D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya
ən çox «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının mətninə yaxın oldu-
ğunu qeyd edirlər.
1993-cü ilin noyabrın 25-də Azərbaycan Respublikası prezi-
denti  Orxon-Yenisey  abidələrinin  ilk  oxunuşunun  100  illik  yu-
bileyinin keçirilməsi ilə əlaqədar sərəncam imzalamışdır və bu 
yubiley ölkəmizdə böyük təntənə ilə qeyd edilmişdir. 
Yaranma tarixi çox uzaq əsrlərin yaddaşından xəbər verən bu 
daşlaşmış yazılarda qədim türklərin məişəti, əxlaqi-mənəvi ideal-
ları, arzu və istəkləri, öz-özlərinə, ailəyə, başqalarına münasibəti, 
torpaq  uğrunda,  vətən  uğrunda  yağılara  qarşı  birgə  mübarizəsi 
əks olunmuşdur. Bu yazılı mətnlərdə şər, fəzilət və qəbahət kimi 
cəhətlər  pislənir,  birliyə  çağırış,  igidlik,  mərdlik  kimi  mənəvi 
keyfiyyətlər isə təbliğ olunur.
Köçəri həyat tərzi keçirən qədim türk tayfalarını birləşdirən 
xaqanlıqların zaman-zaman, vuruşlara məruz qalması ilk növbədə 
xalqın birləşməsi, təşkilatlanmasına təkan vermişdir.
Türk şahzadəsi-  İltəriş xaqanın oğlu Bilgə xaqanın kiçik qar-
daşı Gül-tiginin şərəfinə  qoyulmuş abidədə həmrəyliyə, birliyə, 
çağırış xalqın  qüvvətlənməsi üçün əsas amil kimi dəyərləndirilir: 
«Türk xalqı yox olmasın deyə, xalq olsun deyə atam xaqan on 
yeddi igidlə  sərhəddi açmış, bu xəbəri eşidib şəhərdəkilər dağa 
qalxmış, dağdakılar enmiş, toplaşıb yetmiş igid olmuş, tanrı güc 
verdiyi üçün atam xaqan şərqə, qərbə qoşun toplamış, yüksəlmiş, 
hamısı  yeddi  yüz  igid  olmuş,  elsizləşmiş,  xaqansızlaşmış  xalqı 
əcdadlarımızın qanununca təşkil etmiş, öyrətmişdir». 
Gül-tigin abidəsində yoxsul xalqı varlı, ac xalqı tox etməklə 
onları birləşdirmək, güclü və qüdrətli  etmək birlik vasitəsilə çox 
şeyə nail olmağın mümkünlüyü vurğulanmış «Yoxsul, kasıb xalqı 
bütünlüklə topladım, yoxsul xalqı varlı etdim, ac xalqı tox etdim. 
Türk bəyləri, xalqı eşidin» (s.38).
Bu  mətnlərdəki  fikirlər  «Kitabi-Dədə  Qorqud»  dastanların-

---

266