126
gacha bo’lgan qiymatlarida plastik materiallarning siqilish va cho’zilish
diagrammalari bir xil bo’ladi.
Bunday materiallar uchun ruxsat etilgan kuchlanishning qiymati quyidagi
munosabat yordamida aniqlanadi:
(5.8)
(n
1
– ehtiyotlik koeffitsienti).
Mo’rt materiallar uchun σ
∼
ε diagrammasi D nuqtada tugovchi to’g’ri
chiziqdan iborat bo’lib, bu nuqtadagi kuchlanishning qiymati σ
v
deb belgilanib, u
vaqtinchalik qarshilik ko’rsatuvchi kuchlanish deb ataladi. Mo’rt
materiallarning
siqilish va cho’zilishdagi diagrammalarining xarakteri bir xil bo’ladi, lekin σ
v
ning
qiymati siqilishda cho’zilishga nisbatan ancha katta bo’ladi (5.2-jadval).
5.2-jadval.
Turli materiallarning cho’zilish va siqilishda mustahkamlik chegaralari
(kg/sm
2
) da
127
Mo’rt materiallarning haqiqiy σ
∼
ε diagrammasida kuchlanish va
deformatsiya o’rtasida to’g’ri proporsionallik bog’lanish mavjud bo’lmasdan, u
egri chiziqqa yaqin chiziqdan tashkil topgan bo’ladi.
Shunday qilib, ushbu materiallar uchun elastiklik
moduli E siqilish va
cho’zilishda bir-biridan farq qiluvchi o’zgaruvchan kattalik bo’ladi. Lekin
amaldagi kuchlanishning o’zgarish chegarasida bu holat hisobga olinmay elastiklik
modulini o’zgarmas deb, kuchlanish bilan deformatsiya o’rtasidagi bog’lanishni
chiziqli deb olish mumkin.
“Stekloplastik” materiallar mo’rt materiallar bo’lsa
ham ular tolalari
bo’yicha tekshirilganda haqiqiy σ
∼
ε diagrammasi ideallashtirilgan diagrammalar
bilan ustma-ust tushadi. Xvoyli daraxt uchun 5.11-rasmda keltirilgan diagrammada
materialning anizotroplik xususiyati yaqqol ko’zga tashlanadi: a – tola bo’yicha
siqilganda, b – ko’ndalang siqilganda
Dostları ilə paylaş: 
