Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

 
Tablo:3.6 Uygulamada Kullanılan Değişkenler İle Hata Terimi Arasında İçsellik 
(Endogeneity) Probleminin Var Olup Olmadığına Yönelik Araç Değişkenler Yöntemi 
Yardımıyla  Gerçekleştirilen HAUSMAN Sınaması Sonuçları 
Tablo.3.6.1 Hausman Sınaması 1 
Bağımlı Değişken: DYY 
Metot: En Küçük Kareler 
Örneklem (Düzeltilmiş): 1953-2004 
Dahil Olan Gözlem: 1952 sonrası düzenlemeler  
Değişkenler 
Katsayı 
Standart 
Hata 
t- İstatistik 
Olasılık 
Değeri 
C 
0.003120 
0.004987 
0.625658 
0.5352 
DYY (-1) 
0.370394 
0.152950 
2.421663 
0.0202 
DXM 
0.037904 
0.015921 
2.380770 
0.0223 
DXM (-1) 
0.010942 
0.018211 
0.600807 
0.5514 
DGI 
-0.005924 
0.097388 
-0.060832 
0.9518 
DGI (-1) 
-0.042066 
0.094750 
-0.443969 
0.6595 
DLNH 
-0.000987 
0.004839 
-0.203915 
0.8395 
DLNP 
0.003190 
0.004546 
0.701697 
0.4870 
DLNP (-1) 
0.001621 
0.004674 
0.346753 
0.7306 
DVERGI  
0.059523 
0.039489 
1.507337 
0.1398 
DVERGI (-1) 
0.060551 
0.036254 
1.670170 
0.1029 
GC 
0.002477 
0.023647 
0.104751 
0.9171 
YAT 
-0.008412 
0.017613 
-0.477601 
0.6356 
R-Kare 
0.492786 
Bağımlı Değişken Ort. 
0.003260 
DüzeltilmişR-Kare 
0.336720 
Bağımlı Değişken St. Hatası 
0.003340 
Regresyonun St. 
Hatası 
0.002720 
Akaike Bilgi Ölçütü 
-8.764123 
Hata Kareleri 
Toplamı 
0.000289 
Schwartz Ölçütü 
-8.276312 
Log Likelihood 
240.8672 
F- İstatistiği 
3.157546 
Durbin-Watson  ist. 
1.898613 
Olasılık Değeri( F- İstatistik)  0.003221 

---

 
 
163 
 
Tablo.3.6.2 Hausman Sınaması 2 
3.6.2. Uygulamada Kullanılan Değişkenlere İlişkin Açıklamalar 
 
Uygulamada Gregoria, Lee  ve Borenzstein (1998)’in DYY’lerin beşeri sermaye 
üzerinde  yarattığı  dışsallıkları  ölçmek  için  yarattığı 
*
DYY H   değişkeni  Makkı  ve 
Somwaru  (2004)  tarafından  daha  da  geliştirilerek  DYY’lerin  yatırımlar,  dış  ticaret  ve 
beşeri  sermaye  ile  olan  etkileşimini  gösteren 
*
,
*
DYY
XM DYY YAT
  ve 
*
DYY H  
değişkenleri yeni değişkenler olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada da bu değişkenler aynı 
amaçla kullanılarak DYY’lerin beşeri sermaye, yurtiçi yatırımlar ve dış ticaret kanalı ile 
ekonomi üzerinde ne tür bir etki yarattığı ölçülmeye çalışılmaktadır. 
 
GROWTH
= Ülkenin ekonomik büyüme oranı, 
DYY
= Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, 
GC
= Kamu harcamaları, 
Gİ
= Kamunun yatırım harcamaları,  
H
= Beşeri sermaye stoğu, 
Bağımlı Değişken: GROWTH 
Metot: En Küçük Kareler 
Örneklem (Düzeltilmiş): 1953-2004 
Dahil Olan Gözlem: 1952 sonrası düzenlemeler  
Değişkenler 
Katsayı 
Standart Hata  t- İstatistik 
Olasılık 
Değeri 
C 
0.036299 
0.063295 
0.573487 
0.5694 
DYY  
2.103824 
3.345748 
0.628805 
0.5329 
DXM 
-0.452792 
0.241455 
-1.875264 
0.0677 
DGI 
1.282805 
1.337330 
0.959228 
0.3429 
DLNH 
0.009815 
0.060775 
0.161496 
0.8725 
DLNP 
-0.135088 
0.062729 
-2.153506 
0.0371 
DVERGI  
-0.872373 
0.495687 
-1.759927 
0.0857 
GC 
-0.318706 
0.314313 
-1.013978 
0.3164 
YAT 
0.202958 
0.231927 
0.875095 
0.3865 
RESİD 01 
-8.618975 
4.052822 
-2.126660 
0.0394 
R-Kare 
0.351322 
Bağımlı Değişken Ortalası  
0.045780 
DüzeltilmişR-Kare 
0.212320 
Bağımlı Değişkenin St. Hatası  0.043774 
Regresyonun St. 
Hatası 
0.038850 
Akaike Bilgi Ölçütü 
-3.487122 
Hata Kareleri Toplamı  0.063392 
Schwartz Ölçütü 
-3.111933 
Log Likelihood 
100.6665 
F- İstatistiği 
2.527453 
Durbin-Watson  ist. 
2.173479 
Olasılık Değeri( F- İstatistik) 
0.020491 

---

 
 
164 
 
YAT
= Özel sektörün yatırım harcamaları, 
P
= Enflasyon göstergesi olarak fiyatlar genel düzeyi, 
TX
= Vergi oranı, 
XM
= Ülkenin ticari açıklık düzeyi, 
*
DYY DXM =Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının dış ticaret üzerine olan etkisi, 
*
DYY DLNH =  Doğrudan  yabancı  sermaye  yatırımlarının  ev  sahibi  ülkenin  beşeri 
sermaye stoğu üzerindeki etkisi, 
*
DYY TYAT =  Doğrudan  yabancı  sermaye  yatırımlarının  ev  sahibi  ülkenin  kamu  ve 
özel sektöre ait toplam yatırımları üzerindeki etkisi, 
DUM1= 1980 sonrası dönemde Türkiye’nin dışa açık bir poltika izlemesinin göstergesi 
olarak  kullanılmıştır.  Ancak  uygulamada  kullanıldığında  herhangi  bir  etkisi 
gözlenmediği için dikkate alınmamıştır.  
 
Çalışmada  DYY,  XM,  TYAT  ve  GC  açıklayıcı  değişkenlerinin  GSYİH’ye 
oranları veri olarak kullanılmıştır.   
 
Uygulamada  kullanılan  Growth  bağımlı  değişken  olup,  GSYİH’deki  büyüme 
oranını  göstermektedir.  Kısaca  ülke  sınırları  içerisindeki  yerli  ve  yabancı  üretim 
faktörleri  tarafından  üretilen  nihai  mal  ve  hizmetlerin  toplam  değerindeki  artıştır.  Söz 
konusu  döneme ilişkin bu veri Devlet İstatistik Enstitüsünün (DİE) veriler sayfasından 
elde edilmiştir. 
 
Yurt dışında üretim yapmak üzere satın alınan veya yeniden yaptırılan, denetimi 
ana  şirketin  elinde  bulunan  fabrika  ve  tesislerin  oluşturduğu  DYY’lere  ilişkin  veriler, 
izin  verilen  ve  fiilen  gerçekleşen  olmak  üzere  iki  kategoride  ele  alınmasına  karşın 
burada fiilen gerçekleşen DYY verileri baz alınacaktır. Çünkü çoğu yıllarda izin verilen  
ve  fiili olarak gerçekleşen DYY’ler arasındaki fark % 50’lere  ulaşırken bazan daha da 
fazla  olabilmektedir.  Bu  farklılığın  nedenleri  şunlardır  (Hazine  Müsteşarlığı,  Yabancı 
Sermaye Genel Müdürlüğü, 2002 Yabancı Sermaye Raporu, Şubat, 2003): 
-  Yapılan  yatırımların  izin  verildiği  yıllarda  tamamlanamayarak  sonraki 
yıllarda devam etmesi, kısacası yatırımların gerçekleşme süreleridir. 
-  Verilen izinlerin çeşitli nedenler dolayısıyla yatırıma dönüştürülememesidir. 
-  Son  bir  neden  ise,  izin  verilen  yıl  ile  yatırımların  gerçekleştirildiği  yıl 
arasındaki kur farklarından ileri gelmektedir. 
Fiilen  gerçekleşen  DYY’lere  ilişkin  verilere  Türkiye  Cumhuriyeti  Merkez 
Bankasının veriler sayfasından ve Maliye Bakanlığının veriler sayfasından ulaşılmıştır. 

---

 
 
165 
 
Bir  diğer  bağımsız  değişken  olan  kamu  harcamaları,  kamu  kesiminin  mal  ve 
hizmetlere  yaptığı  harcamaların  tümünü  kapsamasına  karşın  uygulama  çerçevesinde 
DYY’lerin yatırım ortamında etkili olabilecek cari, personel ve yatırım harcamalarından 
oluşan bir kamu harcamaları serisi yaratılmıştır. Bu seriye ilişkin veriler DİE’nin veriler 
sayfasından alınmıştır. 
DYY’ler  açısından  ev  sahibi  ülkelerin  ekonomik  istikrarının  bir  göstergesi 
olarak kabul edilen  fiyat hareketleri  bir  başka açıklayıcı değişken olarak kullanılmıştır. 
Çalışmada, 1950’den 2004’e kadar süreklilik arz  eden  yıllık enflasyon  verileri ile  ilgili 
kurumlarca  yayınlanmış  veri  olmaması  sebebi  ile,  1987  bazlı  GSYİH  deflatörü  bu 
amaçla  uygulamada  yer  almaktadır.  Bu  hesaplamada  kullanılan  veriler  DİE’nin  çeşitli 
yıl istatistikleri kullanılarak elde edilmiştir. 
Uygulamada  yer alan  bir diğer değişken  ise, yatırımlardır. Yatırım değişkeninin 
uygulamada  kullanılma  nedeni,  ülkenin  DYY’ler  açısından  gerekli  fiziki  yatırım 
imkânlarına  sahip  olup  olmadığını, bir anlamda  gerekli  altyapı  imkânlarının göstergesi 
olarak kullanılmıştır. Bu nedenle, sadece sabit sermaye  yatırımlarından oluşan seri  veri 
olarak kullanılmıştır. Bu yatırımlar hem kamu hem de özel sektöre ait yatırımlar olarak 
DİE’nin çeşitli yıl istatistikleri toplanarak elde edilmiştir. 
Çalışmanın  teorik  açıklamalar  bölümünde,  DYY’lerin  ürettikleri  malların 
çoğunu  üretimde  bulundukları  ülkede  satmak  yerine  ihracat  amaçlı  olarak  ürettikleri 
iddia  edilmektedir.  Çalışmada  bu  husus  hakkında  bir  kanıya  varabilmek  için 
uygulamada  ülkenin  ticari  açıklık  göstergesi  olarak  XM  değişkeni  kullanılmıştır.  Bu 
değişken  (
) /
ithalat
ihracat
GSYİH
+
 olarak elde edilmiştir. Bu değişkene ilişkin veriler 
Merkez Bankasının veriler sayfasından elde edilerek hesaplanmıştır.  
Ülkenin  ekonomik  istikrarına  ilişkin  olarak  kullanılan  bir  diğer  değişken  de 
ekonomik  büyüme oranıdır. Uygulamada  büyüme oranı, 
1
(
) /
t
t
t
GSYİH
GSYİH
GSYİH
-
-
 
şeklinde  hesaplanmıştır.  Hesaplamada  kullanılan  veriler  DİE’nin  yıllıklarından  elde 
edilmiştir. 
Vergi  hususunda  değişik  bakış  açıları  hakimdir.  Yüksek  vergi  oranlarının 
DYY’ler  üzerinde  negatif  etki  yaratacağı  düşünülürken  diğer  bir  bakış  açısına  göre, 
yüksek  vergi  oranlarının  ev  sahibi  ülkenin  yatırım  ortamında  iyileşme  yaratarak,  daha 
fazla  DYY’nin  ülkeye  çekilebileceği  düşünülmektedir.  Uygulamada  bu  değişkenin 
kullanılma amacı, bu iki bakış açısından hangisinin Türkiye’de hakim olduğunun ortaya 
çıkarmaktır. Vergi değişkeni uygulamada dolaylı ve doğrudan vergilerin toplamı olarak 

---

 
 
166 
 
kullanılmıştır.  Bu  değişkene  ilişkin  veriler  Maliye  Bakanlığının  sayfasından  elde 
edilmiştir.  
Uygulamanın temel amacının, DYY’lerin ev sahibi ülkenin ekonomik büyümesi 
üzerindeki etkisini test etmek olduğu düşünülürse, en önemli değişken olarak karşımıza 
ev sahibi ülkenin beşeri sermaye stoğu çıkmaktadır. Çünkü yabancı firmaların ev sahibi 
ülkeye  getirdikleri  yeni  üretim  tekniklerinin  yerli  firmalarda  kullanıma  geçirilebilmesi 
diğer bir ifadeyle yeni teknolojinin ev sahibi ülkede massedilebilmesi ancak gelişmiş bir 
beşeri sermaye stoku ile ilgilidir. 
Uygulamada  beşeri  sermaye  stokunun  hesaplanmasında  ağırlıklı  ortalama 
metodu kullanılmıştır. H, beşeri sermaye stokunu göstermek üzere; 
H=Üniversite.(4)+Lise.(2)+ Ortaokul+İlkokul.(1)/7  
Üniversite mezunlarının katsayısı 4, lise mezunlarının katsayısı 2 ve ilkokul ile ortaokul 
mezunlarının toplamının katsayısı 1 olarak alınıp katsayı toplamına bölünmüştür. 
 
Uygulamada  Türkiye’ye  ilişkin  eğitim  verilerinde  1998  yılı  itibariyle  sekiz  yıllık 
eğitime geçilmesi nedeniyle bu ve bunu izleyen iki yıl için ilkokul mezunu sayılarındaki 
azalmadan    kaynaklanan    verilerde  bir  kırılma  söz  konusudur.  Bu  etkiyi  ortadan 
kaldırmak  için  diğer  yıllara  ilişkin  ilkokul  mezunlarındaki  %  artıştan  bir  trend 
oluşturularak  söz  konusu  yıllara  ilişkin  ilkokul  verilerindeki  kırılma  giderilmeye 
çalışılmıştır.  Eğitime  ile  ilgili  veriler  DİE’nin  yıllıklarından  ve  Milli  Eğitim 
Bakanlığının sayfasından elde edilmiştir. 
 
 
*
,
*
,
*
DYY DXM DYY TYAT DYY DLNH
Değişkenleri 
Gregorio, 
Lee 
ve 
Borensztein  (1998)’in    çalışmalarında  DYY’lerin  ev  sahibi  ülkenin  beşeri  sermaye 
üzerindeki  etkisini  ölçmek  üzere  geliştirdikleri   
*
DYY H   değişkeninden  hareketle 
DYY’lerin  yurtiçi  yatırımlar  ve  dış  ticaret  üzerine  olan  etkisini  ölçmek  amacıyla  
türetilen  değişkenler  olarak  kullanılmıştır.  Bu  değişkenlere  ilişkin  veriler  ülkeye  fiili 
olarak  giren  DYY’ler  ile  yukarıda  elde  ettiğimiz  beşeri  sermaye  stoğuna  yönelik  oran, 
toplam  yurtiçi  yatırım  oranı  ve  dış  ticaret  oranlarına  ilişkin  verilerin  çarpılması 
sonucunda elde edilmiştir. 
 
 
 

---

 
 
167