Collection b

MAY 
2023
ISSN: 2181-3558
 
124 
INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI 
JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH
mustaqil formati sifatida lug'atlarga nisbatan bir qator quyidagi afzalliklarni taqdim 
etadi[8]: 
- to'plash; 
- saqlash;
- lingvistik ma'lumotlarni tizimlashtirish va uning ichida tezkor qidiruvni 
amalga oshirish; 
- shuningdek, til tizimida doimiy ravishda sodir bo'ladigan o'zgarishlarni 
amalga oshirish uchun ochiq tuzilishga ega [11]. 
Dunyo tilshunosligida xilma-xil lingvistik bazalar yaratilgan bo`lib, ularga 
misol sifatida quyidagilarni keltirishimiz mumkin: 
"Ovoz" lingvistik bazasi (N.A. Mishankina, Tomsk davlat universiteti) 
semantikasida "tovush" komponentini o'z ichiga olgan fe'llarni qamrab oladi, 
"ovoz" leksik-semantik maydonini aks ettiradi va turini ko'rsatadigan audio yoki 
vizual demomateriallarni to'ldirish imkoniyatini beradi. Tovush, uning predmeti va 
u bilan bog'liq harakatlarni jamlagan ma’lumotlarni o`zida aks ettiradi. 
Metaforik terminologiya lingvistik bazasi ilmiy nutqning kaliti bo'lgan 
konseptual metaforalarni aks ettiruvchi universal metafora modellarini aniqlashga 
qaratilgan baza hisoblanadi. Mualliflar (N.A. Mishankina, E.A. Panasenko, Tomsk 
politexnika universiteti) ishlab chiqilgan ma'lumotlar bazasidan bir qator muayyan 
muammolarni hal qilishda, masalan, milliy tilning atama yaratishda eng mashhur 
leksik birliklarini aniqlashda foydalanish mumkinligini ta'kidlaydilar. Ushbu 
ma'lumotlar bazasini yaratish uchun materiallar turli xil ilmiy sohalarning 
terminologik lug'atlariga asoslangan edi: biologiya, geologiya, informatika, 
tilshunoslik, tibbiyot, psixologiya, sotsiologiya, falsafa, ekologiya. Tahlil qilingan 
manbalarning umumiy soni 65 tani, aniqlangan metaforik terminologik birliklar 
soni esa 2000 ga yaqinni tashkil etdi.Ushbu maʼlumotlar bazasining markaziy 
jadvali “Leksik birlik”, yordamchi jadvallari “Metaforik model” va mavzu sohalari 
jadvallari muayyan predmet sohasining metaforik terminologiyasidan iboratdir 
[12]. 
Psixolingvistik lingvistik bazasi (Tomsk davlat universiteti loyihasi: 
Z.I.Rezanova, 
A.A.Miklashevskiy) 
lingvistik 
semantikaning 
obrazli-idrok 
komponentini tavsiflash uchun ishlatiladi va yarim tizimli semantik ma'lumotlarni 
tahlil qilish uchun statistik usullardan foydalanishga imkon beradi. Ushbu 
lingvistik bazada psixolingvistik eksperiment davomida olingan 506 aniq va 
mavhum otlar haqida ma'lumotlar, ya'ni ularning idrok etish usullari (ko'rish, 
eshitish, ta'm, hid va teginish hissi) bilan aloqasi va boshqa qo'shimcha 
ma'lumotlar, masalan, so'zni o'rganishning subyektiv ahamiyati xususidagi 
ma’lumotlar o`rin olgandir [13]. 
Pragmatik belgilangan lug'at lingvistik bazasi Novosibirsk davlat pedagogika 
universiteti jamoasi tomonidan ishlab chiqilmoqda: T.A. Tripolskaya, E.Y. 
Bulygina, V.D. Chernyak (Sankt-Peterburg), V.A. Efremov (Sankt-Peterburg), 
M.A. Lappo, E.G. Basalaeva, L.N. Xramtsova, I.I. Sazhenin. Taxminan 400 
birlikni o'z ichiga olgan ushbu ma'lumotlar bazasining demo versiyasi Internetda 

---