Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
98
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
mənaları da (Qoç Koroğlu) dediklərimizi arqumentləşdirir.
Qarağuc (Qaraqoç) at adının başqa müstəvilərdə təhlili də yu-
xarıdakı izahlarla üst-üstə düşür:
“Kitab”ın müqəddiməsindəki atalar sözlərinin “boy”lardan
doğan məntiqi nəticələr olması qorqudşünaslıqda xüsusilə vur-
ğulanır. Bu mənada müqəddimədə işlənmiş Qarağuc, eləcə
də Qazlıq at adları “boy”lardakı Boz ayğır, Qonur at, Qara ay-
ğır və s. kimi vahidlərin ümumiləşdirilmiş adı kimi çıxış edir.
Deməli, Qarağuc adi at deyil, əksinə, daha güclü, daha qüvvətli
at mənasındadır. Yaxud “Qarağuca qıymayınca yol alınmaz” ata-
lar sözündən sonra verilmiş “Böyük, iti, polad qılıncı çalmayın-
ca döyüş bitməz” cümləsinin semantik yükü Qarağucun güclü at
olduğunu söyləməyə imkan verir. Bu, həmin cümlələrdə inkarda
işlənmiş sözlərin təsdiq variantında daha aydın görünür: Qarağu-
ca qıyınca yol alınar; Böyük, iti, polad qılıncı çalınca döyüş bitər.
Bununla yanaşı, ikinci nümunədə qılınc sözündən əvvəl işlənmiş
böyük, iti, polad sözləri birinci nümunədəki Qarağuc adının da
atributları kimi çıxış edir.
Qazlıq at. Müqəddimədə (Sarb yürürkən Qazlıq ata
namərd yigit yenə bilməz, binincə binməsə, yeg!) və “boy”larda
işlənmişdir: Qazanın dilində - Qazlıq atın bütün binən nə yigitsən,
adıŋ nədir, degil maŋa! Burla xatunun dilində - Qazlıq atım-
dan enməyincə. Dirsə xanın xatununun dilində: Yaralanub Qaz-
lıq atımdan enməyincə... Digər tərəfdən, Qazlıq at Qanturalının
(Baba, yelisi qara Qazlıq atuma əyər salayım...), həm də Bəkilin
atı kimi təqdim olunur: Yelisi qara Qazlıq atın bütün bindim.
Müqayisələr göstərir ki, Qazlıq at “boy”larda bir neçə qəhrəmana
məxsus at kimi xüsusi olaraq vurğulanır. Deməli, Qazlıq ata olan
sevgi, Qazlıq at müqəddəsliyi təkcə müqəddimədə yox, həm də
“boy”larda aydın şəkildə ifadə olunmuşdur.
M.Seyidov “Qazlıq dağı” oronimini araşdırarkən V.V.Bar-
|
