Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
DYY’lerin Teknolojik Bilgi Yaratmadaki Rolü
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1.4.3. DYY’lerin Teknolojik Bilgi Yaratmadaki Rolü Ülkelerin gelişen dünya ekonomik düzenine uyum sağlayabilmeleri için, teknolojik açıdan kendilerini geliştirmelerinin şart olduğu çünkü, uzun dönemli bir ekonomik büyümenin sağlanmasında artık fiziki unsurlar kadar, soyut unsurlarında önem kazandığı belirtilmektedir. İçsel büyüme modeli temsilcilerinden P. Romer’in (1986) de ifade ettiği üzere, yatırım ve üretim sürecinde sadece fiziksel ürün değil, aynı zamanda yeni üretim bilgisinin de ortaya çıktığı şeklinde görüş yatmaktadır. Yatırım ve üretim sürecinde bir yan ürün olarak ortaya çıkan bilgi, sadece o şirket için değil, ekonominin genelinde de verimlilik artışı sağlayacaktır. Dünyada yaşanan küreselleşme eğilimiyle birlikte, 1980’lerin ortalarından itibaren DYY’lere olan ilgide artış gözlenmiştir. Bu ilginin nedeni, ülkelerin diğer ülkeler karşısında rekabet üstünlüğü elde edebilmeleri için gerekli hem fiziki sermayenin hem de teknolojik bilginin ikisinin bir arada sağlanabileceği bir unsur olarak görülmesinden kaynaklanmaktadır. Ülkelerin teknolojik/yenilik yetkinliğini belirlemede bazı göstergeler kullanılmaktadır. Bunlar ; - Ar-Ge harcamalarının GSMH’ye oranı, - Ar-Ge hizmetlerinde çalışan bilim adamı sayısı, mühendis sayısı, - Patent sayısı, 94 - Bilimsel yayın sayısı, - Bilgisayar, internet ve iletişim araçlarından yararlanan birey veya şirket sayısı, - Toplam ihracat içerisindeki yüksek teknolojili ürünlerin sayısı olarak gösterilmektedir ( Kaya, 2004; Y. Co, List; 2004). Bu kriterler dikkate alındığında dünyadaki teknolojinin sahipliği, kontrolü ve üretimi özellikle gelişmiş (OECD grubu) ülkelerin ÇUŞ’larına aittir. Çünkü, dünya genelinde yapılan ar- ge harcamalarına baktığımızda, yapılan harcamaların %80’inin bu ülkelerin ÇUŞ’ları tarafından yapıldığı gözlenmiştir. Bazı görüş çevrelerine göre, ÇUŞ’ların teknolojik gelişmişliklerinin teknik nedenlerden kaynaklandığı düşünülse de diğer bir grup, bunun teknik nedenlerden ziyade, ekonomik nedenlere dayandığını belirtmektedir. Başka bir deyişle, ÇUŞ’ların bu alandaki yatırımları, çeşitli pazarlarda tekelci güç kurarak kârlarını maksimize etmek amacına yöneliktir. ÇUŞ’ların bu denli geniş teknoloji yaratabilmelerinin arkasındaki neden, ana şirket ve bağlı şirketler arasında yaratılan küresel üretim zincirine bağlı olarak oluşan ölçek ekonomileri nedeniyle yüksek gelir elde etmeleri ar-ge harcamalarına daha fazla ödenek ayırma imkânı sağlamadan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, ÇUŞ’lar yıllık cirolarının yaklaşık %7-15’ini ar-ge harcamalarına ayırabilirken, büyük ar-ge merkezlerine ve geniş teknik kadrolara sahip bulunmaktadır (Saggi, Matto ve Olarrega, 2003; UNCTAD, 1999; Demir, 1978). Ar-Ge harcamalarında son 20 yılda büyük artış yaşanırken, bu harcamaların yapıldığı sektörler elektrik-elektronik, fermantasyon, bilgisayar, elektrikli makineler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sektörler, aynı zamanda ÇUŞ’lar tarafından en fazla yatırım yapılan sektörlerdir. Dolayısıyla, ÇUŞ’ların en fazla ar-ge harcamaları yapan kuruluşlar olduğunu destekleyen sonuçlar ortaya çıkmaktadır(Gökal ve Aslantaş, 1997, Güleç, 1994). Ayrıca bu sektörler bilgi odaklı sektörler olup, Çuş’lar da bilgi lideri kuruluşlardır. ÇUŞ’lar sahip oldukları liderlik pozisyonlarını devam ettirebilmek için araştırma, tasarım, geliştirme, mühendislik alanlarına yatırımlarını sürdürmektedir( Drucker, 1996, s 35-36). Yeni teknolojik buluşlara ilişkin araştırmaların, geniş finansman kaynaklarına ihtiyaç göstermesi sebebi ile, gelişmiş ülkeler tarafından yapıldığı yani ÇUŞ’ların ana ülkeleri tarafından yapıldığı ancak, ÇUŞ’un bağlı kuruluşu durumundaki şirketlerin, büyük çalışmalar sonucu elde edilen bu yeni teknolojileri transfer ettikleri gözlenmektedir. 1970’li yıllarda Amerikan ÇUŞ’ları, araştırma faaliyetlerinin bir kısmını sanayileşmiş Avrupa ülkelerine kaydırdıkları halde, AGÜ’ler 95 teknolojinin sadece ithalatçısı durumunda kalmıştır. Bu şekilde sanayileşmiş ülkeler, teknolojik gelişmeleri teşvik ederken, az gelişmiş ekonomiler teknolojik bakımdan durgun ve ikili bir ekonomik yapı içerisinde bünyelerine uygunluğu tartışabilecek hazır teknolojileri ithal etmeye devam etmektedir. Charles Copper’a göre teknolojiler, az gelişmiş ekonomiler için içsel değil, fakat dışsal bir faktör olma niteliği taşıdığından ekonomik kalkınmaya önemli bir katkıda bulunarak amaçlanan yapısal değişiklikleri sağlayacak bir nitelik taşımamaktadır (Alpar, 1978, 94). H. Johnson ÇUŞ’ların kalkınmaya olan etkileri konusunda üretim dalları arasında eşitsiz gelişmeye neden olduğu, bunun gerekçesinin, ÇUŞ’ların hammadde ve pazarlamaya yönelik alanlar ile teknoloji yoğun veya mal farklılaştırması olan alanlarda yoğunlaşmasından kaynaklandığını ve temel hedefin kâr sağlamak olduğu belirtilmektedir. ÇUŞ’ların kârlarının kaynağı sahip olduğu bilgidir, fakat bu bilgiyi ne yaymakta, ne de AGÜ’lerin koşullarına uydurmakta çıkarı vardır. Bununla birlikte Johnson’a göre, DYY’ler AGÜ’lerin kalkınmasına iki yoldan çok önemli katkı sağlayabilir. Öncelikle sağladığı eğitim olanaklarıdır, üretimde istihdam ettiği yerli işgücünü eğitmek, hem kendi ürününü kullananlara, hem de kendi kullandığı girdileri üretenlere “verimli bilgi yaymak” yoluyla gerçekleşir. İkinci yol ise, ÇUŞ’ların ödediği vergiden kaynaklanmaktadır. Ödenen bu vergilerin, üretim kesimleri arasındaki eşitsizliği gidereceğini ifade etmektedir. Ayrıca ÇUŞ’lar teknoloji aktaran önemli kuruluşlardır. Johnson’a göre, ÇUŞ’ların elde ettikleri kârları eleştirmekte doğru değildir. Çünkü, onlar bu bilgiyi elde etmek için yaptıkları yatırımları, bu kârlarla karşılayacaktır. AGÜ’ler bu bilgileri kullanarak, karşılığını ödememezlik yapamazlar. Ayrıca Johnson Ulusal devletlerin ÇUŞ’ların faliyetlerini sınırlama girişimlerine karşıdır. Bu kısıtlamaların etkinliği azaltabileceğini düşünmektedir (Kazgan, 2000; 281). GOÜ’lerin dikkat edecekleri konu, kullanılmış ve eski yatırım mallarının ülkeye girişine izin vermemeleridir. Çünkü, bu tür yatırım mallarını satın alarak ülkeye girmesine izin vermek, ülke sanayinin rekabet gücünü zayıflatacaktır (Kaya, 2004, 245). |