Cqnkl geni L ndirilm si Layih si, Az rbaycan traf mühit V sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si
Yüklə 3,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Art q ç ki
Art q b d n ç kisi v piyl nm bir s ra tibbi v ziyy tl rin, o cüml d n k r, ür k x st likl ri v insultun risk faktorlar d r. Ümumilikd respondentl rin b d n ç kisi indeksi (BÇ ) orta hesabla 27,1 olmu dur, art q ç ki 37,2%, piyl nm is 25% t kil etmi dir (XQYXÖS, 2011- ci il). Piyl nm d n ziyy t ç k n respondentl rin nisb ti qad nlar aras nda ki il rd n xeyli yüks k idi (qad nlar aras nda 30,7%, ki il r aras nda 18,4%). Respondentl rin iki n g nc ya qrupunun (18-24 v 25-34 ya lar) dig r ya qruplar il müqayis d art q ç kiy v piyl nm y daha az meylli olduqlar a kar olunmu dur. 8.4.11.2 Hipertoniya Yüks k qan t zyiqi (hipertoniya) ür k x st likl ri, insult v böyr k x st likl rin s b b olan amildir. XQYXÖS- gör , yüks k qan t zyiqin meyl ed nl r (SBP 140 v ya DBP 90 mmHg) v yüks k qan t zyiqi olanlar (SBP 160 v ya DBP 100 mmHg), haz rda CQNKL Geni l ndirilm si Layih si, Az rbaycan traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si Son Variant Sosial-iqtisadi baza 8-44 hipertoniyaya qar d rman müalic si q bul ed nl r istisna olmaqla, respondentl rin hesabla 30,7 %-ni v 12,4 %-ni t kil edir. Respondentl rin 43,6 %-i yüks k qan t zyiqin meyilli, 28,8 %-i is qan t zyiqi yüks k olanlar, yaxud haz rda d rman q bul ed nl r olub. X st l rin yaln z 61%-i onlarda hipertoniya oldu unu bildirmi dir (bu insanlar sor u apar lanlar n 26,6 %-ni hat edirdi). Bu göst rici hali aras nda hipertoniyan a kar etm k üçün ilk tibbi yard m s viyy sind apar lan yoxlamalar n z if oldu unu göst rir. Özl rind hipertoniya oldu unu bildir n x st l rin t qrib n 71,3 %-i d rman preparatlar q bul edir v onlar n yaln z 17,0 %-i qan t zyiqini n zar t alt nda saxlay r ki, bu hipertoniyan n z if idar olundu unu göst rir. Diqq ti yüks k qan t zyiqin yön ltm k üçün öz h yat t rzl rinin d yi dirilm si haqda x st l rin m lumatl l da laz m olan s viyy d deyildi. Respondentl rin 36,5% ç kini azaltmaq üçün m sl h tl r alm olsa da, onlardan 80 %-d n çoxunun ç kisi normadan art q olmu dur. Eynil , hipertoniya x st si olan respondentl rin yaln z 20 %-n siqaret ç km yi t rgitm k, 35,9 %-n is daha çox fiziki h r k tl r il m ul olmaq m sl h t görülmü dür. Bu n tic l rl mü yy n edilmi dir ki, hipertoniyaya rait yaradan h yat t rzi amill rinin d yi dirm k üçün m lumatl l art ran s yl r ümumilikd q na tb x deyildir. 8.4.11.3 k r x st liyi XQYXÖS- gör (2011-ci il), bütün respondentl rin 20,2 %-i acqar na qlikemiya analizi vermi dir (qlükozan n s viyy si 100 mg/dl v ya 5.6 mmol/l b rab r v ya ondan yüks k v 110 mg/dl v ya 6.1 mmol/l-d n a a ) v onlar n 11 %-nin k r x st si oldu u a kar edilmi dir (qlükozan n s viyy si 110 mg/dl v ya 6.1 mmol/l b rab r v ya ondan yüks k). Hiperqlisemiya (qanda qlükozan n yüks k miqdar ) qad nlar aras nda ki il rd n daha çox yay lm d r (qad nlar aras nda 11,9% v ki il r aras nda 9,9%). Özl rinin k r x st liyin tutulmas bar d m lumat ver nl rin nisb ti daha a a olmu dur (4,3%). Hipertoniyada oldu u kimi, bu n tic l r onu göst rir ki, qanda yüks k qlükozan n s viyy sini a kar etm k üçün analiz c hdl ri z ifdir, respondentl rin 62,3 %-i heç vaxt qanda qlükozan n ölçülm diyini bildirmi dir. k r x st l rinin t qrib n 19 %-i yerli poliklinikalarda qeyd al nmay b v ona gör d “ k r x st likl rin dair Dövl t Proqram ” vasit sil mümkün olan güz tl rd n istifad etm k hüququna malik deyildir. Statistik m lumatlar n t hlili a kar etmi dir ki, k r x st l ri üçün m sl h t xidm ti münasib deyildir, x st l rd n yaln z 36,5 %-n ç kil rini azaltmaq, 22,4 %-n siqaret ç km yi t rgitm k, 32,9 %-n is daha çox fiziki h r k tl r etm k m sl h t görülmü dür. Bir çox ki il r siqareti t rgitm k v fiziki h r k tl ri art rmaq m sl h t görülmü , bir çox qad nlara is duzlu qida yem yi m hdudla d rmaq v ç kini azaltmaq tövsiy olunmu dur. Ümumiyy tl , bel hesab olunur ki, ya artd qca respondentl r qan t zyiqini azaltmaq t dbirl rin dair öz s hiyy mü ssis l rind n daha çox m sl h t almal d rlar. 8.4.11.4 X rç ng x st liyi Dö v zil rinin x rç ngi qad nlar aras nda x rç ngin n çox rast g lin n növüdür v ölk nin müxt lif regionlar aras nda yay lma f rqli olmaqla Az rbaycan Respublikas nda qad nlar aras nda x rç ng x st liyind n ölümün ba l ca s b bidir (Vatanxa, 2011-ci il). Az rbaycan n iri h rl rind ya ayan qad nlar aras nda pisxass li dö v zi x rç nginin yay lmas n n t hlilind yay lma msal 20%-i keçmi dir ( irvanda 21,2%, Sumqay tda 25,4%, G nc d 23,8%; Vatanxa, 2011-ci il). G nc h rind qeyd al nan x st l r aras nda x st liy tutulma msal yüks k olmu dur ( halinin h r 100000 n f rin 74,5 n f r). Ümumi ölüm msal nisb t n a a olmu dur v halinin h r 100000 n f rin 0,1- 0,08 n f r s ras nda d yi mi dir. Bu x st likd n ölüm say 7,1 n f r – 19% t kil etmi dir. 8.4.11.5 Funksional x st likl r v s hiyy proqramlar Yod çat mazl n n tör tdiyi endemik qalxanvar v zil rin böyüm si geni yay ld na gör 2002-ci ild parlament “Yod çat mazl n n kütl vi profilaktikas m qs dil duzun yodla d r lmas na dair” Qanun q bul etdi (ÜST, 2009-cu il). Bu qanuna sas n, hökum t duz istehsal na maliyy ay rmaqla halini yodla d r lm duzla t min etm y , onun idxal n stimulla d rma a v halinin m lumatland r lmas kampaniyalar n n keçirilm sin dövl t CQNKL Geni l ndirilm si Layih si, Az rbaycan traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si Son Variant Sosial-iqtisadi baza 8-45 d st yinin t min olunmas na cavabdehdir. Dig r bir mühüm s hiyy t bbüsü is 2004-cü ild t qdim olunmu bütün u aqlar üçün 12 ayl nda, 18 ayl nda v 6 ya nda Vitamin A lav l rinin t min olunmas d r. 8.4.11.6 Psixi x st likl r Psixi sa laml qla ba l x st likl r v intihar s viyy si ümumi hali üzr x st likl rin orta göst ricisind n a a d r. Klark v d. (2011) t r find n üç regionun k nd sakinl ri aras nda apar lan sor uya gör , Az rbaycanl lar n l zgil rd n, az qala, doqquz d f çox ruh dü günlüyü v ziyy tind olmas hal qeyd al nm d r v qad nlar kimi ki il rin d yar s s x nt keçirdikl rini bildirmi l r. Regional t kilatlar ruh dü künlüyü v ziyy ti v yuxu poz unlu u hallar n mü ahid etmi dir. Kiçik evl rd m skunla an respondentl r yuxu probleml rind n daha çox m lumat vermi dir. Yüklə 3,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|