DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI Tibetə səyahət edən beş uyğur elçisinin raportlarında Pars-il
şəklində keçməkdədir. Bizim araşdırmalarımız göstərir ki, indiyə
qədər Barsil və Bersil şəklində transkripsiya edilən bu adın Bars-
el şəklində oxunması daha doğru olacaqdır. Çünki bilirik ki, bars
və ya pars Türk mədəniyyətində mühüm yer tutur və şəxs adı ola
bildiyi kimi boy adı ola bilməsi də mümkündür (57, s. 19).
Bukarak. Bu etnonimə KT şm.12-də rast gəlirik. «Bukarak-
Orta Asiyada Buxara ulusu. Buxaralılar, güman ki, soğd dilində
danışmışlar» (20, s. 393).
Buluk. Moyun Çor abidəsində (22 və 35-ci sətirlər) bu-
luk xalqı haqqında danışılır. Abidədə bu etnonim Kara buluk
şəklində yazılmışdır. Bu etnonim buluk şəklində yazılsa da, bəzi
tədqiqatçılar onu bulak şəklində oxumuşlar (57, s.20). Çox gü-
man ki, buluk etnonimi sonradan bulak şəklinə düşmüşdür. Belə
ki, u-a səs əvəzlənməsi türk dillərinin fonetik quruluşu üçün xa-
rakterik xüsusiyyətdir. Məs.; boğuz – boğaz, konuk – konak və s.
Buradakı kara sözü «güclü» anlamındadır.
Bu qəbilənin adına X əsr ərəb müəllifinin «Hüdud-ül-aləm»
əsərində təsadüf edilir. Burada bulukların yağmalardan olub, to-
kuz oğuzlarla qarışıq yaşağıdı göstərilir (27, s.72). Buluklar haq-
qında Mahmud Kaşğarlı da məlumat verir. O, bulakların bir türk
boyu olduğunu, bir ara qıpçaqlara dustaq olduqlarını, bu səbəbdən
elke bulak adlandıqlarını qeyd edir (44, s. 379).
Fikrimizcə, bulak//buluk etnonimi Kül tigin (KT şm. 4) və
Bilgə xaqan (BX ş. 29) abidələrində işlənmiş, «qarışıqlıq, qarma-
qarışıqlıq, qiyam, üsyan» anlamlı bulğak sözündən yaranmışdır.
Beləliklə, Kara buluk//Kara bulak etnonimi «güclü üsyan, güclü
qiyam» mənasına daha çox uyğun gəlir.
Çik. Bu etnonimə BXş 26; MÇ 19, 22, 23, 26 və A.Steynin
tapdığı I əlyazmada (St 1a. 4) rast gəlirik. Ə.Rəcəbli qeyd edir ki,
Çiklər Kökmən dağlarında yaşayan türkdilli qəbilədir. Güman ki,
