1O
1OO
1.OOO
1O.OOO
1OO.OOO
1OOOOOO
Shuning uchun ham O ni barcha sonlar talashishdi. Mana endi tushungandirsiz.
Bolalar, keling yana Al –Xorazmiyning qilgan ishlariga qaytsak. Ular o’nlik sanoq tartibi bilan katta sonlarni JAM, TARH, ZARB va TAQSIM ETISH yo’llarini osonlashtirib, bu asosida amallarni bajarish usuli (algoritmi) ko’rsatdilar. Bunda:
JAM (QO’SHISH) TARH (AYIRISH)
O+5=5 O-7=7
ZARB (KO’PAYTIRISH) TAQSIM (BO’LISH)
10*O=O 56/O=O
Xorazmiy ning matematikani rivojlantirishga qo’shgan hissasi beqiyos. Uning “HIND HISOBI” nomli risolasi o’nli sistema raqamlari (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) ga bag’ishlangan. Xorazmiy Hindistonda kashf etilgan bu raqamlarni soddalashtirdi va birinchi bor arab tilida bayon etdi. Bu raqamlar XI asrda Xorazmiyning risolasi tufayli hindlardan arablarga, keyinroq Yevropaga o’tdi.
Bolalar, mana bularni endi tushub olgandirsizlar. Yaxshi. Qani endi raqamlarni she’riy ifodalaylik – chi.
“1” Bir oyoqlab “2” Birga birni
Turdi laylak Qo’shdim ikki.
Nog’orani Birdan keyin
Chaldir tak – tak Keldi ikki.
Bir oyog’i Tunda sayrar,
Charchab qoldi. Uchib yayrar.
Bitta baqa Do’st tutingan
Tutib oldi. Ikki ukki.
“3” Bir, ikki, uch “4” Bir, ikki…
Osmonlarga uch To’rt bo’ldi
Uchib osmonda Ishlarimiz
Zafarlarni quch Zo’r bo’ldi.
Ikki, ikki
Qo’shildi.
Jami soni.
To’rt bo’ldi
“5” Beshta bola o’ynaydi “6” Uchta ikki oltidir
O’ynashini qo’ymaydi Ikkita uch ham oltidir.
Alochi yaxshi bola Beshga bitta birni qo’shsa,
“5” bahoga to’ymadi. Hosilgan bo’lgan oltidir.
“7” Bir, ikki… “8” Sakkizta sariq chunchuq,
Olti, yeti Bo’g’imda uchdi chuqr – chuqur.
Yetti bola To’rttasi u yon ketdi.
Qayga ketdi. To’rttasi bu yon ketdi.
Yetti bola
Shunda ekan,
Davra qurib
O’ynar ekan.
“9” Sakkizga qo’shdik birni “10” O’nta o’rdak uchadi
Hosiil qildik to’qqizni Suvga kelib qo’nadi.
To’qqiz qadam tashladik. Beshta – beshta barmoqlar
To’qqiztamiz o’ynadik. Qo’shsak o’nta bo’ladi.
- Bolalar, mana bugungi darsimiz sizlarga yoqdimi? Tushunmagan joylaringiz bormi, - deb o’quvchilar bilan suhbatlashiladi. Keyin esa darsni chiroyli she’r bilan yakunlanadi.
Kichkintoyga
Quyosh chiqar olamga
Nurlarni sochgali
Matematika kitobidan
Sahifalar ochgali.
Ikki karra ikkini
Tezroq bilgin, bolajon
Undan keyin yanada
G’ayrat qilgin, Bolajon.
“Yecholmaysan” demagin
“Qiyin” bo’lsa gar misol
Yalqovlarga tegishli
Nima bo’lsa “eng oson”.
Og’ir ishni qilmoqqa
Sen doimo tirishgin,
Eplolmasang ilk marta
Yana takror kirishgin.
Shunda sonlar “sir”larin
Birin – ketin ochishar.
Bilgan sayin ularni
Yo’ling nurday yorishar.
Dostları ilə paylaş: | 
