D. V. Rasulova I. Xotam ov X. S. Asatullayev
John Maurice Clark. 1918, Lawrence Abbott, Columbia University Press: 1955, Michael
Yüklə 19,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
28 John Maurice Clark. 1918, Lawrence Abbott, Columbia University Press: 1955, Michael
Spence, 1976. Maurice Stucke, 2013 5 9 darajada muvofiqligini o ‘rganishga asoslansa, fransuzlar modelida “ marketing bo‘yicha raqobat” y a ’ni korxonaning marketing faoliyatiga ishlab chiqarish qay darajada muvofiqligi tekshiriladi. Raqobatbar- doshlikni baholashning amerikacha modelining asosiy xususiyati esa korxonaning bozorda egallab turgan mavqeyi va uning bozor imkoniyatlari baholanadi. Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida esa raqobat- bardoshlikning eng ishonchli k o ‘rsatkichi sifatida korxonalaming uzoq vaqt davomidagi mahsuldorligi va samaradorligining saqlanib turish qobiliyatiga ko‘ra baholash ko‘proq uchraydi29. Raqobatbardoshlikni baholash nazariyalaridan chetlashmagan holda mahsulot raqobatbar- doshligi bozor subyektining raqobatbardoshligining asosini tashkil etadi degan fikr mukammal raqobat sharoitida u qadar to ‘g ‘ri emasligi ilmiy adabiyotlarda keng talqin qilinmoqda30. Shuningdek, raqobat nazariyalarida tovar raqobatbardoshligi, korxona raqobatbardoshligi, tarmoq va mintaqa raqobatbardoshligi o ‘zaro bog‘liq va bir-birini to ‘ldiruvchi bo ‘lganligi sababli, ulami baholashni o ‘zaro bog‘liq uslublarini ishlab chiqishni taqozo etmoqda31. Korxona raqobatbar doshligi kengroq tushuncha sanaladi va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlardan tashqari faoliyatning ko‘plab jihatlari: marketing, menejment, moliya siyosati, brending imkoniyatlari, kommunikatsiya, transport, logistika siyosati va boshqalami o ‘z ichiga oladi. Korxonalar raqobatbardoshligini tahlil qilish davomida xalqaro raqobatbardoshlik umumiy tamoyil va konsepsiyalarini qoMlash yetarlicha asoslangan hisoblanishi fikrimizcha, bir mamlakat doirasida faoliyat yurituvchi monopol korxonalar uchun muvofiqligini nazarda tutish lozim deb hisoblaymiz. Korxona raqobatdoshligiga to‘laqonli baho berishga asoslangan samarali raqobat nazariyasi usulida mahsulot ishlab chiqarish, sotish va moliyaviy boshqaruv tizimini yaxshi tashkil qilingan korxonaning raqobatdoshlik darajasi yuqori hisoblanadi. M etodikada ekspertlaming bosqichma-bosqich taqqoslash usuli yordamida aniqlangan raqobatdoshlikning to ‘rt guruh ko‘rsatkichlari yoki mezonlariga: korxonaning ishlab chiqarish faoliyatini belgilovchi samaradorlik, 29 Birhan Getaneh. 2011 . p 11. 30 Nordas, H. K World and I, 7(1) 2014. 31 Lee, Juyoung 2013. Graduate Thses and Dissertations. Paper 13517. 6 0 korxonaning moliyaviy ahvolini belgilovchi samaradorlik, tovami sotish va bozorda ilgari surishni tashkil qilish samaradorligi va tovam ing raqobatdoshligiga asoslanadi. Korxonaning ikkita va faqat ikkita asosiy funksiyasi mavjud: marketing va innovatsiya ekanligini inobatga olinganda innovatsion faoliyat asosiy raqobatbardoshlik omili sifatida k o ‘rilishi maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz32. Korxona raqobatbardoshligini uning operatsion samaradorligi va strategik joylashtirish kabi muhim tarkibiy qismlardan iboratligi va uni baholashning asosiy omili sifatida tashqi muhim omillariga korxonaning moslashish indekslarini va ikkinchi bosqichda strategik joylashtirish omillarini indekslarini hisoblash orqali raqobatbar- doshlikni baholash usullari kiritilgan. Fikrimizcha, yengil sanoat korxonalari raqobatbardoshligini baholashni 3 darajada: opertsion faoliyati, innovatsion faoliyati va ulami korxonaning bozorga moslashishidagi ta’sirini belgilash orqali amalga oshirilsa maqsadga muvofiq. Raqobatbardoshlikni baholash bo'yicha keltirilgan usullaming aksariyatida korxona operatsion faoliyatlari samaradorligiga asosiy u rg ‘u berilib uning moliyaviy natijalariga (asosiy vositalar, aylanm a mablagMar va nomoddiy aktivlar) asoslanilgan. Biroq, korxonalar faoliyatining mazmunan bozorda faoliyat yuritilishini nazarda tutilganda uning marketing va innovatsion faoliyatlari korxonaga foyda keltiruvchi o ‘ta muhim omillar hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan taklif etilayotgan uslubiyot korxona raqobatbardoshligini baholashning samarali ekanligini ko‘rsatib beradi. Korxonaning bosh maqsadi ishlab chiqarish emas, balki bozorda yuqori foyda va nufuzga intilish hisoblanadi. Bu maqsadlar esa korxonaning marketing faoliyatini ifodalaydi va shunga muvofiq holda ishlab chiqarishni tashkil etadi va uni bozorga moslab olib boradi. Korxonaning barcha maqsadlari faqat tovarlar taklifiga yo ‘naltirilganligini hisobga olinganda marketing faoliyati ana shu jarayonlam i muvofiqlashturuvchisi ham deyish mumkin. Sababi, ishlab chiqarish, savdo, ta ’minot, moliya - bulam ing barchasini ish faoliyati maqsadli bozorga yo‘naltiriladi va marketing orqaligina o ‘z natijasini oladi. 32 Drucker P.F. 2007, Management: tasks, responsibilities, practices, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J.; London. 61 Demak, korxona raqobatbardoshligining yakuniy maqsadi sifatida uning bozorga moslashish holatini ifoda etuvchi ko‘rsatkichni qabul qilish maqsadga m uvofiq deb hisoblaymiz. Yüklə 19,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|