D. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sotuvchi narxi
– bu sotuvchining, bitimni amalga oshirish orqali, oladigan pul mablag‘i. Iste’molchi narxi – bu iste’molchining uyni sotib olishga qilgan barcha xarajatlarining umumiy yig‘indisi. Realizatsiya narxi – bu iste’molchining sotuvchiga uy uchun to‘lagan pul miqdori. Bu narxlar vositachilar xizmati uchun to‘lovlar va bitimni rasmiylashtirish xarajatlari miqdoriga farqlanadi. Vositachi mulk sotuvchisida va iste’molchisida bir xilda bo‘lishi ham, bo‘lmasligi ham mumkin. Bitim sug‘urtalanishi yoki sug‘urtalanmasligi, uni rasmiylashtirish xarajatlari bitim ishtirokchilari o‘rtasida turlicha taqsimlanishi va bu xarajatlar bitimlarda bir-biridan sezilarli darajada farqlanishi mumkin. Shuning uchun realizatsiya narxi uyni o‘zicha tavsiflaydi, iste’molchi va sotuvchi narxlari esa bitim shartlariga bog‘liq bo‘ladi. Odatda, agar sotuvchining vositachisi bo‘lsa, uning xizmat haqi realizatsiya narxidan olinadi va sotuvchining narxini kamaytiradi. Va aksincha, iste’molchi tomonidan o‘z vositachisi (agar u bo‘lsa) xizmatlariga haq to‘lashi iste’molchining narxini realizatsiya narxiga nisbatan oshiradi. Analogik tarzda bitimni rasmiylashtirish to‘lovlari bu narxlarga 97 ta’sir qiladi. Shunday qilib, sotuvchining narxi va iste’molchining narxi sezilarli darajada (15% gacha va undan yuqori) farq qilishi mumkin. Ammo realizatsiya narxi oldi-sotdi mexanizmining aniq xususiyatlari va bitimni rasmiylashtirishga minimal darajada bog‘liq bo‘ladi va uyning o‘ziga xos xususiyatlariga muvofiq belgilanadi. Yuqoridagi narxlarning har biriga minimal, maksimal yoki o‘rtacha narx sifatida qarash mumkin. So‘zsiz, baholash uchun bozor holatining eng muhim jihatlarini hamda talab va taklif muvozanatini aks ettiruvchi narx sifatida o‘rtacha narx qulay. Mulk qiymati tushunchasi turli pozitsiyalardan talqin qilinadi. Shu o‘rinda, bozor qiymati, o‘rindoshlik qiymati, iste’molchi qiymati, tiklash qiymati, investitsion qiymat, sug‘urta qiymati; soliq solish maqsadidagi qiymat, tugatish qiymati, birlamchi qiymat, qoldiq qiymat, garov qiymati va h.k.lar farqlanadi. Iste’molchi qiymati (mavjud foydalanishdagi qiymat) mulkni bozorga olib chiqish maqsadi bo‘lmagan, aniq mulkdor uchun shu obyektning qiymatini aks ettiradi. Tiklash qiymati baholanayotgan obyektning aniq nusxasini ko‘rish uchun sarflanadigan joriy narxlardagi xarajatlar bilan aniqlanadi. Bunda xuddi shunday arxitekturaviy yechimlardan foydalaniladi, xuddi shunday qurilish konstruksiyalari va materiallari qo‘llaniladi, hattoki qurilish-montaj ishlarining sifati ham bir xilda bo‘ladi; o‘xshash holda baholanayotgan obyektning ma’naviy eskirishi va arxitekturaviy yechimlarining kamchiliklari aks ettiriladi. O‘rindoshlik qiymati baholanayotgan obyektning foydaliligiga ekvivalent ravishda foydalikka ega bo‘ladigan ko‘chmas mulk obyektini qurish uchun sarflanadigan joriy narxlardagi xarajatlar bilan aniqlanadi, ammo bunda u zamonaviy loyiha me’yorlaridan, progressiv material va konstruksiyalardan hamda zamonaviy uskunalardan foydalangan holda yangicha arxitekturaviy uslubda quriladi. 98 Shunday qilib, tiklash qiymati obyektning aniq nusxasini qurish uchun sarflanadigan xarajatlarda, o‘rindoshlik qiymati esa – funksional analogni yaratish uchun sarflanadigan xarajatlarda ifodalanadi. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|