D xolboyev, U. N. Ibragimov moliyaviy hisob

Ishlab chiqarish
(bajarilgan ishlar hajm iga m utanosib 
ravishda hisoblash usuli). Bunda amortizatsiya summasi bajarilgan 
ishlam ing miqdoriga qarab, masalan, texnika b o ‘yicha etalon 
gektarga mutanosib ravishda xarajatga olib boriladi. Bu usulda 
hisoblangan amortizatsiya asosiy vositaning qancha m arta ishlatil- 
ganligi yoki qancha mahsulot birligi ishlab chiqarilganligi b o ‘yicha 
ham taqsimlanishi mumkin.
3. 
Qoldiqning kamayishi usuli.
Bu usul asosiy vositalardan 
foydalanish muddatida amortizatsiya summasining doim o kamayib 
borishini ifodalaydi. Masalan, asosiy vositaning dastlabki qiymati 
800000 so'm , amortizatsiya normasi 20% bo ‘lganda, unga birinchi 
yil hisoblangan amortizatsiya summasi 320000 so‘m ni, ikkinchi 
yil 800000 - 320000 = 480000 - 40% = 192000 so‘m va hokazo.
4. 
Kumulyativ (yillar y ig ‘indisi) usuli.
Bunda, agar asosiy vosita 
5 yil foydalanishga m o‘ljallangan bo ‘lsa: 1+ 2+ 3+ 4+ 5 = 15 yil, 
u n in g d a s tla b k i q iy m a ti 800000 s o ‘m b o ‘lg a n d a , y illik
amortizatsiya summasi = 5/15x800000 = 266667 so‘m, ikkinchi 
yili = 4/15x800000 = 213333 va hokazo.
Teskor usullar, xususan, texnologiyalar takom illashtirilishi 
m unosabati bilan ko‘p turdagi uskunalar o ‘z qiymatini yo'qotishi
109

---

(m a ’naviy eskirishi) bilan ham b o g ‘liq. U shbu va boshqa 
holatlardan kelib chiqib belgilangan amortizatsiya 
m e ’y o r l a r i n i n g
ko‘payishi hisobiga o ‘zgartirishlar kiritilishi mumkin. Bu holat 
xo‘jalikning hisob siyosatida aks ettirilishi lozim.
Asosiy vositalarning am ortizatsiyasi (eskirishi)ning hisobi 
hisobvaraqlar rejasining 0200 - «Asosiy vositalarning eskirishini 
hisobga oluvchi hisobvaraqlar»da uning quyidagi guruhlari 
b o ‘yicha tashkil etiladi:
0211 — yemi obodonlashtirishning eskirishi;
0212 — uzoq m uddatli ijara shartnom asi b o ‘yicha olingan 
asosiy vositlaming obodonlashtirilishining eskirishi;
0220 — binolar, inshootlar va uzatuvchi m oslam alarning 
eskirishi;
0230 — mashina va asbob-uskunalam ing eskirishi;
0240 — mebel va ofis jihozlarining eskirishi;
0250 — k o m p y u ter jih o z la ri va hisoblash texnikasining 
eskirishi;
0260 — transport vositalarining eskirishi;
0270 — ishchi hayvonlam ing eskirishi;
0280 — ko‘p yillik daraxtlarning eskirishi;
0290 — boshqa asosiy vositalarning eskirishi;
0299 — uzoq muddatli ijara shatnomasi bo‘yicha olingan asosiy 
vositalarning eskirishi;
0200 
— «Asosiy vositalarning eskirishi» hisobvarag‘i kontraktiv 
bo'lib, uning qoldig‘i va ko‘payishi kredit tom onida, kamayishi 
debet tom onida aks etadi.
X o‘jalik yurituchi subyektlar moliya-xo‘jalik faoliyati buxgal­
teriya hisobi hisobvaraqlar rejasi va ulardan foydalanish b o ‘yicha 
yo‘riqnomaga binoan 0200-hisobvaraq quyidagi hisobvaraqlar bilan 
korrespondensiyalanadi:
1. Asosiy ishlab chiqarishlarda foydalaniladigan asosiy vosita- 
larda amortizatsiya hisoblanganda — DT 2010 KT 0210-0290.
2. Um umiy ishlab chiqarish asosiy vositalariga amortizatsiya 
hisoblanganda — D T 2510 KT 0210-0299.
3. Sotilgan asosiy vositalarning eskirishi hisobdan chiqarilganda
- D T 0210-0290 KT 9210 va boshqalar.
no

---

4. M a’muriy boshqarishga xizmat qiladigan asosiy vositalarga 
amortizatsiya hisoblanganda — DT 9420 KT 0211-0290.
5. Qisqa muddatli ijaraga berilgan asosiy vositalarga am ortiza­
tsiya hisoblanganda — D T 9430 KT 0211-0290.
6. Qayta jihozlash m odernizatsiyalash ishlarida foydalani- 
lavotgan asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblanganda — DT 
9440 KT 0211-0290.
7. Ishchi hayvonlarga am ortizatsiya hisoblanganda — DT 
2010-2310 KT 0270.
8. Uzod muddatli ijara shartnomasining muddati tugagandan 
keyin ijaraga beruvchiga asosiy vositalar qaytarilganda, ulaming 
eskirish summasi hisobdan chiqarilganda — DT 0299 KT 0310.
9. Asosiy vositalar qayta baholanganda ularning eskirish 
summasiga:
a) qiymati oshirilganda — DT 8510 KT 0211-0290;
b) qiymati kamaytirilganda — DT 0211-0290 KT 8510.
10. Asosiy vositalarning ulush sifatida ustav jam g‘armasiga 
qo ‘shilganda, ulaming eskirish summasi hisobdan chiqarilganda
- D T 0211-0290 KT 9210 va boshqalar.