Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

1.4.2. Endüstriyel Yapı Teorisi 
 
Hymer    ve  Kindleberger  tarafından  gerçekleştirilen  bu  teoride  DYY’lerin 
oluşumunda oligopolistik piyasa yapısının etkisi araştırılmıştır.  
Teori,  yatırımın  yapıldığı  ülke  şirketlerinin  daha  avantajlı  oldukları  görüşüne 
dayanır.  Uluslararası  yatırıma  girişen  şirketler  risk  ve  belirsizlikle  karşı  karşıyadır. 
Kindleberger yabancı piyasalarda DYY’de bulunacak şirketlerin bu piyasalarda başarılı 
olması için gerekli üstünlükleri şu şekilde ifade etmiştir: 
-  Yatırım  yapılan  ülkenin  mal  piyasalarında  tam  rekabet  şartlarını  aksatan  her 
türlü  faaliyetler,  yatırımcı  şirketlere  oligopolistik  güç  kazandıracaktır.  Bu  faaliyetlere, 
mal ve fiyat farklılaştırması, özel pazarlama ve reklam yönetimleri örnek gösterilebilir. 
-  Yatırımcı  şirketlerin  patent  haklarına  sahip  oldukları  yeni  teknoloji,  kolay 
sermaye temin edebilme olanakları yöneticilerin bilgi ve yetenekleri gibi gelişmeler ise, 
faktör piyasalarında tam rekabet ortamından uzaklaşmaya neden olmaktadır. 
-  Yabancı  piyasalara  girişte hükümet  müdahalesini  en aza  indiren  ve  şirketlerin 
elde ettikleri gelirlerin (kâr ve lisans ücreti...v.b)  transferini kolaylaştırıcı ev sahibi ülke 
politikalarının varolması, 
-  Yatay ve dikey bütünleşme yoluyla dışsal ekonomiler sağlanması,   
ÇUŞ’ların  faaliyetlerinde  uluslararası  rekabetten  ileri  gelen  bir  “gizlilik”  ve 
“güven” ilkesi zorunludur. Şirketlerin sahip bulundukları üstünlüklerin ve özellikle yeni 
“teknik sır”ların  korunması da bunun bir parçasıdır. Teknolojik üstünlüklerin satılması 
ya da kiralanması mümkündür. Fakat şirket bu üstünlüğü “teknik sır” olarak gizli tutup 
bundan  bizzat  yararlanmayı  tercih  edebilir.  Çünkü  lisanslama  yoluyla  teknik  sırların 
korunması  mümkün olmayabilir. Bu nedenle  şirket teknik sırlarını kendisi ülke dışında 
üretime  sokmak,  diğer  bir  ifadeyle  DYY’lerde  bulunmak  durumunda  kalabilir 
(Şatıroğlu, 1984,  28). 
Grubaugh (1987), çalışmasında bazı firmaların yurtdışında yatırımda bulunurken 
diğerlerinin  neden  bulunmadığını  açıklayan  kuramların  geçerliliğini  test  etmeye 
çalışmıştır. 
300  Amerikan  firması  üzerinde  yapılmaya  çalışılan  uygulama  eksik  veri 
nedeniyle  ancak  114  firmaya  ait  verilerle  gerçekleştirilmiştir.  Uygulamada  reklam, 

---

 
 
18 
 
işgücü  yoğunluğu,  Ar-Ge  harcamaları,  ürün  çeşitliliği  ve  varlık  düzeyi  açıklayıcı 
değişkenler  olarak    kullanılmıştır.  Uygulama  sonucunda  Ar-Ge  ve  ürün  çeşitliliğine 
ilişkin değişkenlerin anlamlı sonuçlar vermesi Hymer teorisini desteklemektedir.