Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

1.4.4. İçselleştirme Teorisi 
 
İçselleştirme teorisi, piyasa aksaklıkları ve asimetrik bilgi teorilerini oluşturan R. 
H. Coase  ve Arrow ’un görüşlerinin geliştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır ( Norman ve  
Featherstone, 2003). 
Bir malın üretimindeki çeşitli süreçlerin tek bir organizasyon altında toplanması, 
koordinasyon  ve  ortak  denetime  olanak  vererek,  maliyetleri  düşürücü  etkide 
bulunabilecektir.  Bu  maliyetleri  düşürücü  etki  firmaların  yatay  ve  dikey  bütünleşmesi 
sonucun da ortaya çıkar. 
Bir  malın  üretiminde,  farklı  aşamalardaki  işlerin  tek  bir  örgüt  yönetiminde 
toplanması,  dikey  bütünleşme  olarak  ifade  edilmektedir.  Dikey  bütünleşme,  ileriye, 
tüketiciye; geriye, hammadde üretimine yönelik olmaktadır. 
ÇUŞ’ların  kullandıkları  hammaddelerin  temini  için,  bu  kaynakların  bulunduğu 
ülkeye  DYY  yapmaları,  geriye  dikey  bütünleşme  olarak  gösterilmektedir.  Bu  tür 
bütünleşme  daha  çok  petrol  ve  madenciliğe  yönelik  hammaddelerde  söz  konusudur. 
İleriye doğru dikey bütünleşmeye dayanan DYY’lere ise, ana ülkenin yabancı ülkelerde 
kurduğu  satış  şubeleri  örnek  olarak  gösterilebilir.  Ana  ülkeden  ihraç  edilen  mal,  ev 
sahibi ülkede bağlı şube tarafından pazarlanır. 
Firmanın  geçmiş  üretim  deneyimleri  sonucu  elde  etmiş  olduğu  birtakım  özel 
bilgi  avantajı  vardır.  Bunlar;  malın  biçimi,  üretim  teknolojisi,  pazarlaması,  firmanın 
yönetimi  gibi  teknik  bilgilerdir.  Bu  bilgiler,  firmaya  rakipleri  karşısında  rekabet  gücü 
sağlayabilmektedir. Bu tür bilgi üzerindeki hakların korunması oldukça zordur. Çünkü, 
başka  bir  firmaya  satılan  lisans  anlaşması  diğer  firmalarca  taklit  edilebilir,  ayrıca  fikri 

---

 
 
20 
 
mülkiyet haklarının  fiyatlarının  belirlenmesinin de oldukça güç olması sebebiyle  lisans 
anlaşmaları  yerine  yatay  bütünleşme  yolu tercih  edilmektedir  (Oksay,  2004;  Şatıroğlu, 
1984, s 27-28). 
İçselleştirme ekonomisinin nedenleri şu şekilde belirtilebilir: 
-        Yenilikçi  firmanın  ürün  hakkındaki  teknoloji  ve  pazarlama  konularındaki 
know-how’dan geniş ölçüde yararlanma isteği, 
-    Mübadele esnasında  işlem maliyetlerinin önemli  boyutlara ulaşması,  burada 
işlem maliyetleri ile kastedilen ticaret esnasında fiyat dışında ortaya çıkan maliyetlerdir. 
Bu  maliyetleri  belirleyen  unsurlar,  ev  sahibi  ülkenin  gümrük  tarife  yapısı,  firmanın  en 
etkin  ölçeğine  göre,  yabancı  piyasanın  genişliği,  alıcı  ve  satıcılar  arasındaki  taşıma  ve 
koordinasyon  maliyetleridir.  Yatay  ve dikey  bütünleşmeler  yoluyla  bu  tür  maliyetlerin 
tamamen ortadan kaldırılması veya en düşük seviyeye indirilmesi hedeflenmiştir. 
İçselleştirme  yaklaşımının  DYY’lere  en  büyük  katkısı,  yatırımcıların  neden 
lisans  anlaşmaları,  yönetim  anlaşmaları  gibi  yollar  yerine  DYY’leri  tercih  ettiklerini 
açıklamasıyla sağlamıştır (Seyidoğlu, 1998; İyibozkurt, 1985).