Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors

Abstract: 
The nature of the chemical interaction in Ce
2
Se
3
–Bi
2
Se
3
and Tm
2
Se
3
–Bi
2
Se
3
systems was 
determined using traditional methods of physicochemical analysis: differential-thermal (DTA), X-ray phase 
(RFA) and microstructure (MQA). In systems LnBiSe
3
(Ln – Ce,Tm), new ternary phases were discovered, 
and their crystallographic parameters were determined. 
In the Bi
2
Se
3
–Ce
2
Se
3
system, a new ternary compound containing melting CeBiSe
3
is formed by 
decomposition according to the peritectic reaction at 860K. The system contains a eutectic that crystallizes at 
830K and contains 20 mol% Ce
2
Se
3
. At the same time, a homogeneity area of ~ 6 mol% based on Bi
2
Se
3
was 
determined in the system at low temperatures. 
The Bi
2
Se
3
– Tm
2
Se
3
section is a quasibinary section of the Tm – Bi – Se ternary system, the liquidus 
of the system consists of α (Bi
2
Se
3
), TmBiSe
3
and Tm
2
Se
3
initial crystallization curves. Eutectic crystallizes in 
the system at 955K and 15 mol% Bi
2
Se
3
content. 
TmBiSe
3
and CeBiSe
3
compounds crystallize in rhombic syngonia in Bi
2
Se
3
type, lattice parameters: 
TmBiSe
3
– a=11.62; b=11.82;c=4.11Å; CeBiSe
3
– a=11.70; b=12.72; c=5.03Å. Solubility sites of ~ 5 mol% 
based on Bi
2
Se
3 
were found. 
Key words:
analysis, system, phase, temperature, crystallization 
Müasir dövrdə yeni funksional materialların axtarışı, sintezi və xassələrinin yaxşılaşdırılması olduqca 
vacib məsələlərdən biridir. B
2
V
X
3
(B
V
– Sb, Bi; X – Se,Te) tipli birləşmələr termoelektrik, fotoelektrik, optik, 
maqnit topoloji izolyator xassələrinə görə intensiv tətbiq olunurlar. [1-4] 
Yeni çoxkomponentli qeyri-üzvi fazaların və materialların istiqamətli sintezinin fiziki-kimyəvi əsasların 
işlənməsi müvafiq sistemlərin faza tarazlıqları və termodinamik xassələri sahəsində fundamental tədqiqatlarla 
sıx əlaqədardır. Belə sistemlər arasında məlum binar və üçlü birləşmələrin quruluş analoqlarının və onların 
əsasında bərk məhsullalların əmələ qəlməsinin gözlənildiyi sistemlər xususi maraq doğurur. Bi
2
Se
3 
birləşməsinin həm üçlü analoqları əmələ gəldiyi sistemlərdə, həm də onlar əsasında çoxkomponentli 
sistemlərdə faza tarazlıqlarının öyrənməsi olduqca aktualdır [5-7] 
Birləşmələrin kristal qəfəslərinə nadir torpaq elementlərinin daxil edilməsi xüsusilə önəmlidir, çünki 
bununla termoelektrik xassələrinin yaxşılaşması ilə yanaşı olaraq əlavə funksionallıq, məsələn, maqnit 
xassələri yarana bilər. 
Ədəbiyyat məlumatlarının analizi göstərir ki, Ln
2
Se
3
– B
V
2
Se
3
(Ln – Ce, Tm; B
V
– Sb;Bi) kvazibinar 
sistemlərində əmələ gələn üçlü fazalar maraqlı tədqiqat obyektləri hesab olunurlar. 
Ona görə də bu sistemlərin tədqiqi, onlarda alınan yeni funksional xassəli üçlü birləşmələrin sintezi, 
monokristallarının alınması, sistemlərin hal diaqramlarının qurulması və ətraflı öyrənilməsi aktualdır. 

---