Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

Vergi  Ve  Tarife  Yapısı:  Burada  vergi  tabiri  ile  kurumlar  vergisi  ve  gelir  vergisi  ile 
yapılan işlemler üzerinden alınan damga ve harçlar ifade edilmektedir. Bazı durumlarda 
işlem vergileri gelir üzerinden alınan vergilerden daha etkili olabilmektedir. 
 
DYY’ler  için  yalnızca  vergi  oranı  değil,  vergi  idaresinin  yaklaşımı,  mevzuatın 
kolay  anlaşılır  ve uygulanabilir olması,  vergi  adaletinin  ve  vergi  bürokrasisinin gerekli 
düzeyde sağlanması gerekmektedir (Çapraz ve Demircioğlu, 2003) 
 
Vergi  konusunda  yapılan  birçok  çalışmada,  yüksek  miktarda  alınan  vergilerin 
DYY’leri negatif yönde etkilediği sonucu elde edilirken, bazı çalışmalarda yüksek vergi 
gelirinin,  ülke  yapılandırılmasında  kullanılarak  DYY’ler  için  daha  gelişmiş  yatırım 
ortamı oluşturulmasına imkân sağladığı belirtilmektedir. 
IMF’ye  göre,  ev  sahibi  ülkenin  vergi  politikası  hem  DYY’leri  söz    konusu 
ülkeye  çekmede  hem  de  bu  ülkenin  kendi  yatırımcılarını  yabancı  ülkeye  göndermesi 
üzerinde oldukça etkilidir (Gopınath ve Echverria, 2004). 
Ev sahibi ülkelerin tarife yapılarıda DYY’lerin belirleyici unsurları arasında yer 
almaktadır.  Tarife  farklılığı  hipotezine  göre,  öncelikle  ticarete  konulan  engellerin  söz 
konusu  ülkeye  ürün  ihracatını  zorlaştırdığı  için  firmaları  o  ülke  içinde  yatırıma 
yönlendirebilmektedir.  Diğer  taraftan  korumacı  politikalar  hem  üretim  maliyetlerini, 
hem  de  fiyatları  yükselterek,  monopol  kârlarını  yükseltici  etkide  bulunup,  ev  sahibi 
ülkeye daha fazla DYY girişi sağlanmasında etkili olabilmektedir. Dolayısıyla ev sahibi 
ülkelerin  ticaret  açığının  ve  ülkenin  dışa  açıklık  derecesinin    DYY’ler  için    önemli 

---

 
 
30 
 
faktör  olduğunu  belirterek,  DYY’lerin  daha  çok  ticaret  edilebilir  ülke  ve  sektörlere 
doğru yöneldiği ifade edilmektedir (Gövdere, 2003). 
Grubert ve Mutti (1991), tarifelerin ve vergi oranlarının reel sermayenin dağılımı 
üzerindeki  etkisini  araştırdıkları  çalışmalarında  1975-1982  dönemine  ilişkin  Amerikan 
ÇUŞ’larının  33  ev  sahibi  ülkenin  imâlat  sanayine  yönelik  DYY’lerinin  yatay  kesit 
verilerini  kullanmışlardır.  Araştırma  sonucunda  ev  sahibi  ülkelerin  vergi  oranlarıyla 
DYY  girişi  arasında  negatif  yönlü  ilişki  olduğunu,  ayrıca  düşük  vergi  ve  tarife 
oranlarına sahip ev  sahibi ülkelerin ana ülkelerin hem  ihracatını  hem de  ithalatını daha 
fazla arttırdığı yönünde iki yanlı bir ilişkinin varolduğu sonucuna ulaşmışlardır.  
 Asideu (2002), 1988-1997 yılları arasında 71 GOÜ’ye yönelik yatay veri seti ile 
en  küçük  kareler  yöntemini  kullanarak  gerçekleştirdiği  çalışmasında  ticari  açıklığın 
etkisinin  DYY’lerin  ülkeye  geliş  amacına  göre  farklılık  arz  edeceğini  buna  göre, 
DYY’ler  ev  sahibi  ülkenin  iç  piyasasına  yönelik  ise,  ticari  kısıtlamaların  DYY’ler 
üzerinde  pozitif  etkiye  sahip  olacağı,  aksi  halde  üçüncü  ülkelere  ihracat  amaçlı  olarak 
yapılan  DYY’ler    ve  kullandıkları  girdinin  önemli  bir  kısmını  ithal  etmek  durumunda 
bulunan DYY’ler üzerinde ticari açıklığın pozitif etki yaratacağı sonucu elde edilmiştir.