölümün nədən baş 

verməsi aydınlaşmır.  İstintaq tərəfindən istehsalat (məişət) travması 

və ya zəhərlənmənin mümkünlüyü güman edilir. Bu halda zədə-

törədici faktorun özünün təyini, travma (zəhərlənmə) və ya ölümün 

baş vermə  şəraitinin qiymətləndirilməsi üçün ölümün baş vermə 

şəraitinin modelləşdirilməsi, istehsalat mexanizmlərinin və texnoloji 

---